ÇİN'İN DIŞTEMASLARI

Çin’in dış temaslarına genel bakış


中国国际广播电台

　　Çin Halk Cumhuriyeti’nin 1949 yılında kurulmasından sonra diplomatik ilişkilerinde yeni bir sayfa açıldı.

　　Çin, 1949 yılından 1950’li yılların sonuna kadar, Sovyetler Birliği ve diğer sosyalist ülkelerle diplomatik ilişkiler kurdu ve bu ülkelerle dostluk ve işbirliği ilişkilerini geliştirmeye başladı. 1955 yılında Endonezya’nın Bandung kentinde düzenlenen Asya-Afrika Toplantısı’ndan sonra bazı Asya ve Afrika ülkeleri Çin ile diplomatik ilişkiler kurmaya başladılar. 1956 yılında, Çin ile diplomatik ilişkiler kuran ülkelerin sayısı 25’e ulaştı.

　　Çin, 1950’li yılların sonundan 1960’lı yılların sonuna kadar, ardı ardına Gine, Gano, Mali, Kongo, Tanzanya da dahil çeşitli ülkelerle dostluk anlaşması, ekonomik ve teknolojik işbirliği protokolü imzalarken, Angola, Gine-Bissau, Mozambik, Zimbabwe ve Namibia’nın bağımsızlık savaşlarına ve Güney Afrika halkının beyaz ırkçılığına karşı mücadelesine destek verdi. Birmanya, Nepal, Moğolistan ve Afganistan ile tarihten kalan sınır sorununu çözen Çin, bu ülkelerle sınır anlaşmaları imzaladı. Pakistan ile Çin’in Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi ve Pakistan’ın fiilen kontrolü altındaki savunma bölgesi arasındaki sınır için anlaşma imzalayan Çin, Endonezya ile Çinli göçmenlerin çifte vatandaşlık sorununu da çözdü. 1969 yılında, Çin ile diplomatik ilişki kuran ülkelerin sayısı 50’ye ulaştı.
　　Çin için diplomasideki dönüm noktası Ekim 1971’de yaşandı. O tarihte 26. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda yapılan oylamada, birçok gelişmekte olan ülkenin desteğini alarak ezici çoğunlukla kabul edilen 2758 sayılı kararla Çin Halk Cumhuriyeti BM’deki tüm yasal haklarına kavuştu ve Guomindang Partisi temsilcileri BM ve diğer kuruluşlardan ihraç edildi. Bundan sonra Çin, çok sayıda Batı ülkesiyle diplomatik ilişkiler kurdu ve Çin’in diplomatik ilişkileri 3. kez doruğa ulaştı.

　　Çin, eski lideri Deng Xiaoping’in diplomatik düşüncesinin ışığı altında, 1970’li yılların sonundan 80’li yılların sonuna dek, ABD, Japonya ve batı Avrupa ülkeleri ile olan normal ilişkilerini geliştirmenin yanı sıra Sovyetler Birliği ile ilişkilerini düzeltti ve 3. Dünya ülkeleriyle ilişkilerini kapsamlı şekilde geliştirdi. Çin, ayrıca etrafındaki ve birçok gelişmekte olan ülkeyle olan ilişkilerini de düzeltip geliştirdi. Çin’in Hong Kong ve Macao sorunlarını uygun bir şekilde çözmesi için diplomatik görüşme yoluyla, Aralık 1984’te Çin-İngiltere Ortak Bildirisi ve Nisan 1987’de Çin-Portekiz Ortak Bildirisi yayınladı. Ortak bildirilerde, Çin Halk Cumhuriyeti hükümetinin 1 Temmuz 1997 gününden itibaren Hong Kong üzerindeki ve 20 Aralık 1999 gününden itibaren de Macao üzerindeki egemenlik haklarını yeniden kullanmaya başlayacakları belirtildi.

　　Çekirdeği Jiang Zemin olan Çin’in 3. kuşak lider kadrosu, 1990’lı yıllardan itibaren, Deng Xiaoping’in diplomatik düşüncesi ile barışçı ve bağımsız dış politikasını yaratıcı bir şekilde izleyerek, barış içinde bir arada yaşamanın 5 ilkesi temelinde dünya ülkeleri ile olan dostluk ve işbirliği ilişkilerinin geliştirilmesi ve yeni uluslararası siyasi ve ekonomik düzenin kurulması için çaba harcadı. Endonezya, Singapur, Brunei ve Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti ile diplomatik ilişkiler kuran Çin hükümeti, Vietnam ve Moğolistan ile olan ilişkilerini de normalleştirdi.

　　Dönemin Çin Cumhurbaşkanı Jiang Zemin, 1996’da Güney Asya ülkeleri Hindistan, Pakistan ve Nepal’i ziyaret etti. Bu ziyaretler sırasında istişare yoluyla, Çin ve Hindistan arasında 21.yüzyıla yönelik yapıcı ortaklık ilişkileri, Çin ve Pakistan arasında 21. yüzyıla yönelik kapsamlı işbirliği ilişkileri ve Çin ile Nepal arasında nesilden nesile dostluk, iyi komşuluk ve ortaklık ilişkileri kuruldu. Asya, Afrika, Latin Amerika’nın yanı sıra, doğu ve orta Avrupa ülkeleri ile olan ilişkilerini aktif olarak geliştiren Çin, Sahra Çölü’nün güneyindeki Afrika ülkeleri ile olan ilişkilerini de güçlendirdi. Çin’in Latin Amerika ülkeleriyle arasındaki ilişkilerin sürekli gelişmesiyle birlikte, bu bölgede Çin ile diplomatik ilişki kuran ülkelerin sayısı 19’a ulaştı. Çin ile henüz diplomatik ilişki kurmayan bazı ülkeler ise Beijing yönetimi ile diplomatik ilişki kurma konusunu gündemlerine aldılar.

