Japonca'nın Kuralları

Mevcut Japonca Dilbilgisi Kitaplarının Sorunları

Batı dillerindeki Japonca dilbilgisi kitaplarında bulunan bellibaşlı sorunları şöyle sıralayabiliriz:
Okura en kısa zamanda yeterli miktarda Nezaket Japoncası öğretme gayreti
Okuru karmaşık Japon yazısından uzak tutma gayreti
Gündelik hayatın gerektirdiği tümcelerin Japonca karşılığını verme gayreti
Ele aldığımız dil İspanlyolca gibi Latin kökenli bir dil olsaydı, İngilizce ile benzerliğinden dolayı (yazı benzerliği, gramer benzerliği, sözdizimi benzerliği) bu üç madde önemsiz olacaktı. Ancak, Japonca düşünme sürecinin büsbütün farklı olmasından dolayı, bu ilkelerin gözetilmesi Japonca'yı anlama ve öğrenmede ciddi sıkıntılar yaratmaktadır. Ne yazık ki mevcut İngilizce birçok dilbilgisi kitabı bu ilkelere göre yazılmıştır. Bunlar baştan sona kadar karmaşık kurallarla ve İngilizce ifadelerin Japonca çevirileriyle doludur. Sözkonusu kitaplarda Kanci yazı yoktur; oysa Japonya'ya gidenler bilir, tabela, menü ve haritaları okuyabilmek için biraz Kanci bilmek lazımdır. Bu kitapların yazarları peşin bir hükümle okurun Kanci yazısını öğrenemeyeceği yargısına varmıştır, ki bu kesinlikle doğru değildir.
Esasında sorunun kaynağı, Japonca'yı kitabın yazıldığı dilin mantığıyla öğretmeye çalışmaktır. Daha ilk sayfada "Merhaba, benim adım Ahmet" tümcesinin Japoncası gösterilir. Oysa Japonca'da kendini tanıtmak için sadece "Ahmet'tir" demek yeterli. Okurdan habersiz birçok başka rasgele karar da alınmıştır. Örneğin bazı dilbilgisi kitapları, sözlük çekiminden önce öğretilmesinin anlamsız olmasına rağmen, ilkin nezaket çekimini öğretir. Şart olmadığı halde, genelde de kullanılmamasına rağmen, bütün tümcelerinde özne kullanan kitaplar da var. Oysa Japonca'da bazı bilgiler konuşmanın bağamından çıktığından, tümcelere dahil edilmez. Başka bir eksiklik de Japonca'nın temel düzenin nasıl işlediğinin gösterilmemesi. Birçok kitapta ilk sayfadan itibaren yararlı olabilecek ifadelere öncelik verilmiştir. Ne var ki, "Şunu söylemek istiyorsanız şu ifadeyi kullanın" tarzı metinler gereksiz yere karmaşıktır ve Japonca'nın temeline dair çok yetersiz bilgi içerir.

Bu sorunların çözümü Japonca'nın Japonların algıladığı haliyle anlatılmasında. Gerekli olabilecek ifadelerin Japonca karşılıklarını verme kaygısını bırakıp Japonca'nın mantığına odaklanmalı. Kuralları mantıklı bir sırada öğretmeli. [B] kuralını anlamak için [A] kuralına ihtiyacınız varsa, bir kalıbı hemen öğretmiş olmak için önce [B]'yi vermemeli. Demek ki Japonların bakış açısından dilbilgisini öğretecek bir kaynağa ihtiyacımız var.

Japonların Gözünden Japonca Dilbilgisi Kılavuzu
Bu kılavuz Japonca'yı meydana getiren dilbilgisi yapıtaşlarını, Japonca'nın mantığna uygun, sistemli bir biçimde üst üste koymaya çalışmaktadır. İşe yarayacak kadar Japonca'yı (örneğin seyahat Japoncası) hızlıca öğrenmek için pratik bir kaynak olmayabilir. Buna karşın kuralları mantıklı bir biçimde ortaya koyup sağlam bir temel oluşturmaktatır. Japonca'yı ders kitaplarından öğrenenler konuların sıralaması ve sunumunda çok büyük farklar görebilir. Bu kılavuz, konuları İngilizce konuşanların mantığına uygun sırılamayla vererek İngilizce ve Japonca arasında yapay benzerlikler ortaya çıkarmayı hedeflemez. Tersine, kılavuzdaki örnekler (çevirileriyle beraber) düşüncelerin Japonca'da nasıl ifade edildiğini gösterir, açıklamalar da basit ve anlaşılırdır.
İlk başlarda, Japonca anlamlarını en uygun şekilde verebilmek için tüm örneklerin çevirileri sözcüğü sözcüğünedir. Bu çeviriler yer yer Türkçe anlatıma ters düşebilir. Burada amaç, Japonca düşünme sürecine dair bir önsezinin oluşmasına yardımcı olmak. Umarız ki, yaptığımız açıklamalarla örneklerin Japonca anlamlarını en doğru biçimde verebildik. Kılavuzun ortalarına doğru okur Japonca düşünüş tarzının artık yabancısı olmayacağından, çeviriler özgün tümcelere daha uzak ancak daha anlaşılır. Böylece daha ileri konulara odaklanmak mümkün oluyor.

Bir uyarı; sıfırdan dilbilgisi temelini inşa etmenin hayattaki her şey gibi avantajları ve dezavantajları vardır. Japonca'da en temel kavramlar aynı zamanda anlaşılması en zor olanlardır, en sık kullanılan sözcüklerin ise en çok özel kullanım hali vardır. Bu demektir ki Japonca'nın en zor kısmı en başta gelecektir. Çoğu dilgisi kitabı bu yaklaşımı benimsemez, çünkü Japonca'ya ilgisi olanları ürkütmek, yıldırmak istenmez. Gündelik yararlı ifadeleri hemen öğretmek için yama kurallar ve yutturmacalar vererek, en zor çekim kurallarına (özellikle geçmiş zaman çekimi) derinlemesine girmek ertelenir. Bazıları için bu yaklaşım yeğdir, ancak öğrenim sürecinde karışıklığa ve sorunlara yol açar çünkü bina çürük temel üzerine yapılış olur. Bizce zor kısımlar, ne olursa olsun, anlatılmalıdır. Bu baştan yapılırsa sonradan eklenen kuralların hazmedilmesi daha da kolay olacaktır. Yani yeni kurallar atılan temelin üzerine güzelce oturacaklardır. Japonca sözdizimi bakımından İngilizce'ye göre çok daha tutarlıdır (ve Türkçe'ye çok yakındır - ç.n.). En zor çekim kurallarını öğrendikten sonra geri kalan dilbilgisi kurallarının çoğu evvelce öğrenilenlere benzer zaten. Belki sadece farklı ifade ve bunların çeşitlemelerini yerinde kullanmak için bunların ayırt edilmesi ve akılda tutması zor olacak.

※Kılavuzun geri kalanına geçmeden önce, 「」 gibi yarım parantezlerin Japonca'da tırnak işaretini ifade ettiğini belirtelim.

Kılavuza Dahil Edilmeyen Konular
Kılavuza dahil edeceğimiz konulara karar verirken temel sorumuz "Sözlükte neyi bulamayız?" veya "Sözlük neyi iyi anlatmaz?" oldu. Kılavuz üzerinde çalışırken İngilizce tam karşılığı olmayan her sözcüğün özelliklerini incelemenin mümkün olmayacağı belli oldu (sözlük listeleri oluşturmaya denedik ama sonra vazgeçtik). Bağlam uygun olduğunda yer yer bazı özel sözcüklerin niteliklerinin inceledik. Ancak sözcüklerin inceliklerini öğrenmeyi okuyucuya bıraktık. Bir örnek verelim; 'uzun' sözcüğünün 'uzun boylu' ya da 'pahalı' anlamına geldiği, 'kirli' sözcüğünün 'sinsi' veya 'haksız' anlamlarını taşıdığı kılavuzda veriliyor ama 'sapık' gibi bir anlamı taşımadığı verilmiyor. Bu adreste bulacağınız edict sözlüğü kitapçılarda bulacağımız alışılmış sözlüklüklerden daha kapsamlı oluğu kadar (sayıca çok daha fazla sözcük içerir), bol sayıda örnek tümceye de yer veren bir kaynaktır. Yeni sözcükleri öğrenmede bizim yardımcı olabileceğimizden çok daha fazla yardımcı olacaktır. Bir de basılı Japonca-İngilizce, İngilizce-Japonca sözlüklere para harcamamanızı öneririz çünkü bunların çoğunluğu ne yazık ki yetersizdir. Nere beleş, oraya yerleş! Artık açık kaynak (open source - ç.n.) olayını duymayan mı var?

Öneriler
Japonca çalışma yöntemiyle ilgili bir tavsiye; Türkçe bir düşünceyi Japonca nasıl söylerim diye bulmaya çalışmayın, hemen her seferinde yanılacaksınız, kendinizi bu zahmetten kurtarın. Şunu aklınızda tutun; bir meseleyi nasıl dile getireceğinizi halihazırda öğrenmemişzeniz, o meseleyi hiç bilmiyorsunuz. Bunun yerine mümkünse Japonca söylenişini ve nerelerde kullanılacağının tam açıklamasıyla birlikte bilen birinden öğrenin. Dil öğrenimi matematik problemi çözmeye benzemez, çünkü çözümlere cebirsel işlemlerle ulaşılamaz. Doğrudan problemlerin cevaplarına çalışırsanız düzgün ve doğal Japonca tümceler kurmanıza yardımcı olacak bir alışkanlık kazanırsınız.
Görüldüğü gibi örneklerle öğrenmenin kuvvetli savunucusuyuz. Örnekler ve tecrübe Japonca öğrenirken temel araçlarınız olacaktır. Bu yüzden bir ifadeyi ilk seferde kavrayamazsanız çeşitli kullanımlarına rastladıkça geri dönüp tekrar bakın. Bu size farklı bağlamlardaki kullanımları hakkında daha iyi fikir verecektir. Ne yazık ki yeni örnekler bulup yazmak zaman alıyor ve şimdilik yavaş ilerliyor (çok çaba harcamamıza rağmen). Fakat şanslısınız ki Japonca her yerdedir, özellikle de internette. Mümkün olduğu kadar Japonca pratik yapıp sadece dilbilgisi kurallarını anlayamadığınızda bu kılavuza başvurmanızı tavsiye ederim. Tek başına internet bile siteleri, forumları ve sohbet odalarıyla zengin çeşitte kaynaklara sahiptir. Japonca kitaplar ve çizgi romanlar satın alıp okumak da sözcük dağarcığını büyütmenin çok iyi (ve eğlenceli) yoludur. Buna ilave olarak, bir hocanız olmadan akıcı konuşma ve duyduğunu anlama yeteneklerini geliştirmenin imkansız olduğuna inanıyoruz. Bunlara hakim olmak için Japonca'yı anadil olarak konuşanlarla sohbet etmek şarttır. Kaset dinleme ve TV izlemenin de çok öğretici olmasına rağmen, telaffuz, vurgu, akıcı konuşma için canlı insanla sohbetten daha iyisi yoktur. Bu kılavuzda değinilmeyen konularla ilgili sorularınız varsa, bize e-posta atabilir veya aşağıdaki foruma başvurabilirsiniz.

www.japanese.about.com/mpboards.htm

Burada işini çok iyi bilen insanlar vardır ve sorularınıza en doğru cevapları alırsınız. Ben de bu siteyi TAEKK1 rumuzuyla sıkça ziyaret ederim.

Hazmetmeniz gereken konuların çokluğu sizin gözünüzü korkutmasın. Unutmayın ki öğrendiğiniz her yeni sözcük ve dilbilgisi kuralı sizi dili öğrenmeye bir adım daha yaklaştırır.

Gerekli Olanlar
Japonca bu kılavuzda Latin harflerini kullanarak değil de, özgün yazımıyla yazıldığı için tarayıcınız Japonca yazıları gösteremeyebilir. Tarayıcınız 「こんにちは」 yazısını olarak göstermiyorsa (ufak yazıtipi farkları olabilir), Japonca dil desteğini kurmanız veya harfleri gösterecek bir ağ geçidi kullanmanız gerekebilir. Kurulum talimatı ve ağ geçidi sitesi bağlantıları aşağıdadır.
Japonca Dil Desteği
Çeviri Ağgeçidi (epey yavaş)

Stil yapraklarının (stylesheets) özelliklerinden faydalanabilmek için güncel bir tarayıcı kullanmalısınız. Ben Firefox tarayıcısını öneririm.

Endişelenmeyin, Kanci simgeleri ve sözcükleri sözlükte sayfa sayfa aramak zorunda değilsiniz. Kılavuzdaki sözcüklerin çoğunu WWWJDIC sitesinde kopyala/yapıştır yöntemiyle kolayca sorgulayabilirsiniz.

Kullanılagelen terimler dışında ve aksi açıkça belirtilmemişse, metin tümüyle özgündür. Umarım ki benim yazarken aldığım zevki siz de okurken alırsınız. Bu çalışma çok zamanımızı aldı, sinirlerimizi de yıprattı, ama yine de çok büyük tatmin duyduk.

Kılavuzu yazım denetimi olmayan Notepad ile yazdım; sayısı kabarık yazım hatalarını bağışlayınız (Ben de yazım denetimi kullanmadım - ç.n.). Düzeltme, görüş ve önerileriniz için kimchi314@yahoo.co.jp adresine e-posta göndermekten lütfen çekinmeyin. Sanırım bu kadar gevezelik yeter. İyi çalışmalar!
T.K

Japon Yazısı
************
Abeceleri
Japonca yazıda ikisi ses değeri olan, biri anlam değeri olan, üç çeşit abece iç içe kullanılır. Japon sesçil abecelerin adları Hiragana ve Katakana dır. Hiragana ve Katakana'nın her biri 50 kadar "harf" içerir. Her bir "harf" bir heceyi temsil eder. Hiragana ve Katakana aynı sesleri ifade eder ancak harfleri farklırdır. Bu iki abece Çin karakterinin bir kısmının zaman içinde daha yalın şekiller almasıyla ortaya çıkmıştır.
Kanci olarak anılan Çin yazaçları (karakterleri) de Japon yazısında yoğun olarak kullanılır. Japon yazı dilindeki çoğu sözcük (ad, eylem, sıfat) kanci ile yazılır. Yazıda rastlanan kancilerin %95 ini 2,000 kadar kanci karşılar, ancak toplamda 40,000 den fazla kanci vardır. Japonca'da boşluk kullanılmaz, sözcükleri ayırt etmek için kanciler gereklidir. Japonca'da özgün seslerin azlığı nedeniyle sıkça rastlanan sesdeş (telaffuzları aynı olan) söcükleri ayırt etmede de kancilerden yararlanılır.

Hiragana hece abecesi genelde dilbigisel işlevleri yazıya dökmek için kullanılır. İlgeçler konusunu işlerken bunu göreceğiz. Çok nadir bir kancisi olan sözcükler, ağırlıkla konuşma dilinde kullanılar ifadeler ve yansıma (temsil ettiği varlığın çıkardığı sesin taklidi) sözcükler de Hiragana ile yazılır. Japonca'ya yeni başlayanlara ve ilkokul çocuklarına bilmedikleri kancilerin yerine Hiragana yazılışları öğretilir.

Katakana da aynı ses kümesini ifade eder, ancak genellikle batı dillerinden gelme yeni sözcüklerin yazımında kullanılır (Latin abecesininde yazılan sözcüklerin kanci karşılığı yoktur). Bundan sonraki üç bölüm Hiragana, Katakana ve Kanci'ye ayrılmıştır.

Ses Vurgusu
Bir sonraki bölümde tanık olacağınız üzere, her Hiragana karakteri (ve Katakana eşdeğeri) ünsüz - ünlü yapısındaki bir heceye karşılık gelir. 「ん」 ve 「ン」 harfleri özeldir (buna daha sonra değineceğiz). Bu sesler sistemi harflerin sesletimini tereddüte yer bırakmaksızın tamamen açık kılar. Ne var ki hecelerin basit oluşu Japonca'nın telaffuzunu çok basit yapmaz. Gerçekte, hecelerin bölünmez yapısı ses vurgusu sorununa yol açmaktadır.
Tiz ve pes seslerin vurgusu konuşma dilinin çok önemli yanıdır. Örneğin, sesdeş sözcükler aynı şeklide yazılsalar dahi hafif tonlama farkıyla farklı telaffuzlara sahip olabilirler. Düzgün ve doğal bir telaffuzun önündeki en büyük engel yanlış ses vurgusudur. Birçok öğrenci doğru vurguya dikkat etmeksizin konuşur, neticede bu konuşma tarzı kulağa doğal gelmez (bilindik yabancı aksanı). Vurguları ezberlemek veya bir kural çıkarmaya çalışmak, vurgunun mevcut bağlama veya lehçeye göre değişebileceği için faydalı değildir. Japonların konuşmalarını dikkatlice dinleyip taklit ederek vurgulara dair genel bir his geliştirmek en pratik yaklaşımdır.

Bu bölümdeki dersler
Hiragana - Temel Japon hece abecesi. Genelde dilbigisel işlevlerle ilgili olarak kullanılır. Nadir rastlanan, kullanılmayan kancilerin okunuşlarını göstermek için veya bunların yerine tutmak üzere de kullanılır. Bu derste Hiragana'nın tüm harflerini işleyeceğiz.
Katakana - Genel olarak Kanci karşılığı olmayan yabancı kökenli sözcüklerin yazımında kullanılan bir abece. Bu derste Katakana'nın tüm harflerini işleyeceğiz.
Kanci - Çin yazı sisteminin Japonca'ya uyarlanmış hali. Bu ders kancilerin bazı genel özelliklerini tanıtır ve kancileri (doğru) öğrenmek için birkaç yöntem gösterir.

ひらがな
***********
Hiragana Nedir?
Hiragana temel Japon fonetik abecesidir. Japonca'daki her sesi karşıladığından Hiragana aslında Japonca'nın yazıya aktarılmasında tek başına kullanılabilecek bir abecedir. Ancak Japonca'da boşluk kullanılmadığından ve çok sayıda sesdeş sözcük bulunduğundan sadece Hiragana ile yazılmış yazılar çözmesi zor, çoğu durumda anlamları yoruma açık yazılardır.
Aşağıda Hiragana ile birlikte ona yakın söyleyişteki türkçe hece karşılıkları verilmiştir. Japonca kitaplarda yazının geleneksel yönü yukarıdan aşağıya ve sağdan sola doğrudur. Yani yazı sütunlar halinde sağdan sola doğru yazılır. Ancak günümüzde batının etkisiyle yazının alışık olduğumuz yönde de yazıldığı da olur. Yazıdaki bir diğer önemli husus da Kana ve Kanci yazaçların (karakterlerin) yazımındaki izlerin sırasıdır. Her yazacın belli sayıda [fırça] izi vardır ve bunlar belli bir sırada gelir. El yazısı harfler daktilo harflerinden biraz farklı oldukları için (örneğin daktiloyla yazılan 'a' karakteri ve bunun el yazısı karşılığı), bu karakterlerin yazımını öğrenmek için internet sitelerine veya yardımcı kitaplara başvurmanız gerekebilir. Ayrıca her hecenin telaffuzunun da doğru öğrenilmesi gerekir. Japonca'daki bütün sözcükler bu hecelerin bir araya gelmesinden oluşur. Tek bir hecenin bile söyleyişini yanlış öğrenmek konuşmanızın zor anlaşılmasına, dolayısıyla sözlü iletişimin aksamasına yol açacaktır.

Hiragana 1. Çizelgesi
n v r y m h n t s k
ん わ ら や ま は な た さ か あ a
ゐ* り み ひ に ち
(çi) し
(şi) き い i
る ゆ む ふ
(fu) ぬ つ
(tsu) す く う u
ゑ* れ め へ ね て せ け え e
を ろ よ も ほ の と そ こ お o
* artık kullanılmamaktadır
Hiragana'yı öğrenmek veya öğretmek çok zor değildir, bundan dolayı internette bu amaçla yayımlanan birçok [İngilizce] site ve serbestçe dağıtılan yazılım mevcuttur. Her bir karakterin söylenişini dinlemek için bu siteyi ziyaret etmenizi öneririm. 2.1 dan 2.11 e kadar olan bölümler konuyla ilintilidir. Telaffuzunuzu teybe kaydedip doğru olup olmadığını kontrol etmek faydalı olur.