　　Dünyanın çok kutuplulaşması, ekonominin küreselleşmesi, inanlığın yeni yüzyıla girmesinin en önemli sembolleri olarak kabul ediliyor. Dünyanın en kalabalık nüfusuna sahip gelişmekte olan bir ülke olan Çin’in gelişmesi dünyaya, dünyanın gelişmesi de Çin’e ihtiyaç duyuyor. Çin, barış içinde bir arada yaşamanın 5 ilkesi temelinde tüm ülke ve bölgeler ile işbirliğini güçlendirmeye ve ortak gelişmeye hazırdır.

Çin’in dış politikası


中国国际广播电台

　　　　Çin, bağımsız ve barışçı dış politikasını şaşmadan izliyor. Bu politikanın temel hedefi ülkenin bağımsızlığı, egemenliği ve toprak bütünlüğünü korumak, reform ve dışa açılma uygulamaları ile modernizasyon inşası için elverişli uluslararası ortam yaratmak, dünya barışını korumak ve ortak gelişmeyi ilerletmektir. Bu politika esas olarak şu noktaları kapsıyor:

　　- Her zaman bağımsızlık ilkesini izlemek, herhangi bir büyük ülke ya da devletler topluluğuyla ittifak kurmamak, askeri blok kurmamak, silahlanma yarışına katılmamak ve askeri yayılmacılık peşinde koşmamak.

　　- Hegemonyacılığa karşı çıkarak dünya barışını korumak. Büyük ya da küçük, güçlü ya da zayıf, yoksul ya da zengin olsun, her ülke uluslararası toplumun eşit bir üyesidir. Ülkeler arasındaki anlaşmazlıklar istişare yoluyla barışçı bir şekilde çözülmeli. Kuvvete başvurmamak ya da kuvvetle tehdide bulunmamak, herhangi bir bahaneyle başka ülkelerin içişlerine karışmamak b u politikanın unsurudur.　

　　- Adil ve haklı yeni uluslararası siyasi ve ekonomik düzenin kurulmasını aktif olarak ilerletmek. Barış içinde bir arada yaşamanın beş ilkesi ve diğer genel kabul gören uluslararası kurallar yeni uluslararası siyasi ve ekonomik düzenin temeli olmalı.

　　- Egemenliğe ve toprak bütünlüğe karşılıklı saygı göstermek, karşılıklı saldırmazlık, birbirinin içişlerine karışmama, eşitlik ve karşılıklı yarar, barış içinde bir arada yaşamanın beş ilkesi temelinde tüm ülkelerle dostluk ve işbirliği ilişkileri kurmaya ve geliştirmeye hazır olmak.

　　- Çok yönlü dışa açılma politikası uygulamak, eşitlik ve karşılıklı yarar ilkesi temelinde dünya ülkeleri ve bölgeleriyle geniş ticari temasları, ekonomik ve teknolojik işbirliğini, bilimsel ve kültürel temasları geliştirmeye ve ortak refahı ilerletmeye hazır olmak.

　　- Çok taraflı diplomatik faaliyetlere aktif katılmak, dünya barışı ve bölgenin istikrarını koruyan önemli bir güç olmak.

Çin Halk Cumhuriyeti’nin kurulmasından bu yana geçen 50 yıl içinde içeriği zenginleştirilen, düzeltilen ve geliştirilen Çin’in dış politikası daha da mükemmel hale gelerek, Çin’e özgü özellikler taşıyor. Gelecekte, dünyanın çok kutuplulaşması ve ekonominin küreselleşmesi devam edecek. Uluslararası ilişkilerde büyük düzenlemeler yaşanmaktadır. Barış istemek, işbirliği yapmak ve gelişmeyi hızlandırmak tüm ülkelerin halklarının ortak arzusudur. Yeni yüzyılda, Çin’in diplomasisi hem fırsatlar hem de meydan okumalarla karşı karşıya bulunmaktadır. Her zaman uyanık olmak, gelecekte karşılaşılacak güçlükleri yenmek için hazırlıklar yapmak ve güvenlik bilinci ile müdahale bilincini güçlendirmek gerekiyor. Çin, uluslararası durumun değişme eğilimine göre, ülkenin uluslararası arenadaki konumunu doğru bir şekilde anlayıp, fırsatlardan yararlanarak ve meydan okumaları göğüsleyerek zarardan kaçınmaya ve yarar elde etmeye çalışacaktır. Çin, Deng Xiaoping’in diplomatik düşüncesini öğrenmeyi sürdürerek, genel sekreteri Hu Jintao olan Çin Komünist Partisi Merkez Komitesi’nin liderliğinde, bağımsız ve barışçı dış politikayı ciddiyetle izleyecektir, diplomatik çalışmaların yeni sayfalarını sürekli açacaktır ve sosyalist modernizasyon inşası için elverişli uluslararası barışçı ortamın yaratılması ve dünyanın barışı ve gelişmesi için katkı yapacaktır.

Çin-ABD ilişkileri


中国国际广播电台

　　　ABD Başkanı Richard Nixon, Şubat 1972’de Çin’i ziyaret etti. Bu ziyaret sırasında, iki taraf arasında “Çin-ABD Ortak Bildirisi” diğer adıyla “Shanghai Ortak Bildirisi” yayınlandı. Böylece, iki ülke arasında 20 yıldan fazla süren hiç temasta bulunmama durumu sona erdi. Çin ve ABD, 16 Aralık 1978’de diplomatik ilişkilerin kurulmasıyla ilgili ortak bildiriyi yayınladılar. 1 Ocak 1979’da Çin-ABD arasında büyükelçilik düzeyinde diplomatik ilişkiler resmen kuruldu. Çin ve ABD tarafından 17 Ağustos 1982’de yayınlanan “17 Ağustos Ortak Bildirisi”nde ABD’nin Taiwan’a silah satmasıyla ilgili aşamalı çözümler belirlendi.

　　Ocak 1984’te Çin Başbakanı, ABD’yi ziyaret etti. Nisan ayında ABD Başkanı Ronald Reagan, Çin’i ziyaret etti. Temmuz 1985’te Çin Cumhurbaşkanı Li Xiannian, ABD’ye gitti. Bu, Çin Cumhurbaşkanı’nın ABD’ye yaptığı ilk ziyaretti.

　　Ocak 1998’de ABD Savunma Bakanı Richard Cohen, Çin’e geldi. Bu ziyaret sırasında iki ülke arasında Çin ve Amerikan savunma bakanlıkları arasında denizde askeri güvenliğin güçlendirilmesi konusunda görüşme mekanizması kurulması ile ilgili protokol imzalandı. Aynı yılın 25 Mayıs günü Çin Cumhurbaşkanı Jiang Zemin ve ABD Başkanı Bill Clinton ilk kez iki ülkenin liderleri arasında aynı ay hizmete açılan telefon hattından görüşerek, Güney Asya’daki durum ve Çin-ABD arasındaki ilişkiler üzerinde fikir alışverişinde bulundular.

　　ABD Başkanı Bill Clinton, Çin Cumhurbaşkanı Jiang Zemin’in davetlisi olarak 25 Haziran-3 Temmuz 1998 günleri arasında Çin’e resmi ziyaret yaptı. Jiang Zemin, Clinton ile görüştü. İki taraf, önemli uluslararası sorunlar üzerinde diyalog ve işbirliğinin daha da güçlendirilmesi konusunda anlaştı ve 21. yüzyıla yönelik Çin-ABD yapıcı stratejik ortaklık ilişkilerinin kurulması hedefine doğru ilerlemek için çaba harcamayı kabul ettiler. İki taraf, görüşmede kendi kontrolleri altındaki stratejik nükleer silahlarla karşı tarafı hedef almama kararı aldılar. İki taraf, ayrıca aralarında ekonomik ve finans alanındaki stratejik diyalogu daha da yoğunlaştırarak, dünya ekonomisi ve uluslararası finansın iyi bir şekilde gelişmesinin hızlandırılmasına olumlu katkılarda bulunmayı kabul ettiler.

　　1 Ocak 1999’da, Çin Cumhurbaşkanı Jiang Zemin ve ABD Başkanı Bill Clinton iki ülke arasında diplomatik ilişkilerin kuruluşunun 20. yıldönümü dolayısıyla karşılıklı kutlama mesajı gönderdiler. Aynı yılın 6-14 Nisan günleri arasında, Çin Başbakanı Zhu Rongji ABD’yi ziyaret etti. Bu Çin başbakanının 15 yıldan sonra ABD’ye yaptığı ilk ziyaret oldu.

　　Başını ABD’nin çektiği NATO’nun Yugoslavya’Ya yönelik harekatı sırasında, 8 Mayıs 1999 günü Beijing saatiyle sabah 5:45’te, Çin’in Belgrad’daki büyükelçiliği farklı açılardan gelen 5 füzenin hedefi oldu. Saldırı sonucu, 3 Çinli gazeteci öldü, büyükelçilikte çalışan 20’den fazla kişi yaralandı ve büyükelçilik binası ağır hasar gördü. ABD’nin bu barbar girişimi Çin halkında büyük öfke uyandırdı. İki ülke arasındaki ilişkiler bu olaydan dolayı belli ölçüde etkilendi.

　　Çin Cumhurbaşkanı Jiang Zemin ve ABD Başkanı Bill Clinton 11 Eylül 1999 günü Yeni Zelanda’nın en büyük kenti Auckland’da düzenlenen Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği Örgütü Gayri Resmi Liderler Toplantısı sırasında bir araya geldiler. Görüşmede olumlu sonuçlar elde edildi.

　　2000 yılında Çin ve ABD arasında her alanı kapsayan üst düzey temaslar ve işbirliği arttı. Aynı yılın 15 Aralık günü Amerikan Kongresi’nde kabul edilen “Kapsamlı Tahsisat Yasası” ile, ABD’nin Çin’in Yugoslavya’daki büyükelçiliğine düzenlediği saldırının yol açtığı zarar için 28 milyon ABD doları ayrıldı.　　

　　1 Nisan 2001’de ABD’ye ait EP-3 tıpı askeri keşif uçağının Çin’in Hainan adasının 104 kilometre güneydoğusundaki karasuları üzerinde keşif yaparken, kendisini takip eden Çin’e ait F-8 uçağına çarpması sonucu, Çinli pilot Wang Wei öldü. Amerikan uçağı olaydan sonra izin almadan Çin hava sahasına girdi ve Hainan adasındaki Lingshui askeri hava alanına iniş yaptı. Çin Dışişleri Bakanı Tang Jiaxuan 11 Nisan’da, Amerikan yönetiminin tam yetkili temsilcisi ve ABD’nin Çin’deki büyükelçisi Joseph Prueher’in olayla ilgili olarak Amerikan yönetimi adına sunduğu özür mektubunu aldı.