Hiragana yazaçlarının çizim sırasının önemli olduğu unutulmasın. Bu meselenin önemini doktorun yazdığı reçete misali el yazılarını çözmeye çalışırken kendiniz de farkedeceksiniz. Çoğu zaman tek ipucu harflerin "akışı"dır, çünkü izlerin sırası herkeste bir tutarlılık gösterir. Çizim yanlışlarının yerleşmesini baştan önlemek için, Hiragana'ya ilk başladığınızdan itibaren bu çizim sırasına dikkat etmeniz gerekir. Çizim sırasının çalışmak için hareketli küçük resimlerin olduğu bu siteyi ziyaret edebilirsiniz.

Notlar
「し」、「ち」、「つ」 ve 「ん」 heceleri hariç her bir karakterin telaffuzu sütunlardaki ünsüzlerle satırdaki ünlüleri eşleştirmesiyle elde edilir Örnegin 「き」 / ki / diye, 「ゆ」 da / yu / diye okunur.
Her bir Hiragana hecesinin söylenişini dinlemek için bu siteyi ziyaret edebilirsiniz. Site 2.1 ile 2.11 arasındaki bölümlerle ilgilidir.
Görüldüğü üzere bazı eşleşmeler beklenden farklı şekilde telaffuz ediliyor. Örneğin 「ち」 "çi", 「つ」 da "tsu" diye sesletilir.
/ tsu / ve / su / heceleri arasındaki telaffuz farkı da önemli.
「ん」 hecesi özeldir; ünlüsü yoktur, tek başına pek kullanılmaz. Genellikle başka bir heceye "n" ünsüzünü eklemek için kullanılır. Örneğin 「かん」 "kan", 「まん」 "man" diye okunur.
Tekrar belirtelim, yazaçların iz çizim yönünü ve sırasını doğru olarak öğrenmek gerekir. Bu siteye bakabilirsiniz.
Yumuşak Ünsüzler
Hiragana hecelerinin tümünü ezberlemenin yanında bunların birkaçının "modifiye" halini de ezberlemek lazım. Tırnak işaretinin küçüğünü andıran dakuten(濁点)ve derece işaretini andıran handakuten(半濁点) adlı iki işaretle fazladan beş ünsüzü elde etmek mümkün. Böylece sertliği daha az, dilbilimsel adları "yumuşak ünsüzler" 「濁り」 olan sesler meydana gelir (ilginçtir, terimin Japonca aslı çamura bulamak anlamında).
Bu "bulanık" seslerin tüm kombinasyonları aşağıdaki çizelgede verilmektedir.

Yumuşak Ünsüzler
p b d z g
ぱ ば だ ざ が a
ぴ び ぢ
(ci) じ
(ci) ぎ i
ぷ ぶ づ
(dzu) ず ぐ u
ぺ べ で ぜ げ e
ぽ ぼ ど ぞ ご o
Notlar
Bu siteye gidip tekrar yeni seslerin telaffuzlarını dinleyelim. 2.2, 2.3, 2.4 ve 2.6 maddeleri bu konuyla ilgili.
「ぢ」 ve 「じ」 heceleri birbirinin eşidir, ikisi de / ci / olarak söylenir. 「づ」 hecesi ise / dzu / diye telaffuz edilir.
Hecelere Küçük 「や」、「ゆ」、ve 「よ」nun eklenmesi
/ i / ünlüsüyle biten hecelere küçük 「や」、「ゆ」、 veya 「よ」 eklenmesiyle de ünsüz-ünsüz-ünlü biçiminde heceler oluşur. Bunların ilk ünsüzü ilk hecenin ünsüzüdür; ardından / ya / yu / yo / sesleri gelir.
Küçük や、ゆ ve よ
p b j g r m h n c s k
ぴゃ びゃ じゃ ぎゃ りゃ みゃ ひゃ にゃ ちゃ しゃ きゃ ya
ぴゅ びゅ じゅ ぎゅ りゅ みゅ ひゅ にゅ ちゅ しゅ きゅ yu
ぴょ びょ じょ ぎょ りょ みょ ひょ にょ ちょ しょ きょ yo
Notlar
Üstteki çizelge bir öncekiyle aynıdır. Sütunlardaki ünsüzleri satırlardaki ünlülerle eşleştirelim. Örnek: きゃ = kya.
Yeni seslerin telaffuzunu bu sitede dinleyebiliriz. 「ぢゃ」、「ぢゅ」、 ve 「ぢょ」 de dahil edilmiştir ancak bunların yerine hemen her zaman 「じゃ」、「じゅ」、 ve 「じょ」 kullanılır.
「じ」 / ci / olarak telaffuz edildiği için bu hecenin 「や」、「ゆ」、「よ」 ile elde edilen türevleri de / cya / cyu / cyo / olarak söylenir.
Aynı şey / cha / chu / cho / kombinasyonlarını oluşturan 「ち」 ve / sha / shu / sho / kombinasyonlarını oluşturan 「し」 icin de geçerlidir.
Küçük 「つ」
Art arda gelen iki heceden ikincisinin ünsüzünü çift olarak okunmasını sağlamak için iki hece arasına küçük 「つ」 karakteri konulur. Örneğin 「び」 ile 「く」 arasına küçük 「つ」 eklersek elde ettiğimiz 「びっく」 sözcüğü "bikku" olarak okunur. Benzer bir şekilde 「はっぱ」 "happa", 「ろっく」 "rokku" diye okunur. 「もと」 ve 「もっと」 arasındaki farkı göstermek için basit bir ses dosyası oluşturup bu sayfaya ekledik. Merakınızı gidermek için açıklayalım, ikisi de gerçekte var olan sözcükler olup farklı anlamlar taşırlar.
Notlar
İki heceden sonuncusunun ünsüz sesini tekrarlatmak için küçük 「つ」 karakteri kullanılır. Örnek: 「がっき」 = "gakki".
「もと」 ve 「もっと」 arasındaki farkı duymak için bu dosyayı indirebilirsiniz.
Uzun Ünlüler
Vay canına! Konunun neredeyse sonuna geldik. Bu son kısımda, telaffuzlarını uzatmakla kolayca elde edilen uzun ünlüler üzerinde duracağız. Hecelerin ünlülerini, aşağıdaki tabloda gösterildiği şekilde, 「あ」、「い」 veya 「う」 yazaçlarını ekleyip uzatabiliriz.
Ünlüleri Uzatma
Ünlü Uzatanı
/ a / あ
/ i / e / い
/ u / o / う
Örneğin, 「か」 yazacındaki ünlü sesin uzatılması gerekirse, buna 「あ」 yazacı eklenip 「かあ」 elde edilir. Benzer şekilde 「き → きい」, 「く → くう」, 「け → けい」, 「こ → こう」, 「さ → さあ」 elde edilir. Bunun mantığı gayet basit. 「か」 ve 「あ」'yı ayrı söylemeye çalışalım, sonra bitiştirerek hızlıca tekrar edelim. Ka ve a'yı ayrı ayrı söylemek yerine ka hecesini uzatıyor olacağız. Bu alıştırmayı başka ünlülerle de yapabiliriz. /ei/ de bir uzun ünlü sayılmasına rağmen, bizim düşüncemize göre telaffuzu /e/yi ve /i/yi ayrı vererek daha doğru oluyor.

Sesliyi doğru şekilde uzatmya dikkat etmeli, çünkü "lise"(こうこう)yerine "burada"(ここ), "büyükanne" (おばあさん) yerine "orta yaşlı kadın"(おばさん) kolaylıkla birbirine karışır.

Bazı nadir durumlarda /e/ ünlüsü 「え」, /o/ ünlüsü de 「お」 yazacının eklenmesiyle uzatılır. Mesela 「おねえさん」、「おおい」 ve 「おおきい」 sözcükleri. Bunları ezberlemekten başka çare yok malesef.

Hiragana Çizelgesinde Boşluk Doldurma
Daha önce de belirttiğimiz gibi, Hiragana'yı öğrenmek için birçok site ve yardımcı program mevcut. Yine de, bu sitenin bütünlüğü açısından kendi alıştırmalarımızı koyma gereğini hissettik. Kullanımda olmayan heceleri bilmek şart olmadığından, bunları çizelgeden kaldırdık. Çizelgenin yanında bir müsvedde kullanarak Hiragana bilginizi sınayabilirsiniz.
Herhangi bir heceyi göstermek veya gizlemek için g./g. (göster/gizle) yazısına tıklayın.

Hiragana Çizelgesi
n v r y m h n t s k
ん
g./g. わ
g./g. ら
g./g. や
g./g. ま
g./g. は
g./g. な
g./g. た
g./g. さ
g./g. か
g./g. あ
g./g. a
り
g./g. み
g./g. ひ
g./g. に
g./g. ち
g./g. し
g./g. き
g./g. い
g./g. i
る
g./g. ゆ
g./g. む
g./g. ふ
g./g. ぬ
g./g. つ
g./g. す
g./g. く
g./g. う
g./g. u
れ
g./g. め
g./g. へ
g./g. ね
g./g. て
g./g. せ
g./g. け
g./g. え
g./g. e
を
g./g. ろ
g./g. よ
g./g. も
g./g. ほ
g./g. の
g./g. と
g./g. そ
g./g. こ
g./g. お
g./g. o

Hiragana Yazma Alıştırması
Bu alt bölümde, bazı sözcükleri Hiragana abecesi ile yazmaya çalışacağız. Japonca sözcüklerin yerine Latin abecesini kılavuz içinde sadece burada kullanmaktayız. "un | yo" ile "u | nyo" çiftindekine benzeri belirsizlikleri ortadan kaldırmak için heceleri çubuklarla ayırdık. Romaci yazımına kendinizi fazla kaptırmayın. Buradaki ki amacımız Hiragana sesleri ne kadarını belleyebildiğinizi göstermek. İleride Romaci yazma zorunluluğunu ortadan kaldırmak için gelecekte yazı yerine ses dosyası koyabiliriz.
1. Hiragana Yazma Alıştırması
Örnek: ta | be | mo | no = たべもの

1. ku | ru | ma = くるま
2. a | şi | ta = あした
3. ko | ku | se | ki = こくせき
4. o | su | şi = おすし
5. ta | be | ru = たべる
6. va | ka | ra | na | i = わからない
7. sa | zu | ke | ru = さずける
8. ri | ku | tsu = りくつ
9. ta | çi | yo | mi = たちよみ
10. mo | no | ma | ne = ものまね
11. hi | ga | e | ri = ひがえり
12. pon | zu = ぽんず
13. hi | ru | me | şi = ひるめし
14. re | ki | şi = れきし
15. fu | yu | ka | i = ふゆか

Hiragana Yazma Alıştırmasına Devam
Şimdi ise küçük 「や」、「ゆ」、「よ」 karakterleri ve uzun ünlülerin alıştırmasına geçiyoruz. Bu alıştırmada uzun ünlüleri "-" ile belirtmekteyiz; öncesindeki hecelere bakarak hangi karakteri kullanacağınızı bulmanız gerekiyor.
2. Hiragana Yazma Alıştırması
Örnek: cyu | gyo- = じゅぎょう

1. nu | ru | i | o | ça = ぬるいおちゃ
2. kyu- | kyo | ku = きゅうきょく
3. un | yo-| co- | ho- = うんようじょうほう
4. byo- | do- = びょうどう
5. cyo- | to- | şu | dan = じょうとうしゅだん
6. gyu- | nyu- = ぎゅうにゅう
7. şo- | rya | ku = しょうりゃく
8. hya | ku | nen | ha | ya | i = ひゃくねんはやい
9. so | tsu | gyo- | şi | ki = そつぎょうしき
10. to- | nyo- | byo- = とうにょうびょう
11. mu | ryo- = むりょう
12. myo- | ci = みょうじ
13. o | ka- | san = おかあさん
14. ro- | nin = ろうにん
15. ryu- | ga | ku | se | i = りゅうがくせい
Cevapları yukarıda.

Hiragana Okuma Alıştırması
Biraz da okuma alıştırması yapalım. Özellikle küçük 「つ」 nın (ünsüz tekrarı ile) doğru okunmasına odaklanın. Romaci'nin bir yığın tutarsızlığı var, Japonca'nın Latin harfleri ile yazımına fazla önem vermeyin. Sözcükleri zihninizde duymaya çalışın.
Hiragana Okuma Alıştırması
Örnek: とった = totta

1. きゃっかんてき = kyakkanteki
2. はっぴょうけっか = happyoukekka
3. ちょっかん = çokkan
4. ひっし = hişşi
5. ぜったい = zettai
6. けっちゃく = keççaku
7. しっぱい = şippai
8. ちゅうとはんぱ = çuutohanpa
9. やっかい = yakkai
10. しょっちゅう = şoççuu

アイ・ラブ・カタカナ!
*******************
Katakana nedir?
Katakana hece abecesi genellikle yabancı dillerden giren sözcüklerin yazımında kullanılır. Katakana bundan başka Kanci yazaçların (karakterlerin) Çince telaffuzunu göstermek için, bazen de vurgu yapmak için (yatık yazı işlevinde) kullanılır. Farklı yazaçlara sahip olmalarına rağmen Hiragana ile Katakana aynı heceler kümesini ifade ederler. Yani Katakana yazaçları da ünlü+ünsüz biçimindeki heceleri ifade ederler. Katakana ile yazılan yabancı kökenli sözcükler bu kalıba uyabilmek için değişikliğe uğrarlar. Çoğunlukla da Japonca söylenişi kaynak sözcükten oldukça farklı olur. Yabancılar, sözcüklerin kendi anadillerindeki asıllarını, bunların Japoncasından zor çıkarırlar.
Katakana Çizelgesi
n w r y m h n t s k
ン ワ ラ ヤ マ ハ ナ タ サ カ ア a
ヰ* リ ミ ヒ ニ チ シ キ イ i
ル ユ ム フ ヌ ツ ス ク ウ u
ヱ* レ メ ヘ ネ テ セ ケ エ e
ヲ* ロ ヨ モ ホ ノ ト ソ コ オ o
* artık kullanılmayan yazaçlar
Katakana'yı öğrenmek Hiragana'ya göre biraz daha zor. Daha az sayıda sözcük için kullanılır, yazı içinde göz aşinalığı oluşturacak kadar bulunmaz. Katakana yazaçların çizimini öğrenmek için daha önce verdiğimiz sitenin Katakana bölümünden faydalanabilirsiniz.

Japonca'da boşluk yok; bazı durumlarda 「・」 yazacı boşlukları belirtmek için kullanılır. Örneğin "rock and roll" 「ロック・アンド・ロール」 şeklinde yazılır. Bu yazımı kullanmak kişinin isteğine bağlıdır, çoğunlukla yazıda boşluklar belirtilmez.

Notlar
Heceleri Hiragana ile aynıdır.
Hiragana 「を」 yazacı sadece "vo" ilgeci işlevinde kullanılır, dolayısıyla Katakana eşdeğeri 「ヲ」 yazacına ihtiyaç yok. Demek ki 「ヲ」 yazacını gözardı edebiliriz.
「シ」、「ン」、「ツ」 ve 「ソ」 yazaçları birbirine çok benzer. Temel fark ilk ikisinde çizilen yayların daha "yatay" olması. Son ikisinin yayları da daha "dikey". Bu yazaçları karıştırmamak için bir süre çalışmak gerekir.
「ノ」、「メ」 ve 「ヌ」 yazaçlarına, ayrıca 「フ」、「ワ」 ve 「ウ」 yazaçlarına da dikkat etmeli, birbirine çok benziyorlar. Bunlarla ilgili bir önerimiz malesef yok.
Katakana yazaçlarının iz yönü ve sırasını doğru şekilde öğrenmeli. Bunun için bu siteyi ziyaret edebilirsiniz.
「・」 yazacı bazı yerlerde boşluk belirtmek için kullanılır.
Uzun Ünlüler
Sesleri uzatmak Hiragana'daki gibidir, farklılık sadece yazımda ortaya çıkar. Uzun ünlülerin yazımı Katakana'da çok basittir. Ünlüleri uzatmak için tek yapmak gereken Katakana yazacının sonuna ー şeklinde bir tire eklemek.
Özet
Katakana ile yazılan tüm ünlüler tire ile uzatılır. Örneğin İngilizce "cute" (kyuut okunur) sözcüğü 「キュート」 biçiminde yazılmakta.
Küçük 「あ、い、う、え、お」
Hiragana'nın ifade ettiği ses kümesi oldukça sınırlıdır. Japonca'ya sonradan giren seslerin yazımı için yeni kombinasyonlar türetilmiştir. En çok / ti / di / hecelerinin (/ çi / tsu / hecelerinin varlığı yüzünden) ve 「ふ」 hecesi haricinde / f / ünsüzünün eksikliği hissedilir. / Ş / c / ç / ünsüzleri ile / e / ünlüsüden oluşan heceler de yok. Bu eksiklikleri gidermek için yazıya beş ünlünün küçüğünü ekleme yoluna gidilmiştir. Aynı şey kullanımdan kalkan karakterlerin yerine yazılan / w / sessizi için de yapılmıştır. Bununla birlikte / v / ünsüzünü belirtmek için ünlülere uygulanan çift taksim işareti ise Japonların / v / ünsüzünü telaffüz etmede çektiği güçlük sebebiyle pek kullanılmamaktadır. Japonlar İngilizce kökenli "volume" sözcüğünü "bolyuumu" (ボリューム) olarak telaffuz eder. Benzer biçimde votka sözcüğü 「ヴォッカ」 olarak değil de "wokka"(ウォッカ) olarak söylenir. "Violin" (keman) sözcügü de 「バイオリン」 yahut 「ヴァイオリン」 şeklinde yazılabilmekte. Aslına bakılırsa keman sözcügünün yazım şekli pek fark etmez, Japonlar bu sözcüğü her zaman / b / sesiyle telaffuz ederler. Japoncanın kısıtlı sesletme olanakları dolayısıyla yazıya sonradan eklenen yazaçlar aşağıdaki çizelgede açık renkle gösterilmiştir. Halihazırda mevcut olan yazaçlar gerektiği yerde yeniden değerlendirilmiştir.
İlave Sesler
v w f ç d t c ş
ヴァ ワ ファ チャ ダ タ ジャ シャ a
ヴィ ウィ フィ チ ディ ティ ジ シ i
ヴ ウ フ チュ ドゥ トゥ ジュ シュ u
ヴェ ウェ フェ チェ デ テ ジェ シェ e
ヴォ ウォ フォ チョ ド ト ジョ ショ o
Notlar
Buraya dikkat, / wu / diye bir hece yok. İngilizce'den gelme "woman" sözcüğü de zaten "u-man" (ウーマン) şeklinde yazılır.
/ tu / sesinin 「トゥ」 ile karşılanır. Ancak bu yazımın yerleşmesinden önce Japonca'ya giren yabancı sözcükler / tsu / hecesiyle yazılır. Örneğin "tool" hala 「ツール」 olarak, "tour" da hala 「ツアー」 olarak yazılmakta.
Bu yazımların bulunmadığı eski günlerde, ihtiyaçları karşılamak için telaffuz dikkate alınmaksızın her zaman mevcut tablo kullanılırdı. Eski binaların üzerinde, yeni yerleşen 「ビルディング」 yazımı yerine, hala 「ビルヂング」 yazımını görebiliriz. Bu satırların yazarı da tesadüf eseri böyle bir yerde, Tokyo İstasyonu'nun karşısındaki Şin-Maru binasına çalışmakta. Ancak binanın yıkımı gündeme geldiğinden işyerinin taşınması sözkonusu. İlginç bir tezat, Şin-Maru'nun yazımı (新丸) "yeni" anlamındakı kanciyi içerir. Öğrendiğimize göre bina daha önce de yıkılmış ve yenisi yapılmış.
Katakana Sözcüklere Örnekler
Aşağıda İngilizce'den gelme yazımı Katakana olan sözcükler yer alıyor. Telaffuzları çok değiştiği gibi anlamları da farklı olabiliyor. Şunu da belirtelim, İngilizce dışında dillerden gelme Katakana sözcükler de var.
Katakana Örnek Sözcükler
Kanakana Yazım Anlamı
アメリカ Amerika
ロシア Rusya
カンニング (cunning) hilekar
ツアー tur
サラリーマン (salary man) şirket çalışanı
モーツァルト Mozart
クラクション (klaxon) korna
ソファ ya da ソファー sofa
ハロウィーン Halloween
フライドポテト (fried potato) patates kızartması

Katakana Çizelgesini Doldurun
Belleğinizi sınayabileceğiniz bir Katakana çizelgesi. Kullanılmadığından 「ヲ」 karakteri kaldırılmıştır.
Herhangi bir heceyi göstermek veya gizlemek için g./g. (göster/gizle) yazısına tıklayın.