　　ABD’nin uğradığı 11 Eylül saldırıları önemli can ve mal kaybına yol açtı. 19 Ekim 2001’de, Çin Cumhurbaşkanı Jiang Zemin Çin’in sanayi kenti Shanghai’de ABD Başkanı George W. Bush ile görüştü. İki lider görüşmede, iki ülke arasındaki ilişkiler ve terörle mücadele gibi önemli konular üzerinde fikir alışverişinde bulundular ve geniş fikir birliğine vardılar. İki taraf aralarındaki yapıcı işbirliği ilişkilerini var güçle geliştirmek için çaba harcamayı kabul ettiler.

　　2002’de, Çin-ABD ilişkilerinde bazı rahatsızlıklar yaşanmasına rağmen genel olarak iyileşme ve gelişme eğilimi korundu. Başkan Bush, Jiang Zemin’in davetlisi olarak 21-22 Şubat günlerinde Çin’e çalışma ziyareti yaptı. Tekrar bir araya gelen iki lider görüşmede ikili ilişkiler ve mevcut uluslararası durumu derinliğine ele alarak, iki ülke arasındaki diyalog ve işbirliğinin güçlendirilmesi, aralarındaki fikir ayrılıklarının uygun şekilde çözülmesi, yapıcı işbirliği ilişkilerinin daha da gelişmesi için ortak çaba harcanması gibi konular üzerinde anlaştılar. Jiang Zemin, Başkan Bush’un daveti üzerine Ekim ayında Meksika’da düzenlenen Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği Toplantısı’nın öncesinde ABD’yi ziyaret etti. Jiang Zemin, Bush’a Taiwan sorununun uygun şekilde çözülmesinin Çin ve ABD arasındaki ilişkiler için taşıdığı önemi vurguladı. Bush, ABD’nin “Tek Çin” politikasında ısrar etmesi ve iki ülke arasında imzalanan 3 ortak bildiriye uymasının ve Amerikan yönetiminin her zaman izlediği politika olduğunu ve bu politikanın değişmediğini yineledi.

Çin-Japonya ilişkileri


中国国际广播电台

　　　Siyasi açıdan: Çin, 2 Ekim 1971’de Çin-Japonya ilişkilerinin normalleştirilmesiyle ilgili üç ilke ortaya koydu. Söz konusu üç ilke şunlardır: Çin Halk Cumhuriyeti’nin (ÇHC) Çin’i temsil eden tek yasal hükümet olduğu, Taiwan’ın ÇHC’nin ayrılmaz bir parçası olduğu ve Japonya ile Cang Kaişek yönetimi arasından imzalanan anlaşmanın yasadışı ve geçersiz olduğundan iptal edilmesi. Japonya Başbakanı Tanaka Kakuei, 25 Eylül 1972’de Çin’i ziyaret etti. İki ülke hükümetlerinin 29 Eylül günü yayınladıkları ortak bildiri ile Çin-Japonya ilişkileri normale döndü.

　　Şu an iki ülke arasındaki ilişkilerde genel olarak gelişme eğilimi korunuyor, her alandaki işbirliğinde olumlu sonuçlar elde edildi. Ancak Japonya Başbakanı Junichiro Koizumi’nin sürekli Yasukuni Tapınağı’nı ziyaret etmesi, iki ülke arasındaki siyasi ilişkileri etkileyen başlıca sorun oldu.

　　Ekonomik açıdan: Çin ve Japonya birbirlerinin önemli ticaret ortağı durumundalar. Japonya, 10 yıl boyunca Çin’in en büyük ticaret ortağı konumunu korudu. Çin de Japonya’nın ikinci büyük ticaret ülkesi ve ihracat piyasası haline geldi.

　　Bilim, eğitim, kültür ve sağlık alanlarındaki işbirliği açısından: Çin-Japonya ilişkilerinin normale dönüştürülmesinden sonra iki ülke arasında hükümetler arası bilimsel ve teknolojik işbirliği ilişkileri kuruldu. Mayıs 1980’de Çin-Japonya Bilimsel ve Teknolojik İşbirliği Anlaşması imzalandı. Bundan sonra iki ülke arasında bu alandaki temas ve işbirliğinin hızla gelişmesi ve gelişme boyutunun gittikçe genişlemesiyle çok biçimli, çok kanallı ve halklar arasındaki temas ve işbirliği ile resmi temas ve işbirliğinin bir arada yaşadığı bir durum oluşturuldu.

　　6 Aralık 1979’da iki ülke arasında “Çin-Japonya Kültür Değişimi Anlaşması” imzalandı. Anlaşmada iki ülke arasında kültür, eğitim, akademi ve spor gibi alanlardaki temaslar belirlendi. 2002 yılında iki ülke hükümetleri “Çin Kültürü Yılı” ve “Japonya Kültürü Yılı” etkinliklerinin düzenlenmesini kararlaştırdılar. Bunun yanı sıra, iki ülke “Çin, Japonya ve Kore Cumhuriyeti Gençler ve Çocukları Yaz Kampları” ile “Çin, Japonya ve Kore Cumhuriyeti Televizyon Bilgi Yarışması” ve “Çin ve Japonya Ekonomik Forumu” gibi etkinlikleri düzenlediler.

　　Şu anda Çin-Japonya ilişkilerinde ciddiyetle ele alınması gereken hassas sorunlar bulunuyor:

　　1) Tarihin doğru bir şekilde değerlendirilmesi. Bu, Çin-Japonya ilişkilerindeki hassas bir siyasi sorundur. 2001 yılından bu yana, Japonya tarafı tarihi gerçekleri göz ardı ederek, tarih dersi kitaplarını değiştirme ve Çin’e saldırı tarihini çarpıtma girişimlerinde bulundu. Bu olaylar ve başbakan Junichiro Koizumi’nin Yasukuni Tapnağı’nı ziyareti Çin ve Japonya ilişkilerini olumsuz yönde etkiledi.

　　2) Taiwan sorunu. Çin hükümetinin Japonya-Taiwan ilişkileri konusundaki tutumu açıktır. Yani Çin hükümeti, Japonya ve Taiwan halkları arasında temas yapılmasına karşı çıkmıyor. Ancak Japonya ve Taiwan arasında herhangi biçimdeki resmi temaslara ve “İki Çin” ya da “Bir Çin, Bir Taiwan” durumunun yaratılmasına kesinlikle karşı çıkıyor. Çin hükümeti Japonya’dan Taiwan’ı Japonya-ABD Güvenlik İşbirliği kapsamına dahil etmemesi yönünde açık bir dille taahhüt vermesini istedi.

　　3) Diaoyu adaları sorunu. Diaoyu adaları, Çin’in Taiwan eyaletine bağlı Jilong şehrinin yaklaşık 92 deniz mili kuzeydoğusundaki Doğu Çin Denizi açık sularında yer alıyor. Taiwan adasına bağlı olan Diaoyu adaları, esas olarak Diaoyu adası, Huangwei küçük adası, Chiwei küçük adası, Güney ve Kuzey küçük adaları ile birkaç resiften oluşuyor. Diaoyu adaları, tarihten beri Çin’in toprağıdır. Diaoyu adaları, Taiwan gibi Çin’in ayrılmaz bir parçasıdır. Çin, Diaoyu adaları ve yakınındaki açık sular üzerinde tartışılmaz egemen haklarına sahiptir.

　　Çin’in bu tutumunun yeterli tarihi ve hukuki dayanağı bulunuyor. Çin, ABD ve İngiltere tarafından Aralık 1943’te yayınlanan Kahire Deklarasyonu’nda, Japonya’nın yasadışı yollarla ele geçirdiği Kuzeydoğu Çin, Taiwan ve Penghu adaları da dahil Çin topraklarını Çin’e iade etmesi gerektiği kaydedildi. 1945 yılında imzalanan Potsdam Bildirisi’nde Kahire Deklarasyonu’nda belirlenen taleplerin mutlaka yerine getirilmesi istendi. Japonya, Ağustos 1945’te Potsdam Bildirisi’ni kabul ederek, şartsız teslim oldu. Bu, Japonya’nın Taiwan ve Taiwan’a bağlı Diaoyu adalarını Çin’e iade etmesi gerektiği anlamına geliyor.　　

　　4) Japonya-ABD güvenlik işbirliği sorunu. Japonya ve ABD, 1996’da Güvenlik İşbirliği Ortak Deklarasyonu’nu yayınladılar ve buna göre 1978’de saptanan Savunma İşbirliği Rehberi’ni değiştirmeye başladılar. Japonya ve ABD, Eylül 1997’de Yeni Savunma İşbirliği Rehberi’ni resmen belirlediler. Japonya Kongresi’nde, 24 Mayıs 2004’de Yeni Savunma İşbirliği Rehberi ile ilgili maddeler incelenip kabul edildi. Bu, Japonya ve ABD’nin güvenlik işbirliğini güçlendirmelerine ilişkin yeni sistemin esasen kurulduğunu gösteriyor. Bu durum karşısında Çin’in yakından izlediği birinci konu Taiwan sorunudur. İkinci konu ise Japonya’nın askeri gidişatıdır. Çin hükümeti çeşitli kanallarla bundan duyduğu ciddi kaygıyı ve tutumu defalarca açıkladı.

　　5) Savaş tazminatı sorunu. Japonya hükümeti 1972’de Çin-Japonya ilişkilerinin normale dönüştürülmesiyle ilgili olarak yapılan görüşmelerde, Çin’e karşı başlatılan saldırı savaşının Çin halkına getirdiği büyük zarardan acı duyduğunu açıkça belirtti ve bunu doğru bir şekilde değerlendireceğini açıkladı. Bu ön şart altında, Çin hükümeti ülkenin temel çıkarlarından hareket ederek, Japonya’nın savaş tazminatı ödemesi talebinden vazgeçme kararı aldı ve bunu 1972’de Çin-Japonya arasında imzalanan Çin-Japonya Ortak Bildirisi’ne yazdı. 1978’de düzenlenen 5. Çin Ulusal Halk Meclisi Daimi Komitesi’nin 3. Toplantısı’nda onaylanan Çin-Japonya Barış ve Dostluk Anlaşması’nda, Çin’in Japonya’dan savaş tazminatı isteğinden vazgeçme kararı bir kez daha hukuki belgeyle ifade edildi.

　　6) Japonya’nın Çin’de bıraktığı kimyasal silahlar sorunu. Japonya, Çin’e karşı düzenlediği saldırı savaşı sırasında, uluslararası antlaşmayı açıkça ihlâl ederek, kimyasal silahlar kullandı ve çok sayıda Çinli asker ve sivilin zehirlenerek yaralanmalarına ve ölmelerine neden oldu. Japon ordusu yenilgiye uğrayınca çok sayıda kimyasal silahı bulundukları yerlere gömdü ve orada bıraktı. Şimdiye kadar Çin’in ondan fazla eyalet, kent ve özerk bölgesindeki 30’dan fazla yerde, Japonya’nın gömdüğü kimyasal silahlar bulundu. Bu kimyasal silahlar, yarım asırdan fazla süre içinde rüzgar ve yağmurdan dolayı paslandı ve çürüdü. Bu silahlardan sızan zehirli maddeler Çin halkının mal ve can güvenliği ile ekolojik çevreye ciddi tehdit oluşturdu. Çin hükümeti, 1980’li yılların sonlarında Japonya hükümeti nezdinde girişimlerde bulunarak, bu sorunu çözmelerini istedi. 30 Temmuz 1999’da iki ülke hükümetleri Beijing’de Japonya’nın Çin’deki kimyasal silahlarının yok edilmesiyle ile ilgili muhtırayı imzaladılar. Japonya hükümeti muhtırada, “Çin-Japonya Ortak Bildirisi” ile “Çin-Japonya Barış ve Dostluk Anlaşması”nın zihniyetini unutmayacağını ve bu sorunun çözümünün acilliğini anladığını belirtirken, Kimyasal Silahları Yasaklamak Anlaşması’ndaki yok etme yükümlülüğünü yerine getirme taahhüdünde bulundu. Şu anda iki ülkenin ilgili kurumları söz konusu muhtıranın ışığında, Japonya’nın bıraktığı kimyasal silahların bir an önce yok edilmesi ile ilgili somut işlemler konusunda istişarelerde bulunmaktadırlar.