Katakana Çizelgesi
n w r y m h n t s k
ン
g./g. ワ
g./g. ラ
g./g. ヤ
g./g. マ
g./g. ハ
g./g. ナ
g./g. タ
g./g. サ
g./g. カ
g./g. ア
g./g. a
リ
g./g. ミ
g./g. ヒ
g./g. ニ
g./g. チ
g./g. シ
g./g. キ
g./g. イ
g./g. i
ル
g./g. ユ
g./g. ム
g./g. フ
g./g. ヌ
g./g. ツ
g./g. ス
g./g. ク
g./g. ウ
g./g. u
レ
g./g. メ
g./g. ヘ
g./g. ネ
g./g. テ
g./g. セ
g./g. ケ
g./g. エ
g./g. e
ロ
g./g. ヨ
g./g. モ
g./g. ホ
g./g. ノ
g./g. ト
g./g. ソ
g./g. コ
g./g. オ
g./g. o

Katakana Yazma Alıştırması
Katakana ile yazılan bazı sözcükleri yazmağa çalışacağız. Böylelikle yabancı kökenli sözcüklerin Japonca'daki yazılışları hakkında da bir fikir edineceksiniz.
1. Yazma Alıştırması
Örnek: ta | be | mo | no = テベモノ

1. pan = パン
2. kon | pyu- | ta = コンピュータ
3. myu- | ci | ka | ru = ミュージカル
4. u- | man = ウーマン
5 he | a | pi- | su = ヘアピース
6. nu- | do = ヌード
7. me | nyu- = メニュー
8. ro- | te- | şon = ローテーション
9. ha | i | kin | gu = ハイキング
10. kyan | se | ru = キャンセル
11. ha | ne | mu-n | = ハネムーン
12. ku | ri | su | ma | su | tsu | ri- = クリスマスツリー
13. ra | i | to = ライト
14. na | i | to | ge- | mu = ナイトゲーム

Katakana Yazma Alıştırmasına Devam
Biraz daha Katakana yazma alıştırması yapalım. Bu sefer Hiragana'da olmayan düzensiz sesleri de dahil edeceğiz.
2. Katakana Yazma Alıştırması
Örnek: cu | gyo- = ジュギョウ

1. e | i | zu | wi | ru | su = エイズウイルス
2. no- | su | sa | i | do = ノースサイド
3. in | fo | me- | şon = インフォメーション
4. pu | ro | ce | ku | to = プロジェクト
5. fa | su | to | fu- | do = ファストフード
6. şe | ru | su | ku | ri | pu | to = シェルスクリプト
7. we- | to | re | su = ウェートレス
8. ma | i | ho- | mu = マイホーム
9. çi- | mu | wa- | ku = チームワーク
10. mi | ni | su | ka- | to = ミニスカート
11. re- | za- | di | su | ku = レーザーディスク
12. çen | ji = チェンジ
13. re | gyu | ra- = レギュラー
14. we | i | to | ri | fu | tin | gu = ウエイトリフティング

İngilizce Sözcükleri Katakana ile Yazma
Biraz da eğlenmek için bazı İngilizce sözcüklerin Katakana yazılışını tahmin etmeye çalışalım. İstisnaları olmakla beraber fikir vermek için sıkça rastlanan bazı kalıpları sıraladık.
Bildiğiniz gibi Japonca sözcükler ünsüz-ünlü biçiminde hecelerden meydana geldiği için sadece buna uymayan İngilizce sözcükler sorun yaratırlar. Sorun yaratmayan üçlü tek hece ünlü-ünsüz-n şeklindeki hecedir. Aşağıda sizin de bulmuş olabileceğiniz bazı kalıplar verilmiştir.

"Bir Konuşabilse/Lost in Translation" filmini izlediysek, Japonca'nın / l / ve / r / seslerinin ayırt etmediğinine şahit olmuşuzdur.

(1)　Ready -> レディ
(2)　Lady -> レディ

Art arda iki ünlü veya / r / ünsüzü ile biten bir hece varsa genelde uzun ünlüye dönüşürler.

(1)　Target -> ターゲット
(2)　Shoot -> シュート

Genellikle / t / veya / c / ile belirtilen keskin ünsüzler için küçük 「ッ」 kullanılır.

(1)　Catch -> キャッチ
(2)　Cache -> キャッシュ

Ünsüz ile biten her sözcüğe ünsüz-ünlü hece yapısına uymak için bir ünsüz eklenir (「ン」 ile belirtilen "n" ve "m" ünsüzleri istisnadır). Genellikle "t" ve "d" ünsüzleri için "o", geri kalan ünsüzler için ise "u" kullanılır.

(1)　Good - グッド
(2)　Top -> トップ
(3)　Jack -> ジャック

İngilizce Sözcükleri Katakana ile Yazma
Örnek: Europe = ヨーロッパ

1. check (çek) = チェック
2. violin (keman) = バイオリン
3. jet coaster / roller coaster (eğlence parkı treni) = ジェットコースター
4. window shopping (satın almasız dükkan gezme) = ウィンドーショッピング
5. salsa (acılı bir sos) = サルサ
6. hotdog (sosisli sandviç) = ホットドッグ
7. suitcase (valiz) = スーツケース
8. kitchen (mutfak) = キッチン
9. restaurant (lokanta) = レストラン
10. New York = ニューヨーク

Kanci Nedir?
Japonca'da adlar, sıfat ve eylem kökleri Çin yazısı olan Kanci ile yazılır. Çoğu belirteç de Kanci ile yazılır. Japonca yazıdaki tüm sözcükleri okuyabilmek için Çin yazısı kökenli yazaçları (karakterleri) bilmek gerekir. Ancak Kanci ile yazılmayan sözcükler de var. Örneğin "olmak" eylemini anlatan bir kancinin bulunmasına rağmen, bu sözcük her zaman Hiragana ile yazılır. Çocuklara yönelik kitaplarda ve çok sayıda Kanci bilmesi beklenmeyen okurlara yönelik metinlerde de sözcükler Hiragana ile yazılır. Bu istisnalar hariç sözcüklerin çoğunluğunun Kanci ile yazılır.
En kısa zamanda "gerçek" Japonca okuyabilmenize yardımcı olmak için Kılavuzun başından itibaren Kanci kullandık. Burada Kanci'nin özelliklerine ve öğrenme yöntemlerine biraz değinmek istiyoruz. Kanci'yi öğrenmek zordur ama imkansız değildir. Kancilerin belleğe sağlam şekilde yerleşmesi için yoğun ve uzun süreli bir çalışma gerekir. Bundan kastımız hergün beşer saat çalışmak değil; bir kanci ile tanıştıktan sonra iyice öğrenildiğinden emin olana kadar ayda bir defa çizimini çalışmak. Zor olan Kanci öğrenimini ileri seviyelere ertelemenin bir faydası yok. Öğrenilen her yeni sözcükle birlikte onun Kanci yazımı da çalışılırsa bu dev iş üstesinden gelinebilecek ufacık parçalara bölünmüş olur. Böylelikle evvelce öğrenilen kancilerin bir araya gelmesinden oluşan yeni sözcüklerin öğrenimi de kolay olur. Kancileri çalışmaya sonradan başlamak bu fırsatı kaçırmak demek.

Kanci'yi Öğrenme
Kanci'yi öğrenmek için faydalı kaynaklar ücretsiz olarak internette var (Jim Breen's WWWJDIC). Bu sitede çok kapsamlı bir Japonca-İngilizce sözlüğün yanında 1,945 couyo kancinin (bilmeniz gerektiği kadarı) çizimini de gösterilmektedir. Özellikle yeni başlayanlar için kancilerin çizimini tekrar tekrar çalışmak en iyisi. Kanci parçalarını bütüne oranla çok büyük veya çok küçük olmayacak şekilde dengelemek de önemli. Kancileri asıllarına çok yakın şekilde taklit ettiğimizden emin olalım. Uzun süreli çalışma Kanci çizimine dair bir hissin yerleşmesini sağlar. Şunu da belirtelim, bu kılavuzda kullanılan tüm kancileri kopyala/yapıştır yöntemiyle WWWJDIC kaynağında sorgulamak mümkün.
Kancilerin Sesletimi
İstisnalar hariç her bir kancinin 音読み (おんよみ) ve 訓読み(くんよみ) adında iki sesletimi vardır. 音読み Çince, 訓読み ise Japonca sesletimin adıdır. 熟語 olarak adlandırılan bileşik sözcüklerin içindeki kanciler 音読み ile sesletilir, tek başına kullanılan kanciler ise genellikle 訓読み ile sesletilir. Örneğin 「力」(ちから) tek başına 訓読み siyle, 「能力」 sözcüğünde ise 音読み siyle sesletilir (bu örnekte 「りょく」).
Bazı kanciler (özellikle yaygın kullanımı olanlar) birden fazla 音読み ve 訓読み ye sahip olabilir. Örneğin 「怪力」 sözcüğünde 「力」 「りょく」 değil de 「りき」 olarak sesletilir. Bazı bileşimlerin de simgelerin ayrı ayrı sesletimleriyle ile ilgisi olmayan sesletimleri var. Bunların sesletimlerini ayrıca ezberlemeli. Neyse ki bu istisnalar çok az ve nadiren karşımıza çıkar.

訓読み sıfat ve eylem çekimlerinde de kullanılır. Okurigana adı verilen bu yazımda sözcüklere kana ile yazılan çekim ekleri eklenir. Kökün sesletimi aynı kalır. Örneğin 「食べる」 eyleminin geçmiş zaman çekimi 「食べた」 dır. Eylem değişikliğe uğamış, ancak kökün 「食」 olan okunuşu değişmemiştir; güzel ve emniyetli bir kullanım. Okurigana ayrıca geçişli ve geçişsiz eylemlerin ayırt edilmesinde kullanılır (bu konuya sonra geleceğiz).

Söyleme kolaylığı elde etmek için bileşik sözcüklerdeki kancilerin sesletimleri bazen değişikliğe uğrar. / h / ünsüzünün / b / veya / p / ye dönüşmesi, 「つ」 nun da 「っ」 ya dönüşmesi olağandır. Örnek: 「一本」、「徹底」、 ve 「格好」 sözcükleri.

Karşılaşacağımız başka bir güçlük de söylenişleri aynı, anlamları hemen hemen aynı bazı sözcüklerin küçük anlam farkına dikkat çekmek için farklı kancilerle yazılmaları. Örneğin hem 「聞く」(きく) hem 「聴く」(きく) dinlemek anlamında sözcükler. Aradaki tek fark 「聴く」 sözcüğünde dinlenen şeye daha fazla dikkat edilmesidir. Müzik dinlemeyi belirtmek için 「聴く」 tercih edilir. 「聞く」 "sormak" ve "duymak" anlamına gelilir; ancak 「訊く」(きく) sadece "sormak" anlamına gelir. 「見る」 nın yaygın başka kullanımı da film izleme sözkonusu olduğunda 「観る」 olarak yazılmasıdır. Başka ilginç bir örnek de 「書く」(かく) olarak yazıldığı zaman "yazmak", 描く (かく) olarak yazıldığı zaman "çizmek" anlamına gelmesidir. Ne var ki roman sahnesi gibi soyut bir görüntü tasvir edildiği zaman 「描く」 sözcüğü 「えがく」 olarak okunur. Anlamın aynı olduğu fakat mancinin birkaç okunuşun olduğu durumlar da vardır; 「今日」 sözcüğü 「きょう」、「こんじつ」, veya 「こんにち」 olarak okunabilir. Bu örnekte hangi okunuşu seçtiğiniz önemli değil, ancak bazı okunuşlar duruma göre tercih edilebilir.

Son olarak 々 simgesi var ki aslında bir kanci değil. Bir önceki simgenin tekrarı yerine yazılır. Örneğin bu simgeyi kullanarak 「時時」、「様様」、「色色」 ve 「一一」 sözcüklerini 「時々」、「様々」、「色々」 ve 「一々」 şeklinde yazabiliriz.

Japonca bilgi seviyesi arttıkça Kanci'nin bu saydığımız özelliklerinin dışında birçok hoş sürprizi ve kolaylığı karşımıza çıkar. Kanci'nin çok zor olduğu korkusuna kapılmayalım. Sözcüklerin genelde tek kanci yazımları var. Kancilerin farklı sesletimleri de nadiren ikiden fazla olur.

Niçin Kanci Kullanılır?
Yaygın bir görüşe göre onbinlerce ideogramın (anlam değeri olan şekil) bulunduğu abeceler çağın gerisindedir, yazı yazmak için gereksiz yere karmaşıktır. Her harfin bir ses değeri olduğu öğrenmesi ve yazması kolay sesçil abeceleri kullanmak en çağdaş yazı yöntemdir. Ne var ki sesçil abeceler her dil için uygun ve yeterli olmuyor. Çince gibi her sözcüğün tek heceden oluştuğu sesdeş sözcükleri çok olan diller, yazıda ses unsurundan çok, anlamı kayda almanın ihtiyacını duyarlar. Japonca Çince'den çok sözcük almıştır ancak Çince ile akraba bir dil değil. Aslına bakılırsa Japoncanın ideogramlara Çince kadar gereksinimi yok. Biz burada binlerce yıl önce yapılmış tercihleri tartışmak yerine Kanci öğrenmenin Japonca öğrenenler için neden gerekli olduğunu göstermeye çalışacağız.
Japonca'nın uzun yıllar önce Çin yazısından Latin harflerine geçmiş olması gerektiğine inananların sayısı günümüzde hayli kabarık. Yakın zamanda Koreliler Çin yazısını terk edip kendi intiyaçlarına göre bir abece bularak yazıda kolaylık sağladılar. Japonlar niçin böyle yapmadı? Aslında Japon hükümetinin İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra Latin harflerine geçmek için başarısız olan bir çalışması var. Bu başarısızlığın sebebi basit bir gerçeğe dayanıyor. Belli müddet bilgisayar ortamında Japonca yazmış herkes bunu bilir. Japonca sözcükler önce Hiragana ile yazılır, her sözcüğün sonunda otomatik olarak sunulan olası Kanci karşılıklardan biri seçilir. Genellikle iki ve daha fazla seçenek var. Seçeneklerin sayısı ona kadar çıktığı da görülür (örn. kikan yazmayı deneyelim). Japonca'nın ses yapısındaki kısıtlamalar sesdeş sözüklerin çok olmasına sebep olmakta. Farklı hece sayısı çok kısıtlı, sadece 46 Hiragana yazacı (karakteri) var, hatırlatırız. Korece için ise durum farklı. 14 ünsüz ve 10 ünlü var, ünsüz+ünlü şeklinde 140 hece elde edilir. Hecelere ikinci ve üçüncü ünsüz eklemek mümkün; basit bir hesapla olası hece sayısını 1960 olarak buluruz. Korece'de bunların sadece bir kısmı var, ancak bu kadarı bile sesdeş sözcüklerin sayısını az tutmak için yeterli. Dolayısıyla Korece sesçil bir abece kullanmaya müsait bir dil. Buldukları abece gayet hızlı okunabiliyor. Konuşma hızından daha hızlı okumak için, her sözcüğü hemen tanımak için yardımcı görsel ipuçlarına gereksinim duyulur. Türkçe'de yazı içinde hızlıca ilerlemek için sözcüklerin genel hatları ipucu olarak kullanabiliyor. Küçük bir örnek: "Sealm, söczülkeri ynlıaş yamzama ramğen, ynie de bu tmcüeyi okyaubliyior mnusuuz?". Korece bir metin de aynı görsel yardımı sağlayabiliyor çünkü abecesinde görsel farklılık meydana getirecek yeteri sayıda farklı yazacı var. Japonca ise aynı görsel yardımı ancak Kanci ile sağlar; Kanci olmadan metin içinde hızlıca ilerlemek mümkün değil. Sadece Kana ile yazılmış bir yazı yavaş okunur. Okuyucu sık sık duraksayıp, sözcüğün anlamını çözmek için bağlamı gözden geçirecektir. Özetle, Kanci olmadan Japonca'yı yazıya aktarmak verimli olmaz. Kanci'den vazgeçmek yakın gelecekte mümkün görülmediğinden Japonca'sını ilerletmek isteyenler için Kanci öğrenmek şart.

Japonca Dilbilgisinde Temel Yapılar
Japonca yazmayı öğrendiğimize göre dilbilgisindeki temel yapılar üzerinde durabiliriz. Bu bölümde adlar, sıfatlar, eylemler ve belirteçler olmak üzere temel sözcük türlerini işleyeceğiz. Ayrıca ilgeçlerle bu sözcükleri uyum içinde bir tümcede bir araya getirmeyi tarif ediyoruz. Bu bölümü bitirince Japonca'nın işleyişi ve düşüncelerin bu dilde ifade ediliş biçimi hakkına temel bilgiye sahip olacaksınız.
Bölümdeki Konular
Oluşu İfade Etme - Japonca'da oluşu ifade etmeyi öğreneceğiz.
İlgeçlere Giriş - Bu ders 「は」、「も」 ve 「が」 ilgeçleriyle sözcükler arasında ilginin nasıl kurulacağını açıklar.
Sıfatlar - Sıfatların temel özelliklerini ele alır. Adları doğrudan veya ilgeç kullanarak sıfatlarla nitelemeyi öğreneceğiz.
Eylemlere Dair Temel Bilgiler - Eylemlerin temel özelliklerini ele alır. Derste eylemler çekim kurallarının genelleştirilmesine olanak verecek şekelde sınıflandırılır.
Eylemlerde Olumsuzluk I - Eylemlerin olumsuz çekimi üzerinde durulmaktadır. "Gidecek" tümcesini "Gitmeyecek" tümcesine dönüştürmeyi öğreneceğiz.
Geçmiş Zaman - Geçmiş zaman çekim kuralları açıklanmakta. "Gidecek" tümcesini "Gitti" tümcesine dönüştürmeye öğreneceğiz.
Eylemlerle Kullanılan İlgeçler - Bu derste dört durum ilgecini işliyoruz; nesne belirleme ilgecini (を), -da/a ilgecini (に), -e ilgecini (へ) ve -le/la ilgecini (で) öğreneceğiz.
Geçişli ve Geçişsiz Eylemler - Geçişli ve geçişsiz eylemleri ve ilgeçlerin bunlarla kullanımını ele alacağız.
Betimleyici Yan Tümceler ve Tümce Düzeni - Adları eylem ve ad yantümceleriyle betimleyerek daha karmaşık tümceler kurmayı öğreneceğiz.
Adlarla Kullanılan İlgeçler - Adlarla kullanılan と、や、とか、の ilgeçlerini öğreneceğiz.
Belirteç ve Gobi Kullanımı - Bu bölümü tamamlayan kısa ve basit bir konu. Sıfatları belirteç haline getirmeyi göstereceğiz. Ayrıca yaygın ve kullanışlı iki tümce bitişini tanıtıyoruz.

「だ」 Kullanarak Bir Şeyi Bildirme
Japonca'da bildirimler adlara veya nalı sıfatlara Hiragana 「だ」 karakteri eklenerek yapılır. İlerleyen konularda adlar ve sıfatlar işlenmektedir; anlatılmak isteneni sırası gelince daha iyi kavrayacaksınız.
「だ」 Kullanarak bildirim yapma
Ada veya nalı sıfata 「だ」 ekleyin
(1)　魚。 - Balık.
(2)　魚だ。 - Balıktır.
Kolay görünüyor, ancak şu önemli noktayı gözden kaçırmayalım:

Oluş örtülü olarak da ifade edilebilir!
Görüldüğü gibi (1) sadece "balık" sözcüğünü ifade eder ve bunun ötesine geçmez. Bir sonraki bölümde, bir bildirim olmadan, odak ilgecinin kullanılmasıyla birşeyin balık olduğunu bağlamdan çıkarabildiğimizi göreceğiz. Şimdi kafanızda beliren soru herhalde şudur; "Birşeyin [X] olduğunu 「だ」 kullanmadan söyleyebiliyorsak, 「だ」'ya ne gerek var?". Temel fark bildirim tümcesinin daha etkili ve vurgusunun daha fazla olmasıdır. Bu yüzden tümce sonunda 「だ」'yı daha yaygın olarak erkeklerin konuşmalarında duyarız. 「だ」'yı sorularda kullanamıyoruz çünkü aynı anda hem soru sormaya hem bildirim yapmaya çalışmış oluruz.