Çin-Rusya ilişkileri


中国国际广播电台

　　　Çin ile Sovyetler Birliği arasında 2 Ekim 1949’da diplomatik ilişki kuruldu. Ağustos 1991’de, Sovyetler Birliği dağıldı. 27 Aralık’ta Çin ve Rusya arasında görüşme tutanağının imzalanmasıyla Çin ile Eski Sovyetler Birliği arasındaki diplomatik ilişki sorunu çözüldü. 2001’de Çin ve Rusya arasındaki stratejik ortaklık ilişkileri yeni bir seviyeye taşındı. İki taraf arasındaki karşılıklı siyasi güven derinleştirilirken, yüksek düzeydeki temaslar yoğunlaştırıldı. Çin Cumhurbaşkanı Jiang Zemin, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile bir yıl içerisinde üç kez ikili görüşme ve altı kez telefon görüşmesi yaptı. İki ülkenin liderleri arasında 2001’de imzalanan Çin ve Rusya Arasında İyi Komşuluk, Dostluk ve İşbirliği anlaşması ve yayınlanan ortak bildiride, iki ülke ve iki ülke halkları arasında nesilden nesle süren dostluğun devam ettirilmesi ve ebediyen düşman olmama şeklindeki barış düşüncesi hukuki belge haline getirildi.

　　26-28 Mayıs 2003’te Çin Cumhurbaşkanı Hu Jintao Rusya’ya resmi ziyaret yaptı.

　　Son yıllarda, iki ülke arasındaki ekonomik ve ticari ilişkiler, ekonomik ve teknolojik işbirliği günden güne yoğunlaşıyor. İki ülke arasında kültür, bilim, teknoloji ve eğitim alanlarındaki temas ve işbirliği giderek sıklaştı. Son yıllarda, Çin Dans ve Şarkı Topluluğu, Çin’in Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi’nin dans ve şarkı topluluğu, Çinli yazarlar heyeti, Beijing’deki Mei Lanfang Pekin Operası Topluluğu ve Rusya’nın Xiao Baihua Dans Topluluğu, Kremlin Bale Topluluğu, Moskova Klasik Bale Topluluğu, St. Petersburg Orkestrası ve Moskova Devlet Senfoni Orkestrası gibi sanat toplulukları karşılıklı olarak gösteriler sundular.

　　Sınır Sorunu: Çin-Rusya sınır hattının uzunluğu yaklaşık 4370 kilometreyi buldu. İki ülke arasında tarihten kalan sınır sorunu bulunuyor. Çin-Rusya sınırıyla ilgili anlaşmalar temelinde ve genel kabul gören uluslararası kurallara göre, eşit istişare ve karşılıklı anlayış ve birbirine taviz verme ruhu altında, yıllar süren görüşmelerden sonra iki ülke arasındaki sınırın yüzde 97’si çizildi.

　　Şu an Çin-Rusya sınırının doğusundaki Tarabarov ve Bolshoi Ussurivski adaları ve Abagaitui bölgelerinin sınır hatları henüz belirlenmemiş durumda. İki taraf adalet, eşitlik, karşılıklı anlayış ve birbirine taviz verme ilkesi doğrultusunda geri kalan sınır sorununu bir önce çözmeye çalışıyorlar.

ASEAN ve Çin


中国国际广播电台

　　　　　31 Temmuz 1961’de kurulan Güneydoğu Asya Birliği temelinde Endonezya, Tayland, Singapur, Filipinler ve Malezya olmak üzere beş ülke 8 Ağustos 1967’de Tayland’ın başkenti Bangkok’ta toplantı düzenledi. Toplantıda Bangkok Deklarasyonu yayınlandı ve Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği’nin kurulduğu resmen ilân edildi. Birliğin kısa adı ASEAN’dır. Bundan sonra Malezya, Tayland ve Filipinler, Malezya’nın başkenti Kuala Lumpur’da bakanlar düzeyinde bir toplantı düzenlediler. Toplantıda, ASEAN’nın Güneydoğu Asya Birliği’nin yerine geçmesi kararlaştırıldı.

　　ASEAN’nın amacı:

　　- Eşitlik ve işbirliği ruhu altında bölgenin ekonomik büyümesi, toplumsal ilerlemesi ve kültürel gelişmesinin hızlandırılması için ortak çaba harcamak.

　　- Adalet, devletler arası kurallarına ve “BM Ana Tüzüğü” ne uyarak bölgenin barışı ve istikrarını ilerletmek.

　　- Ekonomik, sosyal, kültürel, teknolojik ve bilimsel işbirliğini ilerletmek ve karşılıklı yardımı artırmak.