Bildirim 「だ」sına oluşun azıkça belirtilmesi gerektiği bazı dilbilisi yapılarında da ihtiyaç duyulur. Fakat eklenmemesinin gerektiği bazı durumlar da vardır. Hazmetmesi oldukça zor ama bu konu sizi şimdilik endişelendirmesin.

Oluşun Olumsuz Hali
Japonca'da geçmiş zaman ve olumsuzluk çekim ekleri ile ifade edilir. Kavraması biraz zor olabilir ama oluşun bu çekimlerinin hiçbiri 「だ」 nın kattığı bildirim anlamını katmaz. Sonraki bir konumuzda tümcelerin sonlarına 「だ」 ekleyerek bunları bildirim tümcesi haline getirmeyi öğreneceğiz.
Olumsuzluk için adlara veya nalı sıfatlara 「じゃない」 eklenir.

Oluşun olumsuz hali için çekim kuralları
Ada veya nalı sıfata 「じゃない」 ekleyin.
(例) 友達　→　友達じゃない (arkadaş değildir)
Örnekler
(1)　魚じゃない。- Balık değil.
(2)　学生じゃない。- Öğrenci değil.
(3)　静かじゃない。- Sessiz değil.
Oluşun Geçmiş Hali
Şimdi ise oluşun geçmiş halini öğreneceğiz. Birşeyin geçmiş halini anlatmak, yani "idi" demek için adlara ve nalı sıfatlara 「だった」 eklenir. Şimdinin olumsuzunu 「じゃない」 nin 「い」 sini düşüp buna 「かった」 ekleyerek geçmişin olumsuzuna dönüştürebilirsiniz.
Oluşun geçmiş hali için çekim kuralları
Oluşun geçmişi: Ada veya nalı sıfata 「だった」 ekleyin.
(例) 友達　→　友達だった (arkadaştı)
Oluşun olumsuz geçmişi: Adın veya nalı sıfatın olumsuz çekimini yapın sonra 「じゃない」 nin 「い」 sini 「かった」 ile değiştirin.
(例) 友達　→　友達じゃない →　友達じゃなかった (arkadaş değildi)
(1)　魚だった。- Balıktı.
(2)　学生じゃなかった。- Öğrenci değildi.
(3)　静かじゃなかった。- Sessiz değildi.

Sonuç
Oluşun dört halini nasıl ifade edeceğimizi öğrenmiş olduk. Bir sonraki konuda adlar arasında ilgi kurmaya yarayan birkaç ilgeci öğreneceğiz. Bu derste öğrendiğiniz çekimlerin özet çizelgesi aşağıdadır.
Bir şeyin bildirimini yapma (özet)
Olumlu Olumsuz
Geçmiş Olmayan 魚(だ) Balıktır 魚じゃない Balık değildir
Geçmiş 魚だった Balıktı 魚じゃなかった Balık değildi

Bu Bölümde Kullanılan Sözcükler
Bu alıştırmalarımızda henüz işlediğimiz oluş çekimlerini çalışacağız. Fakat önce kullanacağımız bazı adları gözden geçirmek isteyebilirsiniz.
Kanci
Sayfada geçen kancilerin listesi. Üzerlerinde çizim şeklini gösteren bir sayfaya bağlantı var.
人 - kişi
子 - çocuk
小 - küçük
中 - orta
大 - büyük
友 - arkadaş
生 - yaşam
先 - ilerde
学 - öğrenim
校 - okul
高 - yüksek
車 - araba
供 - eşlik eden
達 - ulaşmak
Kelime Listesi
Alıştırmalarda geçen kelimelerin anlamları:
うん - konuşma dilinde "evet"
ううん - konuşma dilinde "hayır"
これ - bu
それ - şu
あれ - o
こう - böyle(dir)
そう - şöyle(dir)
人 【ひと】 - kişi
大人 【おとな】 - yetişkin
子供 【こども】 - çocuk
友達 【ともだち】 - arkadaş
車 【くるま】 - araba
学生 【がくせい】 - öğrenci
先生 【せんせい】 - öğretmen, hoca
学校 【がっこう】 - okul
小学校 【しょうがっこう】 - ilkokul
中学校 【ちゅうがっこう】 - ortaokul
高校 【こうこう】 - lise
大学 【だいがく】 - üniversite
1. Çekim Alıştırması
Şimdi oluş çekimlerinin sırayla alıştırmasını yapacağız. Adların herbirini bildirim, oluşun olumsuzu, oluşun geçmişi ve oluşun olumsuz geçmişi durumuna göre çekimini yapınız.
Örnek: 人 = 人だ、人じゃない、人だった、人じゃなかった


1. これ = これだ
これじゃない
これだった
これじゃなかった
2. 大人 = 大人だ
大人じゃない
大人だった
大人じゃなかった
3. 学校 = 学校だ
学校じゃない
学校だった
学校じゃなかった
4. 友達 = 友達だ
友達じゃない
友達だった
友達じゃなかった
5. 学生 = 学生だ
学生じゃない
学生だった
学生じゃなかった
Cevapları göster | Cevapları gizle
2. Çekim Alıştırması
İkinci alıştırmamızda birkaç basit tümcenin çevirisini yaptırarak çekim bilginizi ve sözcük dağarcığınızı sınayacağız. Geçmiş olmayan oluşun olumlusu örtülü olarak da verilebilirken, biz bu alıştırmamızda sadece bildirim halini kullanacağız. Şunu da belirtmeliyim ki, bu ifade tarzı tümceye bayanların tercih etmediği çok kesin ve katı bir hava verir.
Örnek: Öğrencidir. = 学生だ。


1. Üniversitedir. = 大学だ。
2. Lise değildir. = 高校じゃない。
3. Öğretmendi. = 先生だった。
4. Yetişkindir. = 大人だ。
5. Çocuk değildi. = 子供じゃなかった。
6. Böyleydi. = こうだった。
7. O (oradaki) değildi. = あれじゃなかった。
8. Ortaokul değildir. = 中学校じゃない。
9. Arkadaştır. = 友達だ。
10. Araba değildi. = 車じゃなかった。
11. Buydu. = これだった。
12. Böyle değildi. = そうじゃない。

Soru-Cevap Alıştırması
Son alıştırmamızda oluşu kullanarak çok basit soruları cevaplandırmaya çalışacağız. Evet veya hayır cevabı (うん veya ううん) zaten verilmiştir; size tümceyi tamamlamak düşer. Bildirim 「だ」 sını kullanıp kullanmamanın seçimini yaparken cinsiyet ayrımı yapmaya karar verdim. Erkeklerin bildirim 「だ」 sını, dişilerin ise örtülü oluşu kullandığını var saydım (gerçek hayatta bu böyle değildir).
Örnek:
SORU:　学生?
CEVAP:　ううん、学生じゃない。


S1)　友達?
C1)　うん、友達。 (dişi)
S2)　学校?
C2)　ううん、学校じゃない。
S3)　それだった?
C3)　ううん、それじゃなかった。
S4)　そう? (Öyle mi?)
C4)　うん、そうだ。 (erkek)
S5)　これ?
C5)　ううん、それじゃない。(nesne konuşanın uzağında)
S6)　先生だった?
C6)　うん、先生だった。
S7)　小学校だった?
C7)　ううん、小学校じゃなかった。
S8)　子供?
C8)　うん、子供。 (dişi)

İlgili İlgisiz İlgeçler
*********************

İlgeç Kullanarak Dilbilgisel İşlevi Tanımlama
Bir önceki konuda öğrendiklerimizi, adlar arasında ilgi kurmayı öğrenerek pekiştirelim. Bunun için ilgeçler kullanılır. Sözcüğün cümledeki görevini belirtmek için sözcüğün sonuna eklenen bir veya iki hiraganadır. İlgeçleri yerinde kullanmak çok önemlidir çünkü ilgeç değişince cümlenin anlamı tamamen değişebilir. Örneğin "Balık yiyor[um]" cümlesi, sadece bir ilgecin değişmesiyle "Balık [birşey] yiyor" anlamını alabilir.
「は」 Gündem İlgeci
Öğreneceğimiz ilk ilgeç gündem ilgecidir. Gündem ilgeci ne hakkında konuştuğumuzu gösterir, yani cümlenin gündemini belirler. Diyelim ki kişi "Öğrenci değil(im)" diyor. Japonca'da bu geçerli bir cümle, ancak cümle gündemini bilmeden pek birşey anlaşılmaz. İşte gündem ilgeci, Japonca'da, cümlenin konusunu belirtmenin olanağını verir. Bu ilgeç 「は」 yazacıyla (karakteriyle) ifade edilir. Normalde /ha/ olarak okunan bu yazaç, gündem ilgecini belirtmek için kullanıldığında /va/ olarak okunur.
1. Örnek
ボブ:　アリスは学生?- Alice [sen] öğrenci mi[sin]?
アリス:　うん、学生。- Evet öğrenci[yim].
Burada Bob sorduğu sorunun Alice ile ilgili olduğunu vurguluyor. Cümlede 「だ」 nın olmayışına dikkat edin. Gündem belirtildiği için Alice'in öğrenci olduğunu anlamak için başka bir şeye gerek yok. Bob soru soru soruyor, bu cümlede ada 「だ」 zaten eklenmez. Bunu yaparsak aynı cümlede hem soru sormaya hem de yargıda bulunmaya çalışmış oluruz.

2. Örnek
ボブ)　ジムは明日?- Jim yarın mı?
アリス)　明日じゃない。- Yarın değil.
Gündemi bilmediğimiz için bu konuşmadan kesin bir anlam çıkaramayız. Yarın haftanın günü Jim olamayacağı zaten belli. Cümle Jim'in yarın yapması muhtemel birşey hakkında olabilir. Örneğin konuşma sınavına girip girmeyeceğini soruyor olabilir.

3. Örnek
アリス)　今日は試験だ。- Bugün sınav [günü].
ボブ)　ジムは? - Ya Jim?
アリス)　ジムは明日。 - Jim[inki] yarın.
Gündem ilgecinin işaret ettiği şeyler çok genel şeyler olabilir. Gündem ilgeci herhangi bir eyleme veya nesneye atıfta bulunabilir, bunlar başka cümlelerde geçse bile. Örneğin yukarıda son cümlen Jim'in ne gün sınava gireceği ile ilgili. Ama bu cümlede "sınav" sözcüğü hiç geçmiyor!

「も」 De/Dahi İlgeci
Odak ilgecine çok benzer olan başka bir ilgeç de/dahi ilgecidir. Esasen görevi odak ilgeciyle aynıdır; ek olarak de/dahi anlamını katar. Mevcut konuya (gündeme) ek başka bir konu ilave eder. De/dahi ilgeci 「も」 ile ifade edilir; kullanım yerini en iyi örnek vererek açıklayabiliriz.
1. Örnek
ボブ:　アリスは学生?- Alice [sen] öğrenci mi[sin]?
アリス:　うん、トムも学生。- Evet [öğrenciyim], Tom da öğrencidir.
İki yargının çelişmemesine dikkat edin. "Öğrenciyim, Tom da öğrenci değil." cümlesi anlamsız olur. Bunun yerine bir sonraki örnekte görüldügü gibi Alice 「は」 gündem ilgecini kullanarak de/dahi anlamını katmadan durumu anlatabilir.

2. Örnek
ボブ:　アリスは学生?- Alice [sen] öğrenci mi[sin]?
アリス:　うん、でもトムは学生じゃない。- Evet, ama Tom öğrenci değil.
3. Örnek
Bu da başka bir seçenek.
ボブ:　アリスは学生?- Alice [sen] öğrenci mi[sin]?
アリス:　ううん、トムも学生じゃない。- Hayır, Tom da değil.
Peki neden Bob Alice'le ilgili bir soru sorarken Alice birdenbire Tom'dan söz açmaktadır? Belki Tom onun hemen yanındadır ve Alice onu da konuşmaya dahil etmek istiyor.

「が」 Özne İlgeci
Tamam, 「は」 ve 「も」 ilgeçleri ile yeni bir odak belirtebilmekteyiz. Peki ya odağın ne olduğunu bilmiyorsak? Ya "Öğrenci kim?" diye sormak istiyorsak? Bu durumda başka bir ilgece ihtiyacımız var çünkü öğrencinin kim olduğunu bilmiyoruz. Odak ilgecini kullansaydık soru "Kim öğrenci midir?" sorusuna döner, ki bu "Kim" bir kişi olmadığı için anlamsız olur.
Bu noktada 「が」 ilgeci devreye giriyor. Bu ilgece özne ilgeci diyoruz.

1. Örnek
ボブ:　誰が学生?- Kim öğrenci?
アリス:　ジムが学生。- Jim öğrenci.
Bob kişilerin arasından kimin öğrenci olduğunu tespit etmek istiyor. Alice Jim'in öğrenci olduğu cevabını veriyor. Jim sözkonusu olunca onun (belki de Bob'un kastetmediği) öğrenci olduğunu söylemek için Alice odak ilgecini kullanarak da cevap verebilirdi. Aradaki farkı aşağıdaki örnekte görebilirsiniz.

2. Örnek
(1)　誰が学生? - Kim öğrenci?
(2)　学生は誰?- Öğrenci kim?
Umarım (1)in kimin öğrenci olduğunu tespit etmeye çalıştığını (2)nin ise öğrenci ile ilgili sadece söz açtığını anlatabilmişimdir. (1)de 「が」yı 「は」 ile değiştiremezsiniz çünkü "kim" özne durumuna geçer, o zaman soru da "Kim öğrenci midir?"e dönüşür.

「は」 ve 「が」 ilgeçleri Türkçe karşılıkları olmadığı ve tümce çevirileri yakın oldiği için birbirine çok benzer görünüyorlar. Örneğin, 「私は学生」 "Ben öğrenciyim", 「私が学生」 ise "Öğrenci benim" olarak çevirilir. Ancak bu benzerlik Türkçe'de bağlamın Japonca'da olduğu kadar tümcenin anlamını etkilememesinden kaynaklanır. Birinci tümcenin odağı 「私」 olduğu için tümce "Ben öğrenciyim" anlamını taşır. Ancak ikinci tümcede 「が」 özne ilgeci 「私」 öğrencinin kim olduğunu vurgular: ben.

「が」 ilgeci gizli bir sorunun cevabını veriyormuş gibi de düşünebilirsiniz. 「ジムが魚だ」 tümcesi "Balık kim?" ya da belki "Jim ne yemeyi sever?" sorusunun yanıtı olabilir. 「これが車」 tümcesinde ise "Hangi araba?" sorusu yanıtlanıyor olabilir. Doğru şekilde ele aldığımızda aslında 「は」 ve 「が」 ilgeçleri oldukça farklıdır. 「が」 ilgeci varlıkların belirli özelliklerini tespit ederken, 「は」 ilgeci sadece yani bir odağı gündeme getirmek için kullanılır. Daha uzun tümcelerde neyin gündeme getirildiğinin belirsiz olmaması için odağın virgüllerle ayrılması olağandır.

「は、も、が」 İlgeçleri ile İlgili Alıştırmalar
***************************************
Kanci Listesi
Sayfada geçen kancilerin listesi. Üzerlerinde çizim şeklini gösteren bir sayfaya bağlantı var.
何 - ne
映 - yansıtma
画 - resim, çizim
彼 - O (erkek)
女 - bayan, kadın
昨 - önceki
日 - gün
今 - şimdi
明 - parlak
知 - bilmek
合 - eşleştirmek
鉛 - kurşun metali
筆 - fırça
入 - girmek
口 - ağız
出 - çıkmak, ayrılmak
図 - planlamak
書 - yazmak
館 - bina
Kelime Listesi
Bu sayfada geçen bazı kelimelerin listesi.
どこ - nerede
いつ - ne zaman
どうして - niçin
どう - nasıl
どれ - hangi
ミーティング - buluşma, toplantı
ボールペン - tükenmez kalem
何【なに】 - ne
誰【だれ】 - kim
映画【えいが】 - filim
彼【がれ】 - o (erkek); erkek arkadaş
彼女【かのじょ】 - o (bayan); kız arkadaş
雨【あめ】 - yağmur
昨日【きのう】 - dün
今日【きょう】 - bugün
明日【あした】 - yarın
知り合い【しりあい】 - tanıdık
鉛筆【えんぴつ】 - kurşun kalem
仕事【しごと】 - iş
入口【いりぐち】 - giriş
出口【でぐち】 - çıkış
図書館【としょかん】 - kütüphane
1. Alıştirma: 「は」 İlgeci
İlk alıştırmamızda 「は」 ilgecini tümcenin odağını belirtmek için kullanacağız. Hatırlayalım, 「は」 ilgecini /va/ olarak telaffuz ediyorduk.
Örnek: 誰? (Odak: アリス) = アリスは誰?

1. どこ?(Odak: 学校) = 学校はどこ? (Okul nerede?)
2. どうして?(Odak: それ) = それはどうして? (Bu neden böyle?)
3.いつ?(Odak: ミーティング) = ミーティングはいつ? (Toplantı ne zaman?)
4.何?(Odak: これ) = これは何? (Bu nedir?)
5.どう?(Odak: 映画) = 映画はどう? (Filim nasıl?)
6.中学生だ。(Odak: 彼) = 彼は中学生だ。 (O ortaokul öğrencisi.)
7.先生だ。(Odak: 彼女) = 彼女は先生だ。 (O öğretmen.)
8.雨。(Odak: 今日) = 今日は雨。 (Bugün yağmur [var].)
9.友達。(Odak: ボブ) = ボブは友達。 (Bob arkadaş.)
10. 知り合い?(Odak: 彼) = 彼は知り合い? (O tanıdık [mı]?)

2. Alıştırma: 「は」 ve 「も」 İlgeci
「は」 ve 「も」 ilgeci arasındraki farka çalışacağız. Bulduğum tümceler oldukça manasız ama bu alıştırma için işimize yararlar. 「も」 ilgeciyle "dahi" anlamını ne zaman vermek gerektiğini kestirmeye çalışın.
Boşlukları 「は」 veya 「も」 ilgeciyle doldurun.
Örnek: これは鉛筆だ。それも鉛筆だ。
1.今日は雨だ。昨日　も　雨だった。
2.ジムは大学生だ。でも、私　は　大学生じゃない。
3.これは水。これ　も　そう。
4.これはボールペンだ。でも、それ　は　ボールペンじゃない。
5.仕事は明日。今日　は　仕事じゃなかった。
6.ここは入口。出口　も　ここだ。
Cevapları göster | Cevapları gizle
3. Alıştırma: 「は」, 「も」 ve 「が」 İlgecleri
Bu alıştırmada 「は」, 「も」 ve 「が」 ilgeçlerinden duruma göre birini seçeceğiz. Unutmayın, 「が」 ilgeci birçok seçenekten birini ön plana çıkarmak için kullanırız. Bazı durumlarda dilbilgisi açısından 「は」 nın da 「が」 nın da kullanımının doğru iken, söylenmek istenen şeye göre biri tercih edilir.
Boşlukları 「は」、 「も」 veya 「が」 ilgeciyle doldurun.

ジム)　アリス　は　誰?
ボブ)　友達だ。彼女　が　アリスだ
　
アリス)　これ　は　何?
ボブ)　それ　は　鉛筆。
アリス)　あれ　も　鉛筆?
ボブ)　あれ　は　ペンだ。
　
アリス)　図書館　は　どこ?
ボブ)　ここ　が　図書館だ。
アリス)　そこ　は　図書館じゃない?
ボブ)　そこじゃない。図書館　は　ここだ。

"Güzel" Bir Sıfattır
*****************

Sıfatların Özellikleri
İlgeçleri kullanarak adları artık bir araya getirebildiğimize göre, adları sıfatlarla nitelemenin zamanı geldi. Sıfatlar kendilerinden sonra gelen adların bir özelliğini belirtirler. Adlarda sıfatlar arasındaki ilgi adların kendi aralarında olduğu gibi ilgeçlerle kurulabilir. Sıfatlar iki gruba ayrılır: nalı sıfatlar ve ili sıfatlar. Şimdi aradaki farklarları ve tümcelerde nasıl davrandıklarını göreceğiz.
Nalı Sıfatlar (Sıfateylemler)
Nalı sıfatları öğrenmesi kolaydır çünkü aynen adlar gibi davranırlar. Aslında adlara o kadar benzerler ki, aksi açıkça belirtilmediyse adlarla eş tutabilirsiniz. Ana farklardan biri nalı sıfatların ardısıra gelen adları araya 「な」 koyarak tanımlamalarıdır (nalı sıfat ismi buradan gelir).
(1)　静かな人。- Sessiz kişi.