　　- Eğitim, meslek ve teknoloji, idari eğitim ve araştırma tesisleri gibi alanlarda karşılıklı yardım sağlamak.

　　- Tarım ve sanayiden kapsamlı şekilde yararlanarak, ticaretin geliştirilmesi, ulaşım ve taşımacılığın iyileştirilmesi ve halkın yaşam seviyesinin yükseltilmesi gibi alanlarda daha verimli işbirliği yapmak.

　　- Güneydoğu Asya sorunuyla ilgili araştırmayı ilerletmek.

　　- Benzeri amaçları ve hedefler taşıyan uluslararası ve bölgesel örgütlerle sıkı, karşılıklı yarara dayalı işbirliğini korumak ve bu örgütlerle daha sıkı işbirliği yapma yollarını aramak.

　　ASEAN’e üye ülkeler:

　　Brunei, Kamboçya, Endonezya, Laos, Malezya, Birmanya, Filipinler, Singapur, Tayland ve Vietnam.

　　ASEAN’nın Çin ile olan ilişkileri:

　　ASEAN’e üye tüm ülkelerle diplomatik ilişki kuran Çin, 1996’da ASEAN’ın kapsamlı diyalog ülkesi haline geldi.

Shanghai İşbirliği Örgütü ve Çin


中国国际广播电台

　　　　2Haziran 2001’de, Çin, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Özbekistan’ın liderleri Çin’in sanayi kenti Shanghai’de bir araya geldiler ve Shanghai İşbirliği Örgütü’nün kuruluş deklarasyonunu imzalayarak, “Shanghai Beşlisi” mekanizması temelinde yeni çok taraflı bölgesel işbirliği örgütü Shanghai İşbirliği Örgütü’nün kurulduğunu açıkladılar. Söz konusu örgütün amacı, örgüte üye ülkeler arasındaki karşılıklı güven ile iyi komşuluk ve dostluk ilişkilerini güçlendirmek; örgüte üye ülkeleri siyaset, ekonomi, ticaret, bilim, teknoloji, kültür, eğitim, enerji, ulaşım ve çevre koruma gibi alanlarında verimli işbirliği yapmaya teşvik etmek; dünyanın ve bölgenin barışının, güvenliğinin ve istikrarının korunması için ortak çaba harcamak; demokratik, adil ve haklı yeni bir uluslararası siyasi ve ekonomik düzeni kurmak. Shanghai İşbirliği Örgütü’ne üye ülkeler Beijing’de örgütün sekreterliğini kurma kararı aldılar.

　　Shanghai İşbirliği Örgütü’nün kurulmasını ilk öneren ve lokomotif ülkelerden biri olan Çin, örgüt çerçevesinde düzenlenen çeşitli faaliyetlere aktif şekilde katılarak, örgütün gelişmesi ve güçlendirilmesi için birçok yapıcı öneri ve ilke ileri sürerek önemli katkılarda bulundu.

Birleşmiş Milletler ve Çin


中国国际广播电台

　　　50’den fazla ülkenin temsilcileri 25 Nisan 1945’te ABD’nin San Francisco kentinde BM Uluslararası Örgütü Toplantısı’na katıldılar. 25 Haziran’da “BM Ana Tüzüğü” onaylandı. Ertesi gün Çin, Fransa, Sovyetler Birliği, İngiltere, ABD ve diğer taraf ülkelerin çoğunluğunun onay belgesinin sunulmasından sonra “BM Ana Tüzüğü” yürürlüğe girdi ve BM resmen kuruldu. BM Genel Kurulu’nda 1947 yılında yapılan toplantıda, 24 Ekim “BM Günü” olarak kabul edildi.

　　BM’nin amaçlarının başında, uluslararası barış ve güvenliği korumak, tüm ülkelerin halklarının eşit hak ve çıkarlarına kendi karar verme ilkesine saygı temelindeki uluslararası dostluk ilişkilerini geliştirmek, uluslararası ekonomik, toplumsal, kültürel ve insani sorunları çözmek için uluslararası işbirliği yapmak, tüm dünyanın insan hakları ve temel özgürlüklerine saygı olunmasını sağlamak geliyor. Eylül 2002’de, BM’ye üye ülkelerin sayısı 191’e ulaştı. Bunlardan 49’u BM’nin kurucusudur. Merkezi ABD’nin New York kentinde bulunan BM’nin İsviçre’nin Cenevre, Avusturya’nın Viyana, Kenya’nın Nairobi ve Tayland’in Bangkok şehirlerinde temsilcilikleri bulunuyor.

　　Çin, büyük bir gelişmekte olan ülke ve Güvenlik Konseyi’nin daimi üyesi olarak uluslararası işlerde her zaman prensipler üzerinde ısrar ediyor ve adaletten yana tutum alıyor. Çin, BM’de ve uluslararası arenada önemli ve özel bir konuma sahiptir. Çin’in şu an BM’nin adil ve haklı yeni uluslararası siyasi ve ekonomik düzeni kurumasında nasıl bir rol oynadığı uluslararası toplumun ilgi odağı haline geldi. Çin’in uluslararası yeni siyasi ve ekonomik düzenin kurulması, barışın korunması, gelişmenin ilerletilmesi ve hegemonyacılığa karşı çıkılması ile ilgili görüşleri ve Çin’in Güvenlik Konseyi’nin beş daimi üyesi arasındaki koordinasyon ve işbirliğinin altını çizmesi, dünyanın barışına ve gelişmesine yararlıdır.