[Ad] [İlgeç] [Sıfat] tümce yapısını kullanarak bir adı bir sıfatla niteleyebiliriz. Ancak [Sıfat] [İlgeç] [Ad] şeklinde tümce yapısını kullanamayız. Bunun sebebi açıktır; "Kişi, sessizdir" mantıklı bir tümcedir, fakat "Sessiz, kişidir" tümcesi anlamsızsdır.

(1)　友達は親切。- Arkadaş nazik.

(2)　友達は親切な人。- Arkadaş nazik bir kişi.

Nalı sıfatların adlarla aynı özellikleri taşıdığını hatırlayınız. Bunu aşağıdaki örnekte açıkça görüyoruz.

(1)　ボブは魚が好きだ。- Bob balık sever.

(2)　ボブは魚が好きじゃない。- Bob balık sevmez.

(3)　ボブは魚が好きだった。- Bob balık severdi.

(4)　ボブは魚が好きじゃなかった。- Bob balık sevmezdi.

Çekimler tanıdık geldi mi? Gelmeli de, ad çekimleri ile ilgili olma eylemi bölümünü dikkatlice okuduysanız. "Sevmek" in bir eylem değil de sıfat oluşu sizi merakta bıraktıysa, 「好き」yi "arzulanan" olarak düşünebilirsiniz. Tümcede özne ve konu belirten ilgeçlerin uyum içinde birlikte kullanımına da güzel bir örnek görüyoruz. Tümcenin konusu "Bob"tır ve "balık" öznesi Bob'un tam olarak neyi sevdiğini belirtir.

Son üç çekimi adı doğrudan nitelemek için de kullanabiliriz (geçmiş olmayan olumlu zaman için 「な」 eklemeyi unutmayalım).

(1)　魚が好きなタイプ。- Balığı seven bir tip.

(2)　魚が好きじゃないタイプ。- Balığı sevmeyen bir tip.

(3)　魚が好きだったタイプ。- Balığı geçmişte seven bir tip.

(4)　魚が好きじゃなかったタイプ。- Balığı geçmişte sevmeyen bir tip.

Burada 「魚が好き」、「魚が好きじゃない」 ... yantümceleri balığı seme veya sevmeme durumuna göre "tip" adını niteler. Bu tümce yapısının niçin faydalı olduğu ortadadır; 「タイプは魚が好きだ。」 "tip balık sever" anlamına gelir ki, pek anlamlı olmaz.

Ad tamlamasına tek bir admış gibi davranabiliriz. Örneğin aşağıdaki tümcede olduğu gibi ad tamlamasından tümce odağı yapabiliriz.

(1)　魚が好きじゃないタイプは、肉が好きだ。
- Balığı sevmeyen tipler (kişiler) et sever.

İli Sıfatlar (Gerçek Sıfatlar)
İli sıfatlar her zaman 「い」 ile sonlandıkları için bu adı almışlardır. 「い」 sıfatın çekimi ile değişen bir okuriganadır. Ancak 「い」 ile biten gibi 「きれい(な)」 nalı sıfatları da görmüşsünüzdür. Peki bunları nasıl ayırt edeceğiz? Size kötü haberi vereyim: aslında ayırt etmenin bir yolu yoktur. Bir de iyi haber; 「い」 ile biten, hiragana ile yazılan sadece iki nalı sıfat düşünebiliyorum (「きれい」 ve 「嫌い」). Düşünebildiğim 「い」 ile biten tüm diğer nalı sıfatlar Kanci ile yazılır, bundan dolayı yazılışlarına bakarak ili sıfat olmadıklarını kolayca anlayabilirsiniz. Örneğin Kanci ile 「綺麗」 veya 「奇麗」 şeklinde yazılan 「きれい」 sıfatında, 「い」 sesi 「麗」 kacisine dahil edildiği için, ili sıfat olmadığını çıkarabilirsiniz. İli sıfatların çekimi kanci simgesini etkilemez. Aslına bakılırsa 「嫌い」 sıfatı 「い」 sesi Kanci yazılışının dışına taşan bulabildiğim tek nalı sıfattır. Bunun sebebi de 「嫌い」 sıfatının 「嫌う」 eyleminden türetilmiş olmasıdır.
Adların oluşunun olumusuz halinin de 「い」 (じゃない) ile bittiğini hatırlayınız. İli sıfatları adların oluşunun olumusuzu gibi kullanabilirsiniz. 「だ」 bildireni adlara ve nalı sıfatlara eklinibilirken ili sıfatara eklenmez.

İli sıfatlara 「だ」 EKLENMEZ.
Bu meseleyi de hallettiğimize göre, artık ili sıfatların çekimlerine geçebiliriz. İli sıfat çekimleri ile ilgili öğreneceğimiz iki kural var. Sıfatın çekimi için 「い」yı atarız, sonra da olumsuzluk için 「くない」, geçmiş zaman için ise 「かった」 ekleriz. 「くない」 「い」 ile sonlandığı için, sıfatın olumsuz haline de ili sıfatmış gibi ele alabiliriz. Yani geçmiş zamanın olumsuzunun çekimi geçmiş zamanın olumlusunun çekimi gibidir.

İli Sıfatların Çekimi
Olumsuzu: Önce sıfatın sonundaki 「い」yi kaldırın sonra 「くない」 ekleyin
例)　高い → 高くない
Geçmiş zamanı: Önce olumlu veya olumsuz ili sıfatın sonundaki 「い」yi kaldırın sonra 「かった」 ekleyin
例)　高い → 高かった
例)　高くない → 高くなかった
İli Sıfat Çekiminin Özeti
Olumlu Olumsuz
Geçmiş Olmayan 高い 高くない
Geçmiş 高かった 高くなかった
İli sıfatlar niteledikleri adların hemen önünde yer alır.

(1)　高いビル。- Yüksek bina.

(2)　高くないビル。- Yüksek olmayan bina.

(3)　高かったビル。- Eskiden yüksek olan bina.

(4)　高くなかったビル。- Eskiden yüksek olmayan bina.

Birkaç sıfatı hernagi bir sıralamayla peşisıra dizebilirsiniz.

(1)　静かな高いビル。- Sessiz yüksek bina.

(2)　高くない静かなビル。- Yüksek sessiz olmayan bina.

İli sıfatlar ve adlarla (nalı sıfatlarda gördüğümüz gibi) sıfat tamlaması kurabilmekteyiz. Aradaki fark, tabi ki, adı nitelemek için 「な」 ya gerek olmadığıdır. Aşagıdaki örnekte 「値段が高い」 sıfat tamlaması 「レストラン」 adını nitelemektedir.

(1)　値段が高いレストランはあまり好きじゃない。
- Fiyatı yüksek restoranları pek sevmem/mezsin/mez.

Bir İstisna
Diğer ili sıfatlardan farklı davranan "iyi" anlamına gelen bir ili sıfat vardır. En sık kullanılan sözcüklerin istisnası çoktur; bu sözcük Japonca'ya yeni başlayanların karşılaştığı zorluklara tipik bir örnektir. "İyi" sözcüğünün aslı 「よい(良い)」 dir. Bu sözcük zamanla 「いい」ye dönüşmüştür. Kanci ile yazıldığı zaman genellikle 「よい」 okunur, dolayısıyla 「いい」 okunuşu hemen her zaman Hiragana ile yazılır. Buraya kadar herşey nettir. Ne var ki tüm çekimler 「いい」den değil de 「よい」den türetilir. Bu durum aşağıdaki çizelgede gösterilmektedir.
Buna benzer davranan başka bir sıfat 「かっこいい」dır. İki sözcüğün birleşmesiyle medana gelmiştir: 「格好」 ve 「いい」. 「いい」yi içerdiği için çekimi aynı şekilde yapılır.

「いい」nin Çekimi
Olumlu Olumsuz
Geçmiş
Olmayan いい よくない
Geçmiş よかった よくなかった

「かっこいい」nin Çekimi
Olumlu Olumsuz
Geçmiş
Olmayan かっこいい かっこよくない
Geçmiş かっこよかった かっこよくなかった
Çekimleri 「いい」 ye göre değil de 「よい」 ye göre yapmaya dikkat edin.

Örnekler
(1)　値段があんまりよくない。
- Fiyat pek iyi değil.

(2)　彼はかっこよかった!
- Gerçekten klas görünüyordu!

Lügatçe
Bu sayfada sıfat çekiminin alıştırmasını yapıyoruz. Alıştırmaya geçmeden önce, sayfada geçen bazı kanci ve kelimelerin anlamlarına bakmak faydalı olabilir.
Kanci Listesi
Sayfada geçen kancilerin listesi. Üzerlerinde çizim şeklini gösteren bir sayfaya bağlantı var.
面 - maske; yüz
白 - beyaz
有 - (var) olma
名 - ad
嫌 - nefret etme
好 - sevme
静 - sessiz
楽 - müzik; huzur
切 - kesme
辛 - baharatlı; acı
料 - malzeme
理 - sebep
Kelime Listesi
Bu sayfada geçen kelimelerin anlamları.
きれい - güzel; temiz
いい - iyi
かっこいい - klas; yakışıklı
面白い 【おもしろい】 - ilginç
有名 【ゆうめい】 - meşhur
嫌い 【きらい】 - hoşlanmamak; nefret etmek
好き 【すき】 - sevmek
大きい 【おおきい】 - büyük
小さい 【ちいさい】 - küçük
静か 【しずか】 - sessiz
高い 【たかい】 - yüksek; pahalı
楽しい 【たのしい】 - eğlenceli
大切 【たいせつ】 - önemli
辛い 【からい】 - acı
料理 【りょうり】 - yemek, mutfak
Çekim Alıştırması
Sırayla her sıfatın bildirim, olumsuz, geçmiş ve olumsuz geçmiş çekimini bulun. Dikkat: ili sıfatların bildirim haline 「だ」 eklenmediğini vurgulamak için cevaplarda "yok" olarak işaretlenmiştir.


yalın bildirim olumsuz geçmiş zaman geçmiş zaman olumsuzu
面白い yok 面白くない 面白かった 面白くなかった
有名 有名だ 有名じゃない 有名だった 有名じゃなかった
嫌い 嫌いだ 嫌いじゃない 嫌いだった 嫌いじゃなかった
好き 好きだ 好きじゃない 好きだった 好きじゃなかった
大きい yok 大きくない 大きかった 大きくなかった
きれい きれいだ きれいじゃない きれいだった きれいじゃなかった
小さい yok 小さくない 小さかった 小さくなかった
いい yok よくない よかった よくなかった
静か 静かだ 静かじゃない 静かだった 静かじゃなかった
高い yok 高くない 高かった 高くなかった
かっこいい yok かっこよくない かっこよかった かっこよくなかった
楽しい yok 楽しくない 楽しかった 楽しくなかった
大切 大切だ 大切じゃない 大切だった 大切じゃなかった

Cümle Tamamlama
Cümleyi uygun şekilde tamamlayın.
Uygun düşen ilgeci veya sıfat çekimini bulun.
Örnek:
Q)　学生?
A)　ううん、学生じゃない。

1.
ジム)　アリス、今　は　忙しい?
アリス)　ううん、　　忙しくない　　。
　
2.
アリス)　何　が　楽しい?
ボブ)　ゲーム　が　楽しい。
　
3.
アリス)　　　大切な　　人は誰?
ボブ)　ジム　が　大切だ。
　
4.
アリス)　　　辛い　　料理は、好き?
ボブ)　ううん、辛くない料理　が　好きだ。
　
5.
アリス)　ジム　は　、かっこいい人?
ボブ)　ううん、　　かっこよくない　　。
　
6.
アリス)　ボブは、　　有名な　　人?
ボブ)　ううん、有名じゃない。
　
7.
アリス)　昨日のテストは、よかった?
ボブ)　ううん、　　よくなかった　　。

Eyleme Geçme Zamanı!
**********************

Eylemlerin İşlevi
Adları başka ad ve sıfatlarla nasıl niteleyeceğimizi öğrenmiş olduk. Bu bize epey bir ifade olanağı verir. Ancak hareketleri henüz ifade edememekteyiz. Bu noktada eylemler devreye girer. Japonca'da eylemler, Türkçe'de olduğu gibi (yan)cümlelerin sonunda olur. Birkaç yancümlenin bir araya gelmesini henüz görmediğimiz için, şimdilik her cümlenin eylemle bitmesi gerektiğini bilmemiz yeterli olacaktır. Şimdi çekim kurallarını doğru olarak tanımlamamızı sağlayacak iki ana eylem sınıfını göreceğiz. Buna geçmeden önce önemli bir noktanın altını çizmek isterim.
Japonca bir cümle kurmak için sadece bir eylem yeterli.
Başka bir deyişle Japonca'da, sadece bir eylem kullanarak dilbilgisi bakımından tam bir cümle kurabilirsiniz. Türkçe için de aynı şey geçerlidir; "Gidiyorum." tam bir cümledir.

Dilbilgisi bakımından tam bir cümle:
(1)　食べる。- Yemek. (olası çeviriler: yiyorum/yiyor/yiyorlar)

Eylem Sınıfları
Japonca'da iki istisna hariç eylemlerin tümü şu iki sınıftan birinde yer alır: (1) rulu eylemler (一段動詞); (2) ulu eylemler (五段動詞). İstisna eylemler 「する」 ve 「来る」 dur. Bulunduğu sınıfa göre eylemin çekimini değişir ancak aynı sınıf içinde çekimler hemen hemen aynıdır. Eylemlerin sınıflarını bulmak ise oldukça kolay.
Eylemlerin çekimini yapmak için eylem köküne eklenen okurigana denen dizgiler vardır. Bir eylemin sonunda "iru" veya "eru" sesleri varsa, o eylem rulu eylemler sınıfındadır. Örneğin 「食べる」 eyleminin Türkçe harflerle yazımı "taberu"; öyleyse bu rulu bir eylem. Başka bir örnek; 「起きる」 yani "okiru" da rulu bir eylem. Ruluymuş gibi duran ancak ulu olarak sınıflandırılan bazı istisna eylemler vardır. Rulu eylemlerin her zaman 「る」 ile, ulu eylemlerin ise /u/ ünlüsünü içeren bir hece ile sonlandığını unutmayın. Bu ikinci kural 「つ」、「す」、「く」、「ぐ」、「む」、「ぶ」、「う」、ve 「ぬ」 yanında ne yazık ki 「る」 hecesini de kapsar. 「死ぬ」 ise 「ぬ」 ile sonlanan tek eylemdir.

Kuralın ses tutarlılığından dolayı sözcük dağarcığınız genişledikçe kulağınız eylemleri ulu ve rulu olarak kendiliğinden ayıracaktır. Ancak tereddüte düşerseniz Jim Breen'in WWWJDIC sayfası'na başvurabilirsiniz. (Zaten başvuruyordunuz, değil mi?) Burada rulu eylemler (v1), ulu eylemler ise (v5r) olarak belirtilmiştir.

Örnek rulu eylemler
Eylem ローマ字
食べる taberu
着る kiru
信じる şinciru
寝る neru
起きる okiru
出る deru
掛ける kakeru
捨てる suteru
調べる şiraberu

Örnek ulu eylemler
Eylem ローマ字
話す hanasu
聞く kiku
泳ぐ oyogu
遊ぶ asobu
待つ matu
飲む nomu
直る naoru
死ぬ şinu
買う kau

Ru ile bitmesine rağmen ulu sayılan eylemler
Eylem ローマ字
入る hairu
知る şiru
しゃべる şaberu
切る kiru

Ne rulu ne de ulu olan eylemler
Eylem ローマ字
する suru
くる kuru
Örnekler
Burada rulu, ulu ve istisna oluşturan eylemlere üç örnek vermekteyiz.
(1)　アリスは食べる。- Alice yemek.
(2)　ジムが遊ぶ。- Jim oynamak.
(3)　ボブもする。- Bob da yapmak.

Lügatçe
Bu sayfada geçen kanci ve eylemlerin anlamları.
Kanci Listesi
Sayfada geçen kancilerin listesi. Üzerlerinde çizim şeklini gösteren bir sayfaya bağlantı var.
見 - görme
来 - gelme
行 - gitme; yürütme
帰 - eve dönme
食 - yeme; yiyecek
飲 - içme
買 - satın alma
売 - satma
持 - tutma, taşıma
待 - bekleme
読 - okuma
歩 - yürüme
走 - koşma
遊 - oynama
Kelime Listesi
Bu sayfada geçen bazı kelimelerin anlamları.
する - yapmak
しゃべる - konuşmak; sohbet etmek
見る【みる】 - görmek
来る【くる】 - gelmek
行く【いく】 - gitmek
帰る 【かえる】 - eve dönmek
食べる 【たべる】 - yemek
飲む 【のむ】 - içmek
買う 【かう】 - satın almak
売る 【うる】 - satmak
切る 【きる】 - kesmek
入る 【はいる】 - girmek
出る 【でる】 - çıkmak
持つ 【もつ】 - tumak, taşımak
待つ 【まつ】 - beklemek
書く【かく】 - yazmak
読む 【よむ】 - okumak
歩く 【あるく】 - yürümek
走る 【はしる】 - koşmak>
遊ぶ 【あそぶ】 - oynamak
Eylemleri Sınıflandırma Alıştırması
Tabloda verilen eylemlerin hangi sınıftan olduğunu bulun. İlk eylemin sınıfı örnek olarak verilmiştir. 「る」 ile bitmeyen tüm eylemler ulu eylem sınıfına dahil olduğundan, burada bir zorluk yok. Ancak 「る」 ile biten eylemlerin sınıfını bulma bir parça zor olabilir. "Cevapları göster" bağlantısına tıklayarak cevapları görebilirsiniz.

rulu eylem ulu eylem özel eylem
行く ●
出る ●
する ●
買う ●
売る ●
食べる ●
入る ●
来る ●
飲む ●
しゃべる ●
見る ●
切る ●
帰る ●
書く ●
Cevapları Göster | Cevapları Gizle

Eylemlerde Olumsuzluk
Eylemleri kullanarak bildirim yapmayı ve hareket ifade etmeyi artık bildiğimize göre, bunların olumsuzunu söylemeyi de öğrenmek istiyoruz. Falanca eylem meydana gelmedi diyebilmek istiyoruz. Eylemlerde olumsuzluk ad ve sıfatların oluşundaki gibi çekimle yapılır, ancak kurallar biraz daha karmaşıktır.
Eylemlerin Olumsuz Çekimi
Çekim kurallarını tanımlamak için eylemlerin sınıflandırılmasından yararlanacağız. Ancak buna geçmeden önce eylemlerin olumsuzluğunda ortaya çıkan çok önemli bir istisnayı görmemiz gerekir: 「ある」 eylemi. 「ある」 cansız nesnelerin varlığını ifade eden ulu bir eylemdir. Örneğin, odada bir koltuğun olduğunu söylemek için, 「ある」 eylemini kullanılır. Canlılar içinse eşdeğeri, rulu bir eylem olan 「いる」 dır. Demek ki odada birisinin olduğunu belirtmek için 「いる」 eylemini kullanırız. Bu iki eylem diğer eylemlerden oldukça farklıdır çünkü bir hareketi, devinimi değil var oluşu belirtirler. Canlı ve cansızlar için hangisinin kullanılacağına dikkat etmek gerekir.
Neyse, bunu burada gündeme getirmemin sebebi 「ある」nın olumsuzunun 「ない」 oluşundan. Bu bir istisnadır; normal çekim kurallarını 「ある」 için uygulanmaz.

「ある」nın olumsuzu 「ない」dir.
İstisna olmayan eylemler için ise kuralar şöyledir. Rulu bir eylemi olumsuz yapmak için 「る」 düşülür ve 「ない」 eklenir. Ulu eylemler için kolaylık olsun diye latince harflerle yazımlarını ele alabilirsiniz. Eylemin / u / ünlüsünü düşün, sonuca "anai" ekleyin. Yahut geriye dönüp hiragana çizelgesine başvurabilirsiniz. Eylemin / u / satırında bulunan son hecesini alıp bunu aynı sütunun / a / satırının hecesiyle değiştirin. Örneğin 「く」 「か」 ile değişir. Sonuca 「ない」 eklemeyi unutmayın.

「う」 ile sonlanan eylemler bu kurala önemli bir istisnadır. Kuralın belirttiği gibi 「う」, 「あ」 ile değil de 「わ」 ile değiştirilir. İki istisna eylemle 「ある」 eyleminin çekim şeklini de ayrıca ezberlemeniz gerikir. Aşağıdaki çizelge örnek eylemlerin ve istisna eylemlerin çekimlerini göstermektedir.

Eylemlerin olumsuz çekiminin yapılması
rulu eylemler: Rulu bir eylemi olumsuz yapmak için, sondaki 「る」 hecesini düşün ve 「ない」 ekleyin.
例)　見る → 見ない
例)　出る → 出ない
ulu eylemler: Ulu bir eylemi olumsuz yapmak için son heceyi, bu hecenin ünsüzüyle / a / ünlüsünden oluşan heceye dönüştürün ve sonuca 「ない」 ekleyin.
例)　飲む → 飲ま → 飲まない
例)　待つ → 待た → 待たない

※ 「う」 ile biten eylemler istisnadır. Bunlar için, 「う」yı 「わ」 ile (「あ」 değil) değiştirin ve sonuca 「ない」 ekleyin.
例)　拾う → 拾わ → 拾わない
Örnek rulu eylemler
Olumlu Olumsuz
食べる 食べない
着る 着ない
信じる 信じない
寝る 寝ない
起きる 起きない
出る 出ない
掛ける 掛けない
捨てる 捨てない
調べる 調べない

Örnek ulu eylemler
Olumlu Olumsuz ローマ字 ローマ字 (Olms.)
話す 話さない hanasu hanasanai
聞く 聞かない kiku kikanai
泳ぐ 泳がない oyogu oyoganai
遊ぶ 遊ばない asobu asobanai
待つ 待たない matu matanai
飲む 飲まない nomu nomanai
直る 直らない naoru naoranai
死ぬ 死なない şinu şinanai
*買う 買わない kau kawanai

İstisna eylemler
Olumlu Olumsuz
する しない
くる こない
*ある ない
* = bu çekime özgü bir istisna
Örnekler
Olumsuz çekimli örnek birkaç cümle.
(1)　アリスは食べない。- Alice yemiyor.
(2)　ジムが遊ばない。- Jim (oyun) oynamıyor.
(3)　ボブもしない。- Bob da yapmıyor.
(4)　お金がない。- Para yok.
(5)　私は買わない。- Ben satın almıyorum.
(6)　猫はいない。- Kedi yok.

Kanci Listesi
Sayfada geçen kancilerin listesi. Üzerlerinde çizim şeklini gösteren bir sayfaya bağlantı var.
見 - görme
来 - gelme
行 - gitme; yürütme
帰 - eve dönme
食 - yeme; yiyecek
飲 - içme
買 - satın alma
売 - satma
持 - tutma, taşıma
待 - bekleme
読 - okuma
歩 - yürüme
走 - koşma
遊 - oynama
Kelime Listesi
Bu sayfada geçen bazı kelimelerin listesi.
する - yapmak
しゃべる - konuşmak; sohbet etmek
見る【みる】 - görmek
来る【くる】 - gelmek
行く【いく】 - gitmek
帰る 【かえる】 - eve dönmek
食べる 【たべる】 - yemek
飲む 【のむ】 - içmek
買う 【かう】 - satın almak
売る 【うる】 - satmak
切る 【きる】 - kesmek
入る 【はいる】 - girmek
出る 【でる】 - çıkmak
持つ 【もつ】 - tutmak, taşımak
待つ 【まつ】 - beklemek
書く【かく】 - yazmak
読む 【よむ】 - okumak
歩く 【あるく】 - yürümek
走る 【はしる】 - koşmak
遊ぶ 【あそぶ】 - oynamak
Olumsuz Çekim Alıştırması
Eylemin sınıfından yola çıkarak olumsuz çekimini bulun. İlk eylemin çekimi örnek olarak verilmiştir.

eylem olumsuz çekimi
行く 行かない
出る 出ない
する しない
買う 買わない
売る 売らない
食べる 食べない
入る 入らない
来る こない
飲む 飲まない
しゃべる しゃべらない
見る 見ない
切る 切らない
帰る 帰らない
書く 書かない

Geçmiş Geçmişte Kalır
********************
Eylemlerde geçmiş zaman
Geçmişte meydana gelen hareketleri ifade etmeyi göstermekle eylemlerin tüm temel özelliklerini işlemiş oluyoruz. Japoncada öğreneceğiniz çekim kuralların en zorlarını bu konuda göreceksiniz. Bunları hallettiğimizde göreceğimiz diğer çekim kuralları basit gelecektir. Buradaki çekim kurallarını iyice öğrenmek için konuya sıkça dönüp gözden geçirmeli ve bol bol alıştırma yapmalısınız.
Rulu Eylemlerde Geçmiş Zaman
Daha kolay olan rulu eylemlerle başlayacağız. Rulu eylemleri sözlük biçiminden geçmiş zamana çevirmek için, 「る」 yı düşüp 「た」 ekleriz. Geçmiş zamanın olumsuzu oluşun ve ili sıfatların olumsuzu gibidir; 「い」 yi düşüp 「かった」 ekleriz.
Geçmiş Zaman Çekimi
Rulu eylemin 「る」 sını düşüp 「た」 ekleyin
例)出る → 出た
例)捨てる → 捨てた
Özet
Olumlu Olumsuz
Geçmiş Olmayan 食べる 食べない
Geçmiş 食べた 食べなかった
Örnekler
(1)　ご飯は、食べた。- Yemekten bahsediyorsak, yedim.
(2)　映画は、全部見た。- Filim[ler]den bahsediyorsak, hepsini gördüm.
Ulu Eylemlerde Geçmiş Zaman
Ulu eylemlerin geçmiş zaman çekimini yapmak zordur çünkü bunları dört ilave kategoriye bölmemizi gerektirir. Kategorilere bölmeyi eylemin son hecesine göre yapacağız. Çekimi göstermek için en iyisi tablo kullanalım. Bir ulu eylem olan 「行く」 eylemini burada istisna oluşturduğu için 「する」 ve 「来る」 ile birlikte gösterdim.
Ulu eylemlerin geçmiş zaman çekimleri
Sonek Geçmiş Olm. değişme Geçmiş
す 話す す→した 話した
く
ぐ 焼く
泳ぐ く→いた
ぐ→いだ 焼いた
泳いだ
む
ぶ
ぬ 噛む
遊ぶ
死ぬ む→んだ
ぶ→んだ
ぬ→んだ 噛んだ
遊んだ
死んだ
る
う
つ 切る
拾う
持つ る→った
う→った
つ→った 切った
拾った
持った

Örnekler
Geçmiş Olm. Geçmiş
する した
くる きた
行く 行った
Örnekler
(1)　今日は、走った。- Bugün koştu.
(2)　友達が来た。- Arkadaş geldi.
(3)　私も遊んだ。- Ben de oynadım.
(4)　勉強は、した。- Ödevden bahsediyorsak, yaptım.
Geçmiş Zamanın Olumsuzu
Eylemlerin olumsuzunun her zaman 「ない」 ile bittigini anımsayın. Geçmiş zamanın olumsuzu için aynen sıfatların ve oluşun olumsuzluğunda olduğu gibi 「い」 yi 「かった」 ile değiştiririz.
Geçmiş Zamanın Olumsuz Çekimi
Eylemin önce olumsuz çekimini yapın, sonra 「い」 yi 「かった」 ile değiştirin.
例)捨てる → 捨てない → 捨てなかった
例)行く → 行かない → 行かなかった
Örnekler
(1)　アリスは食べなかった。- Alice yemedi.
(2)　ボブも行かなかった。- Bob da gitmedi.
(3)　ジムがしなかった。- Jim yapmadı.

Kanci Listesi
Sayfada geçen kancilerin listesi. Üzerlerinde çizim şeklini gösteren bir sayfaya bağlantı var.
話 - hikaye
見 - görme
来 - gelme
行 - gitme; yürütme
帰 - eve dönme
食 - yeme; yiyecek
飲 - içme
買 - satın alma
売 - satma
持 - tutma, taşıma
待 - bekleme
読 - okuma
歩 - yürüme
走 - koşma
遊 - oynama
泳 - yüzme
死 - ölüm
Kelime Listesi
Bu sayfada geçen bazı kelimelerin listesi.
する - yapmak, etmek
しゃべる - konuşmak; sohbet etmek
話す【はなす】 - konuşmak
見る【みる】 - görmek
来る【くる】 - gelmek
行く【いく】 - gitmek
帰る 【かえる】 - eve dönmek
食べる 【たべる】 - yemek
飲む 【のむ】 - içmek
買う 【かう】 - satın almak
売る 【うる】 - satmak
切る 【きる】 - kesmek
入る 【はいる】 - girmek
出る 【でる】 - çıkmak
持つ 【もつ】 - tutmak, taşımak
待つ 【まつ】 - beklemek
書く【かく】 - yazmak
読む 【よむ】 - okumak
歩く 【あるく】 - yürümek
走る 【はしる】 - koşmak
遊ぶ 【あそぶ】 - oynamak
泳ぐ 【およぐ】 - yüzmek
死ぬ 【しぬ】 - ölmek
Geçmiş Zaman Çekimi Alıştırması
Eylemin grubundan yola çıkarak geçmiz zaman çekimini bulun. İlk eylemin çekimi örnek olarak verilmiştir.

eylem geçmiş zaman çekimi
出る 出た
行く 行った
する した
買う 買った
売る 売った
食べる 食べた
入る 入った
来る きた
飲む 飲んだ
しゃべる しゃべった
見る 見た
切る 切った
帰る 帰った
書く 書いた
待つ 待った
話す 話した
泳ぐ 泳いだ
死ぬ 死んだ

Geçmiş Zaman Olumsuz Çekimi Alıştırması
Şimdi de aynı eylemlerin geçmiş zaman olumsuz çekimini yapıyoruz.

eylem geçmiş zaman olumsuz çekimi
出る 出なかった
行く 行かなかった
する しなかった
買う 買わなかった
売る 売らなかった
食べる 食べなかった
入る 入らなかった
来る こなかった
飲む 飲まなかった
しゃべる しゃべらなかった
見る 見なかった
切る 切らなかった
帰る 帰らなかった
書く 書かなかった
待つ 待たなかった
話す 話さなかった
泳ぐ 泳がなかった
死ぬ 死ななかった

İlgeçlerin Dönüşü
****************
Eylemlerle Kullanılan İlgeçler
Bu konuda eylemlerle kullanılan çok önemli dört ilgeci işleyeceğiz. Bu ilgeçlerle eylemden etkilenen nesneyi belirtmeyi, eylemin gerçekleştiği ortamı, yönünü ve hedefini de belirtmeyi öğreneceğiz.
「を」 Nesne Belirtme İlgeci
İlk işleyeceğimiz ilgeç nesne belirtme ilgecidir. 「を」 ilgeci eylemden etkilenen adların sonuna eklenir. Aslına bakarsanız bu ilgeci ifade eden Hiragana hecesi başka bir yerde kullanılmaz. Bundan dolayı Katakana eşdeğeri olan 「ヲ」 hecesine yazıda rastlamazsınız (tüm ilgeçler Hiragana ile yazılır). 「を」 hecesinin latin harflerle yazımının /wo/ olmasına rağmen konuşmada /o/ olarak telaffuz edilir. Nesne ilgecinin kullanımına birkaç örnek:
(1)　魚を食べる。- Balık yemek.
(2)　ジュースを飲んだ。- Meyva suyu içti[m].

「する」 eyleminin adlarla kullanımında 「を」 ilgeci isteğe bağlıdır, [ad+する] öbeği ise başlı başına eylemmiş gibi davranır.
(1)　毎日、日本語を勉強する。- Hergün Japonca çalışmak.
(2)　メールアドレスを登録した。- E-posta adresi aldım.

「に」 Hedef Belirtme İlgeci
「に」 ilgeci de bir eylemin hedefi olan nesneyi belirtir. Ancak nesneye doğrudan etki eden 「を」 ilgecinden farklıdır. 「に」 ilgecinin bulunduğu tümcelerde eylem ilgi kurulan sözcüğe yönelir. 「に」 ilgeci örneğin devinim belirten eylemlerin hedefini gösterir.
(1)　ボブは日本に行った。- Bob Japonya'ya gitti.
(2)　家に帰らない。- Not go back home.
(3)　部屋にくるOdaya gelmek.

「に」 ilgecini "gelmek" eylemiyle kullandığımızda ifade "-a gelmek" anlamını taşır. Gelinen yeri belirtmek içinse 「から」 ilgecini kullanırız: "-dan gelmek". 「から」 sıkça 「まで」 ile çift oluşturur: "-dan ... -a kadar".
(1)　アリスは、アメリカからきた。 - Alice Amerika'dan geldi.
(2)　宿題を今日から明日までする。- Ödevi bugünden yarına kadar yapacağım.

Japonca eylemlerde hedef kavramı çok geniştir; devinim belirtmeyen eylemlerin de hedefleri olabilir. Örneğin bir nesnenin konumu devinim belirtmeyen (ある ve いる) oluş eylemlerinin hedefindedir. Zaman da hedef olabilir. Devinimli olmayıp da hedefi olan eylemlere birkaç örnek:

(1)　猫は部屋にいる。- Kedi odada.
(2)　椅子が台所にあった。- Sandalye mutfaktaydı.
(3)　いい友達に会った。- İyi arkadaşa rasladım.
(4)　ジムは医者になる。- Jim doktor olacak.
(5)　先週に図書館に行った。- Kütüphaneye geçen hafta gittim.
Sandalye gibi cansızlarla 「ある」 eyleminin, kedi gibi canlılarla 「いる」 eyleminin kullanılacağını unutmayın.

Hedef ilgecini zaman öğesiyle kullanmayla ilgeç kullanmama arasında hafif bir anlam farkı vardır:
(1)　友達は、来年、日本に行く。 - Arkadaş gelecek yıl Japonya'ya gidecek.
(2)　友達は、来年に日本に行く。 - Arkadaş Japonya'ya gelecek yıl gidecek.
Hedef ilgeci tarihi hedef gösterip arkadaşın Japonya'ya gideceği tarihi vurgular. İlgeç olmadan tümcede zamanla ilgili herhangi bir vurgu yoktur.

「へ」 Yön Belirtme İlgeci
「へ」 ilgeci eylemin yönünü belirler. 「に」 ilgeci ile arasındaki temel fark şudur. 「に」 ilgeci eylemi bir (somut veya soyut) varış noktasına "kilitler". 「へ」 ilgeci ise eylemin çıkış noktasındaki yönünü belirler, bundan dolayı da sadece yönü olan devinim eylemleriyle kullanılır. Bu yöndeki hedefe varılacağının garantisi yoktur. Başka bir deyişle 「に」 ilgeci hedefe bağlı kalırken 「へ」 ilgeci varış noktasını kesin olarak tespit etmez. Bir önceki madde başlığındaki üç örnekte 「に」 nin yerine 「へ」 koyduğumuzda tümcenin anlamı hafif değişir, şöyle ki:
(1)　ボブは日本へ行った。- Bob Japonyaya doğru gitti (yola çıktı).
(2)　家へ帰らない。- Eve dönmemek.
(3)　部屋へくる。- Odaya doğru gelmek.

「へ」 ilgecini yönü olmayan eylemlerle kullanamayız. Örneğin aşağıdaki kullanım yanlıştır.
(誤)　医者へなる。- (Doğrusu 「医者になる」 olacak)

「へ」 ilgeci ile eylemler soyut kavramlara da yönelebilirler. Örneğin gelecekle ilgili hedefler veya beklentiler eylemin yönü olarak belirlenebilir.
(1)　勝ちへ向かう。 - Zafere gitmek.

Son bir not; bu ilgeç 「へ」 /he/ olarak yazılır ancak söylenişi 「え」 /e/ dir.

「で」 Ortam/Araç Belirtme İlgeci
「で」 ilgeci eylemin gerçekleştiği ortamı veya kullandığı aracı belirtir. Örneğin kişi balık yediyse, bunu nerede yaptı? Okula gittiyse, neyle gitti? Çorbayı neyle içeriz? Bu soruların yanıtını 「で」 ilgeci verir. Birkaç örnek:
(1)　映画館で見た。- Sinemada gördüm.
(2)　バスで帰る。- Otobüsle döndüm.
(3)　レストランで昼ご飯を食べた。- Restoranda öğle yemeğini yedim.

Bu ilgecin Türkçe karşılığı durumuna göre "-da/de" veya "ile" dir.

「で」 yi 「何」 ile Kullanma
"Ne" anlamına gelen sözcük (何) genellikle 「なに」 diye okunur, ancak bazı durumlarda 「なん」 diye okunduğu da olur. Bu sözcük her zaman Kanci olarak yazıldığı için bu durum belirsizlik yaratır. 何 simgesini nasıl okumalı? Benim size tavsiyem, biri 「なん」 olması gerektiğini söyleyene kadar 「なに」 den şaşmamanız. Simge 「で」 ilgeciyle birlikte kullanınldığında da 「なに」 diye okunur (nasıl okunduğuna bakmak için fare işaretçisini simgenin üstünde tutun).
(1)　何できた? - Ne ile geldin?
(2)　バスできた。 - Otobüs ile geldim.
Gelelim esas karışık olan kısma. 「何で」 olarak yazılan, 「なんで」 diye okunan "niçin" sözcüğü vardır. Gündelik konuşmalarda kullanılır. Aynı anlamı taşıyan fakat daha nazik olan 「どうして」 ve daha resmi olan 「なぜ」 sözcüklerine göre daha abiyane bir tabirdir. Bu tamamen ayrı bir sözcüktür; 「で」 ilgeciyle bir alakası yoktur.
(1)　何できた? - Neden geldin?
(2)　暇だから。 - Serbest olduğum için.

Buradaki 「から」 yukarıda gördüğümüzden farklı olarak "için, -den dolayı" anlamındadır. Bu kullanımı ayrıntılı olarak bileşik tümceler konusunda işleyeceğiz.

Konum Tümce Odağı Olursa
Bazen eylemlerin gerçekleştiği konumlar da tümcelere odak olabilirler. Bu durumlarda konum belirten 「に」、「へ」 ve「で」 ilgeçlerini, odağı belirten 「は」 ve 「も」 ilgeçleriyle birlikte kullanırız. Aşağıda bu ilgeçlerin birlikte kullanılmasına ilişkin örnekler veriyoruz.
Örnek 1
ボブ:　学校に行った?- Okula gitti[n] [mi]?
アリス:　行かなかった。- Gitmedi[m].
ボブ:　図書館には? - Kütüphaneye peki?
アリス:　図書館にも行かなかった。 - Kütüphaneye de gitmedi[m].
Bu örnekte Bob eylemin konumunu belirten yeni bir odak gündeme getiriyor: kütüphane. Bağlamdan da anlaşıldığı gibi soru, 「図書館には行かなかった?」 sorusunun kısaltılmışıdır.
Örnek 2
ボブ:　どこで食べる?- Nerede yiyelim?
アリス:　イタリアレストランではどう? - İtalyan Lokantası nasıl?
Bob "Nerede yiyelim?" diye soruyor, bunun üzerine Alice bir İtalyan restoranına gitmeyi önerir. "(bir konum)-da nasıl olur?" şeklinde çevirebileceğimiz bir tümce bir teklif sunduğu için yeni bir odak gündeme getirmiş olur. Örneğimizde yanıt olarak konum (İtalyan restoranı) belirtilir dolayısıyla yeni odağımız odur.
Nesne Tümce Odağı Olursa
Nesne ilgeci başka ilgeçlerle birlikte kullanılmaz; ilgeç bu yönüyle diğer ilgeçlerden farklıdır. Bir önceki başlığa bakarak hem nesneyi hem odak olan öğeyi belirtmek için 「をは」 bileşiğinin kullanıldığını düşünebilirsiniz, ancak durum böyle değildir. 「を」 ilgeci kullanmadan da tümce odağı nesne olabilir. 「をは」 diye bir kullanım ise yoktur.
(1)　日本語を習う。 - Japoncayı öğrenmek.
(2)　日本語は、習う。 - Japonca söz konusu ise, öğreneceğim.

Şu hatayı yapmamaya dikkat edelim.
(誤)　日本語をは、習う。- Bu kullanım yanlış.