APEC ve Çin


中国国际广播电台

　　　Avustralya Başbakanı Ethan Hawke 1 Ocak 1989’da Kore Cumhuriyeti’ne yaptığı ziyaret sırasında ileri sürdüğü “Seul önerisi”nde ekonomik işbirliğinin güçlendirilmesi konusunu ele almak için Asya-Pasifik bölgesinde bakanlar düzeyinde toplantı yapılması önerisini ileri sürdü. İlgili ülkelerle istişarelerden sonra Avustralya, ABD, Japonya, Kore Cumhuriyeti, Yeni Zelanda, Kanada ve zamanın ASEAN üyesi 6 ülke Avustralya’nın başkenti Canberra’da Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği Örgütü’nün (APEC) bakanlar düzeyindeki ilk toplantısını düzenlediler ve APEC resmen kuruldu.

　　Kasım 1991’de Seul’de düzenlenen APEC’in 3.bakanlar toplantısında onaylanan “Seul Deklerasyonu”nda APEC’in amacı ve hedefi resmen belirlendi. Bu amaçlar ve hedefler şunlardır: Asya-Pasifik bölgesinde yaşayan halkların ortak hak ve çıkarları için ekonominin büyümesi ve gelişmesini korumak; APEC’e üye ülkelerin ekonomilerinin birbirlerine dayanmasını ilerletmek; dışa açılan çok taraflı ticaret sistemini güçlendirmek; bölgesel ticaret ve yatırım engellerini azaltmak.

　　APEC’in toplam 21 üyesi bulunuyor.

　　APEC’in Çin ile olan ilişkisi:

　　Çin, APEC’e katıldığı 1991 yılından bu yana, APEC tarafından düzenlenen çeşitli faaliyetlere aktif olarak katıldı. Bu Çin’in reform ve dışa açılma uygulamaları için elverişli dış ortam yarattı ve APEC’e üye ilgili taraflar arasındaki ikili ilişkilerin gelişmesini de hızlandırdı. 1993 yılından itibaren Çin Cumhurbaşkanı her yıl düzenlenen APEC’e üye ülkelerin liderlerinin gayri resmi toplantısına katıldı. Toplantılarda Çin’in bazı sorunlara yönelik görüşlerini ve ilke tutumunu açıklayan Çin lideri, toplantının başarılı geçmesinde olumlu ve yapıcı rol oynadı. APEC’e üye ülkelerin liderlerinin gayri resmi toplantısı 2001’de Çin’in sanayi kenti Shanghai’da başarıyla düzenlendi.

DTÖ ve Çin


中国国际广播电台

　　　Nisan 1994’te Fas’ın Marakeş kentinde düzenlenen Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT) Bakanlar Konferansı’nda Dünya Ticaret Örgütü’nün (DTÖ) kurulması resmen kararlaştırıldı. 1 Ocak 1995’te DTÖ resmen kuruldu. DTÖ’nün amacı şunlardır: Yaşam seviyesinin yükseltilmesi ve istihdamın güvence altına almak, fiilî gelir ve verimli taleplerin artışının güvence altına alınması için ekonomi ve ticaretin gelişmesini ilerletmek; sürdürülebilir gelişme hedefine göre dünya kaynaklarını rasyonel bir şekilde değerlendirmek ve mal üretimini ve hizmetleri genişletmek; karşılıklı yarara dayalı anlaşmaya varmak; gümrük vergisi ve diğer ticaret engellerini büyük ölçüde azaltmak ve kaldırmak, uluslararası ticaretteki ayrımcı muameleleri ortadan kaldırmak. Merkezi Cenevre’de bulunan DTÖ’nün üye sayısı 144’ü buldu.

　　1986’da Çin’in Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması’ndaki (GATT) taraf ülke konumuna yeniden kavuşma önerisini ileri sürmesinden sonra Çin makamları Dünya Ticaret Örgütü’ne (DTÖ) katılmak için yorulmadan çaba harcadı. 2001 yılının Ocak ve Eylül ayları arasında, DTÖ Çin masası çalışma grubu 4 kez toplantı düzenledi ve Çin’in DTÖ’ye katılması için gereken çok taraflı görüşmeler tamamlandı ve Çin’in DTÖ’ye katılmasına ilişkin hukuki belge onaylandı. Aynı yılın 9-14 Kasım günleri arasında, DTÖ’nün 4. Bakanlar Konferansı Katar’ın başkenti Doha’da düzenlendi. Toplantıya Çin Dış Ticaret ve Ekonomi Bakanı Shi Guangsheng başkanlığındaki heyet katıldı. 11 Kasım’da Çin’in DTÖ’ye girmesine ilişkin protokol imzalandı. 19-20 Aralık günlerinde, Çin DTÖ’nün resmi üyesi olarak DTÖ Genel Konsey Toplantısı’na katıldı.

Çin’in önemli diplomatik belgeleri


中国国际广播电台

　　- Çin ve ABD arasında:

　　1972’de imzalanan “Çin-ABD Ortak Bildirisi”

　　1978’de imzalanan “Çin-ABD Diplomatik Bildirisi”

　　1982’de imzalanan “17 Ağustos Bildirisi”


　　- Çin ve Japonya arasında:

　　1972’de yayınlanan “Çin-Japonya Ortak Bildirisi”

　　1978’de imzalanan “Çin-Japonya Barış ve Dostluk Anlaşması”

　　1972’de yayınlanan “Çin-Japonya Ortak Deklarasyonu”

　　- Çin ve Rusya arasında:

　　2002’de imzalanan “Çin ve Rusya İyi Komşuluk ve Dostluk Anlaşması”

　　- Çin ve İngiltere arasında:

　　1984’te yayınlanan “Çin ve İngiltere arasında Hong Kong Sorunu ile ilgili ortak bildiri”

　　1998’de yayınlanan “Çin-İngiltere Ortak Bildirisi”