Geçişli ve Geçişsiz Eylemler
Japonca'da bazı eylemler geçişli/geçişsiz ayrımına tabi tutulur. Geçişli eylemler bir nesneyi doğrudan etkiler; geçişsiz eylemler ise etkilemez. 「ボールを落とした」 (topu düşürdüm) ve 「ボールが落ちた」(top düştü) örneklerini ele alalım. Birinci tümcedeki düşürmek eylemi doğrudan topu etkiler. İkinci tümcedeki ise düşmek eylemi bir nesneyi etkilemez, top tümcenin öznesidir. Başka bir örnek: 箱に入れる (kutuya koymak) ve 箱に入る (kutuya girmek).
Temel anlam ve Kanci simgesi aynı olunca, bir kanci bedeline ile iki eylem öğrenmiş oluyoruz. Geçişli ve geçişsiz eylem örneklerini karşılaştıran bir çizelgeye bakalım:

Geçişli ve Geçişsiz Eylemler
Geçişli Geçişsiz
落とす düşürmek 落ちる düşmek
出す çıkarmak 出る çıkmak, ayrılmak
入れる sokmak 入る girmek
開ける açmak 開く açılmak
閉める kapamak 閉まる kapanmak
付ける eklemek 付く eklenmek
消す silmek 消える kaybolmak
抜く çıkarmak, çekmek 抜ける çıkarılmak
İlgeçlerin Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar
Buradan şu ders çıkar; hangi ilgecin hangi eylemle kullanılacağı önemlidir. WWWJDIC malesef geçişli ve geçişsiz eylemleri ayırmaz dolayısıyla yeni bir eylemle karşılaştığınızda bunun hangi türden olduğunu, hatta geçişli/geçişsiz ayrımına tutulup tutulamayacağını belirlemek güçleşir. Önerebileceğim tek şey WWWJDIC kaynağında tümce örneklerini dikkatlice incelemektir. Ya da bir yerden geçişli/geçişsiz eylem ayrımının listesini bulup bunu ezberlemeyi deneyebilirsiniz.
(1)　私が電気を付けた。- (Ben) ışıkları yaktım.
(2)　電気が付いた。- Işıklar yandı.
(3)　電気を消す。- Işıkları söndürmek.
(4)　電気が消える。- Işıklar sönmek.
(5)　誰が窓を開けた?- Kim pencereyi açtı?
(6)　どうして窓が開いた?- Neden pencere açıldı?

Şunu akıldan çıkarmamalı: geçişsiz eylemlerin nesnesi olmaz. Aşağıdaki tümceler hatalı kullanıma örnektir.

(誤)　電気を付いた。- (「を」 yerine 「が」 veya 「は」 kullanmalı)
(誤)　電気を消える。- (「を」 yerine 「が」 veya 「は」 kullanmalı)
(誤)　どうして窓を開いた?- (「を」 yerine 「が」 veya 「は」 kullanmalı)

「を」 dışındaki ilgeçlerle kullanılan bazı eylemler geçişli/geçişsiz ayrımının dışındadır:
(1)　ジムが学校に走る。- Jim okula koşmak.

Sıfat Tadında Yan Tümceler
************************
Eylem ve Ad Tümcelerini Sıfat Yerine Kullanma
Japonca'da oluşun ve birçok eylemin çekimi ili sıfatların çekimine benzer. Yüklemin çekimi uygun olan tümceler, tıpkı sıfatlar gibi, adları betimlemek için kullanılabilir. "Yemek yemeyen kişi bankaya gitti." tümcesini ele alalım. Burada "yemek yemeyen" yan tümcesi "kişi" adını betimler, bu bakımdan sıfat işlevindedir. Bu konuda adları yan tümcelerle betimlenmesini işliyoruz.
Ad Tümcelerini Sıfat Yerine Kullanma
Ad tümcelerinin olumsuz, geçmiş ve olumsuz geçmiş halleri adları betimlemek için sıfat yerine kullanılabilirler. Ancak 「だ」 ile kurulan şimdiki zamanın olumlu çekimi için aynı şey geçerli değildir. Bu sonuncusunu sıfat gibi kullanabilmek için ilgeç kullanırız; bir sonraki konuda bunun nasıl yapıldığını da göreceğiz.
「だった」、「じゃない」 ve 「じゃなかった」 ile
sonlanan ad tümceleri sıfat yerine kullanılabilir.
Bazen de birkaç ad herhangi bir ek veya ilgeç kullanmadan yan yana gelir. Aynı durum Türkçe için de geçerli, ancak bunları sıfat niyetine kullanılan ad tümceleri ile karıştırmamak gerekir. Örnek vermek gerekirse; Uluslararası Eğitim Merkezi 「国際教育センタ」 (「センター şeklinde de yazılır」). Bu kullanım şekli çok yaygındır. Hatta bazı kalıplar sözlüklerde ayrı başlık altında gösterilir. Birkaç örnek daha: 「登場人物」、「立入禁止」、or 「通勤手当」.

Örnekler
Adların çekimleri yapılmış ad tümceleri ile betimlenmesine birkaç örnek. Yan tümce (çekimi yapılmış ad tümcesi) açık renkle gösterilmiştir.
(1)　学生じゃない人は、学校に行かない。
- Öğrenci olmayan kişi okula gitmez.

(2)　子供だったアリスが立派な大人になった。
- [Eskiden] çocuk olan Alice fevkalade bir yetişkin olmuş.

(3)　友達じゃなかったアリスは、いい友達になった。
- [Geçmişte] arkadaş olmayan Alice, iyi bir arkadaş oldu.

(4)　先週に医者だったボブは、仕事を辞めた。
- Geçen hafta, doktor olan Bob işini bıraktı.

Eylem Tümcelerini Sıfat Olarak Kullanma
Eylem tümcelerini tıpkı sıfatlar gibi adları betimlemek için kullanabiliriz. Aşağıda bu şekilde kurulmuş oldukça karmaşık tümce örnekleri verilmiştir. Yan tümce (eylem tümcesi) açık renkle gösterilmekte.
Örnekler
(1)　先週に映画を見た人は誰?
- Geçen hafta filim izleyen kişi kim?

(2)　ボブは、いつも勉強する人だ。
- Bob her zaman ders çalışan bir kişidir.

(3)　赤いズボンを買う友達はボブだ。
- Kırmızı pantolon alan arkadaş Bob'dur.

(4)　晩ご飯を食べなかった人は、映画で見た銀行に行った。
- Akşam yemeğini yemeyen kişi filimde gördüğü bankaya gitti.

Japonca Tümce Düzeni
Japonca tümce düzeni Türkçe tümce düzenine çok benzer. Japonca bir tümcedenin mekanik (sözcüğü sözcüğüne) çevirisi eylem çekimi, tekil/çoğul ayrımı gibi ayrıntıları göz artı edersek doğruya yakın sonuçlar verir. Genel kalıp özne - nesne - yüklem şeklindedir, ancak yüklemden önce gelen öğelerin sırası dağişkendir. Sadece yüklem zorunlu olarak her tümcede bulunur. Aşağıda birkaç örnek veriyoruz.
Dilbilgisi bakımından tam ve sözcükleri düzgün sıralanmış tümceler
(1)　私は公園でお弁当を食べました。
(2)　公園で私はお弁当を食べました。
(3)　お弁当を私は公園で食べました。
(4)　弁当を食べた。
(5)　食べた。
Şu kuralları akılda tutmakta fayda var.

Japonca Tümce Düzeni
Tam bir tümce kurmak için sonuna mutlaka bir eylem getirilir; örtülü oluş da buna dahil.
例) 食べた
例) 学生(だ)
Yan tümceler bir istisna dışında adları betimlemek için kullanılabilir.
例) お弁当を食べた学生が公園に行った。

İlgeçlerin İntikamı(!)
****************
Son (Olmayan) Üç İlgeç
Artık bir çok şeyi öğrendiğimiz dilbilgisi kuralarıyla ifade edebiliyoruz. Bu kurallara「の」 ilgecinin kullanımını da eklersek olanaklarımız büsbütün artar çünkü bu ilgeç birçok şeyi ad yerine kullanmamızı sağlar. Bu konuda adlarla adları nasıl betimleyeceğimizi de öğreneceğiz. İşleyeceğimiz üç ilgeç adları farklı şekillerde bir araya getirmekte.
Bu ilgeçlerle ilgili son konumuzdur; ancak bu, öğreneceğiniz başka ilgeçlerin olmadığı anlamına gelmez. Başka bir sürü ilgeç göreceksiniz, fakat bunun farkına varmayacaksınız. Anlamlarını ve kullanım yerlerini bildikten sonra bunları ilgeç olup olmadığını bilmeniz pek de önemli değil.

「と」 İlgeci
「と」 ilgeci "de, dahi" anlamını da içermesi bakımından 「も」 ilgecine benzer. Bir veya daha fazla sayıda adı "ve" anlamı verecek şekilde bir araya getirir.
(1)　スプーンとフォークで魚を食べた。- Kaşık ve çatal ile balık yedi[m].
(2)　本と雑誌と葉書を買った。- Kitap, dergi ve kartpostal aldı[m].

「と」 ilgeci bir eylemin birisiyle beraber yapıldığını belirtmek için de kullanılır:
(1)　友達と話した。- Arkadaşla konuştu[m].
(2)　先生と会った。 - Öğretmenle karşılaştı[m].

「や」 ve 「とか」 İlgeçleri
「や」 ilgeci, 「と」 ilgeci gibi bir veya daha fazla adı bir araya getirir, ancak daha belirsiz bir birliktelik oluşturur. Bu ilgeçle, mevcut bahiste söz edilenlerden başka şeylerin de geçerli olabileceği, ayrıca söz edilenlerin bazılarının geçerli olmayabileceği bir ad listesi kurulur.
(1)　飲み物やカップやナプキンは、いらない?- İçecek, bardak veya peçeteye ihtiyacın yok mu?
(2)　靴やシャツを買う。- Ayakkabı ya da gömlek satın almak.

「とか」, 「や」 ile aynı anlamı taşır ama biraz daha amiyane bir tabirdir.
(1)　飲み物とかカップとかナプキンは、いらない?- İçecek, bardak, peçeteye filan ihtiyacın yok mu?
(2)　靴とかシャツを買う。- Ayakkabı, gömlek filan almak.

「の」 İlgeci
「の」 ilgecinin birçok değişik kullanımı vardır; çok maharetli bir ilgeçtir. İlgeci bu konuda ele almamızın sebebi, 「と」 ve 「や」 ilgeçleri gibi iki veya daha fazla adın bir araya getirilmesinde kullanılması.
Aşağıda 「の」 ilgeci Türkçe'deki iyelik eki işlevinde:
(1)　ボブの本。- Bob'un kitabı.
(2)　本のボブ。- Kitabın Bob'u.
İlk tümce kitabın Bob'a ait olduğunu belirtir. İkinci tümce ise Bob'un kitaba ait olduğunu belirtir ki, yanlış bir ifadedir. Aşağıda göreceğimiz gibi 「の」 ilgeci yalnızca aidiyet belirtmek için kullanılmaz.

Başka bir örnek:
(1)　ボブは、アメリカの大学の学生だ。- Bob bir Amerikan üniversitesinin öğrencisi.
Burada 「の」 ilgeci Türkçe'deki ad tamlaması benzeri bir yapı kurmak için kullanılmış. Dikkat ederseniz çeviri esnasında adların sıralaması bozulmuyor. 「学生の大学のアメリカ」 şeklinde bir ifade ise pek anlamlı olmayacaktır (öğrenci üniversitesinin amerikanı?).

Eğer bağlamdan açık şekilde neyin tamlandığı seçebiliyorsak, tamlananı tümceden atabiliriz:
(1)　そのシャツは誰のシャツ?- Bu gömlek kimin gömleği?
(2)　ボブのシャツだ。- Bob'un gömleği.
örneği
(1)　そのシャツは誰の?- Bu gömlek kimin?
(2)　ボブのだ。- Bob'un.
olur.
(「その」 , 「それ+の」 nun kısaltmasıdır; iki sözcük kaynaşmıştır. Benzer şekilde 「この」 「これの」 nun, 「あの」 ise 「あれの」 nun kısaltmasıdır. Bu sözcüklerde 「の」 ilgeci işlevini korur.)

Bu kullanım örneğinde 「の」 ilgeci adın yerini alır. Sıfat ve eylemlere 「の」 ilgecini ekleyerek onlara ad işlevi kazandırırız. Bu durumda 「の」 ilgeci yalancı ad olur ve aynen adlar gibi davranır.
(1)　白いのは、かわいい。- Beyazı, şirindir.
(2)　授業に行くのを忘れた。- Derse gidişi unuttum.

Eylem ve sıfatları nesne belirtme, odak ve özne belirtme ilgeçleriyle kullandığımız durumlarda 「の」 ilgecini kullanmak zorunda değiliz. Bu ilgecin yerine 「物」 veya 「こと」 adlarını kullanabiliriz. Örneğin yukarıdaki tümceler şu şekilde de olabilir:
(1)　白い物は、かわいい。- Beyaz şey, şirindir.
(2)　授業に行くことを忘れた。- Derse gitme meselesini unuttum.

「の」 ilgecini sadece adlarla kullanmak zorunda değiliz, bu bakımdan çok kullanışlıdır. Sonraki iki örnekte, 「の」 ilgeci bir adın yerini almaz; eylem ve sıfat yantümcelerini ad yantümcesi gibi kullanmamıza olanak sağlar. Yan tümceler açık renkle gösterilmiştir.
(1)　毎日勉強するのは大変。 - Hergün çalışmak ağırdır.
(2)　毎日同じ物を食べるのは、面白くない。- Hergün aynı şeyi yemek ilginç değildir.

「の」 ilgecini nalı sıfatın betimlediği bir adın yerine kullandığımızda 「な」 eki ad varmış gibi kalır:
(1)　静かな部屋が、アリスの部屋だ。- Sakin oda Alice'in odasıdır.
tümceleri
(1)　静かなのが、アリスの部屋だ。- Sakini, Alice'in odasıdır.
olur.

「の」 İlgecini Açıklama Yapmak İçin Kullanma
「の」 ilgeci tümcenin sonunda kullanıldığında, tümceye açıklama havası verir. Örneğin biri zamanınız olup olmadığını sorduğunda açıklama yapma gereği hissedebilirsiniz: "Aslına bakarsan şu an zamanım yok". 「の」 ilgecinin bu kullanımının tam karşılığını veremesek de, tümceye "aslına bakarsan" gibi bir açıklama ifadesi eklediğini söyleyebiliriz. Bazı örneklerde çeviri tümcesinin sonuna eklenen "da/de" sözcüğü 「の」 ilgecinin anlamını karşılar.
Tümcemiz şudur:
(1)　今は忙しいの。- Şimdi meşgul[um] da.

Bu ifade kulağa fazla nazik ve efemine gelir; yetişkin erkekler tümcenin sonuna mutlaka bildirim 「だ」'sı ekleyeceklerdir.
(2)　今は忙しいのだ。- Aslına bakarsan şimdi meşgul[um]dur.

Ancak, bildirim 「だ」'sı soru tümcelerinde kullanılmadığına göre, 「の」 ilgecini soru tümcelerinin sonunda erkekler ve bayanlar yalın olarak kullanır. 「の」'lu soru tümcelerinin efemine bir "tınısı" yoktur.
(1)　今は忙しいの?- Şu an meşgul mu[sun]?

「の」 ilgeci oluşu dile getirilmesinde kullanıldığında, ilgecten önce 「な」 eklenir. Aşağıdaki örnekte 「の」 ilgeci iyelik eki değildir; bir açıklama yapıldığının göstergesidir.
(1)　ジムのだ。- Jim'indir.
(2)　ジムなのだ。- Jim'dir. (açıklama şeklinde).
Bu özel örnek dışında herşey yukarıda anlatıldığı gibidir.

「のだ」 genelde 「んだ」 şeklinde kısaltaltılır; ikincisinin daha kolay söylenmesinden olsa gerek. Bu yapı birçok anlama gelebilir (sıfat, ad ve eylemlerin tüm biçimleriyle kullanılabildiğini hatırlatırız), ayrıca oluş gibi çekimi de yapılabilir. Aşağıda çekimlerin çizelgesi verilmiştir.

Burada aslında yeni birşey yok. İlk çizelgede çekimi yapılmış eylem, ad veya sıfata 「んだ」 (veya 「なんだ」) eklenmiştir. İkinci çizelgede ise çekimi yapılmamış eylem, ad veya sıfata 「んだ」 (veya 「なんだ」) eklenmiş ve 「だ」 nın çekimi yapılmıştır (aynen adların ve nalı sıfatların oluşundaki gibi).

「んだ」'nın başka çekimlere eklenmesi
(「んだ」 yerine 「の」 veya 「のだ」 kullanabilirsiniz)
Adlar/Nalı Sıfatlar Eylemler/İli Sıfatlar
Yalın 学生なんだ 飲むんだ
Olumsuz 学生じゃないんだ 飲まないんだ
Geçmiş 学生だったんだ 飲んだんだ
Geçmişin
Olumsuzu 学生じゃなかったんだ 飲まなかったんだ
「んだ」'nın kendi çekimi
(「ん」 yerine 「の」, 「んだ」 yerine 「の」 veya 「のだ」 kullanabilirsiniz)
Adlar/Nalı Sıfatlar Eylemler/İli Sıfatlar
Yalın 学生なんだ 飲むんだ
Olumsuz 学生なんじゃない 飲むんじゃない
Geçmiş 学生なんだった 飲むんだった
Geçmişin
Olumsuzu 学生なんじゃなかった 飲むんじゃなかった
Şunu belirtmeliyim ki, ikinci çizelgede adlar/nalı sıfatlar için geçmiş ve geçmişin olumsuzu durumları hemen hiçbir zaman kullanılmazlar (özellikle de 「の」 ilgeci ile). Burada tablonun bütünlüğünü bozmamak için verilmişlerdir.

「の」 ilgecinin kullanıp kullanmama arasındaki ince farkı bir de şöyle açıklayalım. "Şimdi meşgul musun?" sorusuna karşılık olarak 「今は忙しい」 (Şu an meşgulum) cevabını verebiliriz. Ancak, biri "Nasıl oluyor da benimle konuşmuyorsun?" sorduğunda cevabımız 「今は忙しいの」 veya 「今は忙しいんだ」 (Şu an meşgulum da) olacaktır. Yani bir açıklama yapmış oluyoruz. 「の」 ilgeci soru tümcelerinde de ince bir fark yaratır. Yanıtında ek bir açıklama talep eder. Örneğin 「遅いんじゃない?」 (Geç olmaz mı?) sorusu 遅くない?」 (Geç değil mi?) sorusuna göre daha fazla açıklama istemekte.

「の」 ilgecinin kullanıldığı durumlara ilişkin birkaç örnek daha verelim. Tümcelerin çevirileri aslına mümkün olduğu kadar yakın tutulmaya çalışılmıştır.

Örnek 1
アリス:　どこに行くの?- Nereye gidiyor[sun]? (açıklama bekliyor)
ボブ:　授業に行くんだ。- derse gidiyor[um]. (açıklayıcı bir tonda)
Örnek 2
アリス:　今、授業があるんじゃない?- Şu an ders yok mu? (olduğunu tahmin ediyor)
ボブ:　今は、ないんだ。- Şu an yoktur. (açıklayıcı bir tonda)
Örnek 3
アリス:　今、授業があるんじゃないの?- Şu an ders yok, değil mi? (olmadığını tahmin ediyor)
ボブ:　ううん、ある。- Hayır, var.
Örnek 4
アリス:　その人が買うんじゃなかったの?- Şu kişi, satın alacak olanı değil miydi?
ボブ:　ううん、先生が買うんだ。- Hayır, öğretmendir satın alacak olanı.
Örnek 5
アリス:　朝ご飯を食べるんじゃなかったよ。 - Kahvaltıyı yemeyecekti[k] ya. (kahvaltının yenmeyecek oluşunu vurgular)
ボブ:　どうして? - Nedenmiş?
Aklınız epey karışmış olmalı, ancak endişelenmeyin; kılavuzun ilerleyen bölümlerinde bildiklerinizi pekiştirecek daha birçok örnek göreceksiniz.

Belirteç ve Gobi Kullanımı
************************
Belirteçlerle Gobiler mi? Neden?
Gobi ile belirteçlerin aslında ortak yanları yoktur. Başlı başına bir konuluk malzeme oluşturmadıklarından (en yaygın iki kümce kuyruğunu işleyeceğiz sadece) ikisini aynı konuya dahil etmeyi uygun gördük.
Belirteçlerin Özellikleri
Japonca'da sıfatlardan belirteç yapmak çok kolaydır. Bu iş için Türkçe'deki yapım eklerine benzer ekler kullanılır. Bundan başka belirteçlerin tümce içindeki konumu katı bir kurala bağlanmış değildir; belirteçler belirttikleri eylemden önce gelmeleri şartıyla tümce içinde her yerde olabilirler. Belirteçler ili sıfatlardan ve nalı sıfatlardan farklı eklerle oluşturulur:
Sıfatlardan Belirteç Yapma
ili sıfatlar: 「い」yi 「く」 ile değiştirin.
例) 早い → 早く
nalı sıfatlar: sözcüğe 「に」 ilgecini ekleyin.
例) きれい → きれいに
(1)　ボブは朝ご飯を早く食べた。- Bob kahvaltıyı hızlı yedi.
「早く」 belirteci hem "hızlı" hem "erken" anlamında kullanılır. Son örnekte Bob kahvaltısını erken veya hızlı yemiş olabilir; hangisinin kastedildiği bağlamdan çıkarılır. Buna karşılık 「早く走った」 tümcesinde bağlaç ile muhtemelen "hızlı koştu" kastedilir (tabi "erken koştu" anlamına gelebileceği durumlar da vardır).

(2)　アリスは自分の部屋をきれいにした。- Alice kendi odasını temize çevirdi.
Bir görüşe göre nalı sıfatların bu kullanımıyla belirteç elde edilmez, ancak bu husus konumuz dışında. Halihazırdaki sıfat ayrımından dolayı (ili ve nalı olmak üzere) konuyu bu şekilde ele almamız iyi anlaşılmasına yardımcı oluyor. Biz Türkçe'de aynı olayı "Alice kendi odasını temizledi." şeklinde ifade ederiz ve belirteç yerine eylem kullanırız. Tümceyi "Alice kendi odasını güzelce düzenledi." şeklinde de düşünebiliriz.

Not: Belirteçlerin tümü sıfatlardan türetilmiş değildir. 「全然」 ve 「たくさん」 gibi bazı belirteçler yapım eki almamıştır ve sıfatlarla ilgileri yoktur. Bu sözcükler de ilgeçlere gerek kalmadan bildiğimiz belirteçler gibi kullanılır.
(1)　映画をたくさん見た。- Filimleri bol miktarda izledi[m].
(2)　最近、全然食べない。- Son zamanlarda, hiç yemedi[m].

Birkaç örneğe daha bakalım.
(1)　ボブの声は、結構大きい。 - Bob'un sesi oldukça kalındır.
(2)　この町は、最近大きく変わった。- Bu kasaba son zamanlarda büyük oranda değişti.
(3)　図書館の中では、静かにする。- Kütüphanenin içinde, [işlerimizi] sessizce yaparız.

"Gobi" Nedir?
Bu bölümde en sık kullanılan iki gobiyi işleyeceğiz. 「語尾」 nin sözcük anlamı "dil kuyruğu"dur, tümce veya sözcük sonuna eklenen şeylere gobi denir. Tümce sonlarına eklenen bir veya iki hiragana hecesi, daha uygun bir terimin bulunmamasından dolayı, bu kılavuzda "gobi" sözcüğü ile tanımlanmaktadır. Bu tümce kuyruklarının kullanımını açıklamak epey zordur çünkü aslında bunların birçoğunun belirgin anlamları yoktur. Tümcenin havasını, tınısını değiştiriler; tümceye "çeşni" katarlar. Bu bölümde tanıttığımız iki gobi oldukça sık kullanılır, ayrıca anlamları da vardır.
「ね」 Tümce Kuyruğu
Japonlar söylediklerine onay beklediklerinde tümcenin sonuna 「ね」 tümce kuyruğunu katarlar. Türkçe'ye "değil mi" şeklinde çevirilebilir.
Örnek 1
ボブ:　いい天気だね。- Hava iyi, değil mi?
アリス:　そうね。- Öyle vallahi.
「そうね」 burada "öyle vallahi" anlamındadır. Erkekler muhtemelen daha erkeksi bir tınısı olan 「そうだね」 ifadesini tercih edecektir.
Örnek 2
アリス:　おもしろい映画だったね。- İlginç bir filimdi, değil mi?
ボブ:　え?全然おもしろくなかった。- Ne? Hiç ilginç değildi.
Alice Bob'un filimi beğendiğini sanır ve onay için sorar. Ancak bu durum Bob'u şaşırtır, çünkü hiç beğenmemiştir (「え」 şaşırma belirten bir ünlemdir).
「よ」 Tümce Kuyruğu
「よ」 tümce kuyruğu dikkat çekmek ve çarpıcı bir anlatım elde etmek için kullanılır. Türkçe'de tam karşılığı yoktur; Türkçe'ye "ayol", "dikkatini çekerim", "vallahi" gibi birçok farklı biçimde çevirilebilir.
Örnek 1
アリス:　時間がないよ。- Zaman yok, dikkatini çekerim.
ボブ:　大丈夫だよ。- Tamam ayol!
Örnek 2
アリス:　今日はいい天気だね。- Bugün nava ne kadar güzel.
ボブ:　うん。でも、明日雨が降るよ。- Evet. Fakat yarın yağmur yağacak, görürsün.
「よね」: İki Tümce Kuyruğunu Birlikte Kullanma
Yukarıda gördüğümüz iki ilgecin 「よね」 biçiminde birlikte kullanımı da vardır. Hem dikkat çekmek, hem de onay beklentisini ifade etmek istendiği zaman kullanılır. Yalnız birlikte kullanıldığında ilgeçlerin sırası değişmez; 「ねよ」 diye bir kullanım yoktur.
Örnek
アリス:　ボブは、魚が好きなんだよね。- Bob, [sen] balık seversin, değil mi?
ボブ:　そうだね。- Öyle ya [severim].

"Olmazsa Olmaz" Dilbilgisi
*******************************
Bilmek Zorunda Olduğunuz Dilbilgisi Kuralları
Bu bölüme kadar Japonca'nın ancak en basit ve en temel kurallarını gördük. Bu bilgiler çok geneldir. Farklı sosyal ortamlarda ifade olanağımızı artıracak ilave yapılar gerekli. Gündelik işe yarar Japonca'nın kuralları bu bölümde işliyoruz.
Öğrendiğimiz yapılara ilkin nezaket kipini ekliyoruz. Her dilde düşünceleri daha nazik bir şekilde ifade etmenin olanakları var. Türkçe'de de bu böyle, örneğin nezaketen "sen" yerine "siz" deriz. Arkadaşlarımızla konuşma şeklimiz öğretmenimizle konuşma şeklimizle bir değil. Japonca'nın ilginçliği nezaket gerektiren durumlarda sadece farklı sözcükleri değil, farklı dilbilgisi yapılarını da kullanmasıdır. Sade (rahat) konuşma kipiyle nezaket kipi arasındaki fark çok belirgindir, doğrudan eylemlerin çekimleri değişir.

Bölümün devamında Japonca'nın başka yaygın yapılarını da göreceğiz. "te" biçimini, beceri, koşul ve gönnüllülüğü ifade etmeyi de işleyeceğiz. Son konuların sıralamasında düzen aramayın, yoktur (gerekli de değil). Yalnız bu bölümdeke dilbilgisi kurallarını bilmeniz zorunludur; bunları mutlaka öğrenmeniz gerekir.

Bu Bölümün İçeriği
Nezaket Kipi - Rahat (samimi) konuşma ile nezaket kipi arasındaki farkları işliyoruz. Nezaket kipinde eylemlerin çekimi bu konunun içinde.
İnsanlara Hitap Etme - Toplum içindeki konuma ve ünvanlarına göre insanlara doğru biçimde hitap etmeyi ele alıyoruz. Kişi adılları da bu konuda.
Soru İlgeci - Nezaket kipinde soru sorma. Soru ilgecinin başka yerlerde kullanımı.
Bileşik Tümceler - Birden fazla tümceyi bir tümce içinde birleştirmeyi ele alıyoruz. Bu konuda kullanımı çok yaygın olan teli biçimi de tanıtıyoruz.
"Te" Biçimin Diğer Kullanımları - Devam eden eylem ve durumları teli biçimi kullanarak ifade etmeyi öğreneceksiniz.
Beceri İfade Etme - Bir eylemin yapılabilir veya yapılamaz oluşunu ifade etmeyi ele alıyoruz.
する ve なる Eylemlerini に İlgeçiyle Kullanma - 「する」 ve 「なる」 eylemleri ile kurulan birkaç kullanışlı ifade.
Koşullu İfadeler - Eylem veya durumların koşula bağlanması konusu işlenir.
Gereklilik ve Zorunluluk İfade Etme - Birşeyin yapılması veya yapılmaması gerektiğini dile getirme. Yapılması zorunlu olmayan eylemleri ifade etme.
Arzu Dile Getirme ve Önerilerde Bulunma - Başlık yeterince açık.
Yan Tümcelere Eylem Uygulama - Bu konuda yan tümceleri kullanarak başkasının söylediklerini aktarmayı öğreneceksiniz.
Birşeyi Deneme ve Birşeyi Yapmaya Çalışma - Konu başlığı yoruma gerek bırakmıyor.
Verme ve Alma - 「あげる」、 「やる」、 「くれる」、 ve 「もらう」 eylemlerini işliyoruz.
İstekte Bulunma - 「~ください」、 「~なさい」、 「~ちょうだい」 ile istek dile getirmeyi, ayrıca emir vermeyi işliyoruz.
Sayma ve Sayılar - Sayıları ve sayaçları ele alıyoruz.
Bölümün Toparlanması ve Daha Fazla Gobi - Buraya kadar ele aldıklarımızı toparlıyor ve bir iki tümce kuyruğu daha tanıtıyoruz.

Nezaket Japoncası
Şu ana kadar işlediğimiz dilbilgisi kuralları ancak 5 yaşındaki çocuklara yeterli olur, çünkü yetişkinler adı 丁寧語 olan Nezaket Japoncasına uygun konuşurlar. Nezaket dilini iki durumda kullanmak zorunludur: (1) toplumda daha üst konuma sahip kişilerle konuşurken, (2) yabancı kişilerle konuşurken. Nezaket Japoncasını uygun gördüğümüzde kullabiliriz, ancak üslupta tutarlı olmakta fayda var. Aynı kişiyle bazen nezaket dilinde, bazen de sade Japonca'da konuşmayın.
İlerleyen konularda adları 尊敬語 (yüceltme dili) ve 謙譲語 (tevazu dili) olan iki konuşma üslubu daha işleyeceğiz. Çoğunlukla memurlar, resepsiyon görevlileri vb. kişiler bu iki üslubu kullanır; gündelik hayatta mutlaka gereksinim duyulur. Ancak şimdilik nezaket dili üzerine odaklanalım.

Sade konuşma dilini Nezaket Japoncası'na çevirmek zor değil. Kullanacağımız birkaç sözcük değişir (örneğin nezaket dilinde 'evet' 「はい」, 'hayır' ise 「いいえ」dir). Laubali hava taşıyan tümce kuyrukları da (gobiler) nezaket dilinde kullanılmaz. Sade konuşma diliyle Nezaket Japoncası arasındaki fark belirgin olarak tümce sonlarında ortaya çıkar; tümce başlarından bunların nezaket diline uyup uymadığını anlayamayız.

Eylem Gövdeleri
Nezaket Japoncası'nda eylemler nezaket kipi adı verilen biçim değişikliğine uğrarlar. Eylemlerin nezaket kipi çekimlerini yaparken önce eylem gövdelerini bulmamız gerekiyor. Eylem gövdeleri konusu daha birçok yerde karşımıza çıkacağı için önemlidir.
Eylem Gövdelerini Bulma
Rulu eylemler - 「る」 hecesini kaldırın.
例) 食べる → 食べ
Ulu eylemler - Son hecedeki / u / ünlüsünü / i / ünlüsüyle değiştirin (hece de değişmiş olur).
例) 泳ぐ → 泳ぎ
İstisna eylemler - 「する」nun gövdesi 「し」, 「くる」 nun gövdesi ise 「き」 dir.
Eylem gövdeleri tek başlarına adlar gibi davranırlar. Daha önce görmüştük, eylemlere 「の」 ilgecini eklemek de bunlara ad işlevi kazandırır; eylem gövdeleri ise esasen birer addır. Ender durumlarda, bir eylemin gövdesinin eylemin mastarından (-mak/mek hali) daha sık kullanıldığı görülür. Örneğin 「怒る」 eyleminin gövdesi olan 「いかり」, eylemin mastarından daha sık kullanıldığını görüyoruz. Bundan dolayı "Öfkeli Yumruklar" filiminin adı 「怒る鉄拳」olarak değil, 「怒りの鉄拳」 olarak çevirilmiştir. Eylem gövdesinden türemiş birkaç ad örneği daha verilebilir ( örneğin 「休み」) ancak belirmekte fayda var, bu eylemden ad oluşturmanın genel bir yolu değildir. Örneğin aşağıdaki tümce yanlıştır:

(誤)　飲みをする。- (Kimse böyle konuşmaz.)

Eylem gövdelerini devingen eylemlerin ( çoğunlukla 「行く」 ve 「来る」) hedefi olarak kullanımı yayıgındır. "[eylem]mağa gelmek" veya "[eylem]meğe gitmek" gibi tümceler kurmak için kullanılır. Bir örnek:

(1)　明日、映画を見に行く。- Yarın filim görmeğe gidecek[im].
Bu örnekte 「見に」, 「見る」 eylemi gövdesinin 「に」 ilgeciyle öbekleşmiş halidir.

「へ」 ilgeci bir olaya, bir etkinliğe gelme (veya gitme) anlamını verirken 「に」 ilgeci ise birşeyi yapmağa gelme (veya gitme) anlamını verir.

(1)　昨日、友達が遊びへきた。
- Dün arkadaş oyun etkinliğine geldi. (Kulağa garip geliyor)

(2)　昨日、友達が遊びにきた。
- Dün arkadaş oyun oynamağa geldi.

Bir not. "Dört gözle beklemek" anlamındaki「楽しみにする」 ifadesi yukarıdakine benzer bir kuralla oluşturulur, ancak özel bir durum olduğu için kalıp ifade olarak değerlendirilir.

Bazen bir eylem gövdesine mastar eklerir ve bir deyim oluşur. Örneğin 「走る」 eyleminin gövdesi 「走り」dir; buna 「出す」 mastarı eklendiğinde "birden koşmaya başlamak" anlamındaki「走り出す」 deyim meydana gelir. Birkaç örnek daha: 「切り替える」 "birşeyle değiştirmek", 「付け加える」"bir şeyi başka bir şeye eklemek" ve 「言い出す」 "birden konuşmaya başlamak". Bu deyimleri olduğu gibi öğrenmelisiniz, burada özel kurallar yok.

「~ます」ile Eylemleri Nazik Hale Getirme
Eylem gövdesini işledikten sonra eylemlerin "masu" çekimine geçebiliriz. Eylemlerin "masu" çekimi her zaman tümce sonundadır. Bileşik tümceler içinde yan tümcenin sonunda da olabilir, ancak hiçbir zaman kaynaşık tümcelerin sonunda olmaz.
Eylemlerin "masu" çekiminde eylem gövdesine farklı ekler gelir:

「遊び」eylem gövdesiyle örnek çekim çizelgesi
ます çekimleri Gövde+ます
Olumlu ます 遊びます
Olumsuz ません 遊びません
Geçmiş ました 遊びました
Geçmişin
Olumsuzu ませんでした 遊びませんでした
Örnekler
Birkaç örnek.
(1)　明日、大学に行きます。
- Yarın üniversiteye gidecek[im].

(2)　先週、ボブに会いましたよ。
- Biliyor musun, geçen hafta Bob'a rastladı[m].

(3)　晩ご飯を食べませんでしたね。
- Akşam yemeği yemedin demek.

(4)　面白くない映画は見ません。
- İlginç olmayan filimleri izleme[m].

Tümce Sonunda 「です」 Kullanma
Eylemlerle bitmeyen tümceleri tamamlamak için bunlara 「です」 veya 「でした」 eklenir. Bu ikisi eklendiği zaman bildirim 「だ」sı mutlaka çıkarılmalıdır. Zaten bildirim tümcelerinin kesin ve güçlü bir havası olduğundan nazik bir tümcede bildirim 「だ」sını kullanmak pek akla uygun değil. Aşağıda 「です」 çekimlerini gösteren çizelgelerimiz var.
ili sıfatlar
Sade Nazik
Olumlu かわいい かわいいです
Olumsuz かわいくない かわいくないです
Geçmiş かわいかった かわいかったです
Geçmişin
Olumsuzu かわいくなかった かわいくなかったです
nalı sıfat ve adlar
Sade Nazik
Olumlu 静か(だ) 静かです
Olumsuz 静かじゃない 静かじゃないです
Geçmiş 静かだった ※静かでした
Geçmişin
Olumsuzu 静かじゃなかった 静かじゃなかったです
※ Sadece nalı sıfat ve adların geçmiş zaman çekimi 「でした」şeklindedir. Çok sık yapılan bir hata da aynı çekimi ili sıfatlara uygulamaktır. Aklınızda kalsın,「かわいいでした」 yanlıştır.

Örnekler
(1)　子犬はとても好きです。
- Yavru köpekleri çok sever[im].

(2)　昨日、時間がなかったんです。
- Dün zaman olmadığındandı.

(3)　その部屋はあまり静かじゃないです。
- Şu oda var ya, pek sessiz değildir.

(4)　先週に見た映画は、とても面白かったです。
- Geçen hafta gördüğüm filim çok ilginçti.

※ Bir Saptama
Aslına bakılırsa, yukarıda olumsuz ve geçmişin olumsuzu olarak verdiğimiz çekim şekilleri tam doğru değil. 「ある」 eyleminin nazik olumsuzu 「ないです」değil de「ありません」 dir. Bundan dolayı yukarıdaki çekimlerde 「ないです」 yerine 「ありません」 kullanmamız beklenir. Yani 「かわいくない」 yerine 「かわいくありません」, 「静かじゃない」 yerine de aslında「静かじゃありません」 kullanmalıyız.
Günümüz Japonca'sının "kitaba uygun" çekimleri artık kulağa donuk ve fazla resmi gelmektedir. Konuşma dilinde genelde yukarıda verdiğimiz çekimler kullanılmaktadır. Yazı dilinde ise aşağıdaki çekimleri kullanmanız beklenir, konuşma dilinde bunların çok seyrek kullanılmasına rağmen. Yine de her iki çekim şeklini öğrenmeniz önerilir.

Daha resmi bir olumsuz çekim şekli
Sade Nazik
Olumsuz かわいくない かわいくありません
Geçmişin
Olumsuzu かわいくなかった かわいくありませんでした
Olumsuz 静かじゃない 静かじゃありません
Geçmişin
Olumsuzu 静かじゃなかった 静かじゃありませんでした
Örnekler
(1)　その部屋はあまり静かじゃないですよ。- Diyeceğim odur ki, şu oda pek sessiz değil.

(2)　その部屋はあまり静かじゃありませんよ。- Diyeceğim odur ki, şu oda pek sessiz değil.

「です」 ve 「だ」 Aynı Şey DEĞİL
Japonca kurslarında genelde 「です」nun 「だ」nın daha nazik şekli olduğu öğretilir. Biz burada bunların farklı şeyler olduğunu iddia ederek aradaki kilit farkları göstereceğiz. Ancak bu farkları anlatırken mecburen ileri konulara da değineceğiz, dolayısıyla konunun yabancısı olan bu kısmı atlayamayı tercih edebilirler.
Çoğunuz 「そう」 ifadesini şimdiye kadar öğrenmiş olmalı. Bu ifadeyi tümce içinde dört farklı kullanım şekli vardır:

"Öyledir" Demenin Farklı Yolları
(1)　そう。
(2)　そうだ。
(3)　そうです。
(4)　そうでございます。
İlk tümcemiz olan 「そう」 örtülü oluşa örnektir, 「そうだ」 ise bir bildirim tümcesidir. Daha önce de belirttigim gibi 「そう」 ifadesini daha çok bayanlar, 「そうだ」 ifadesini ise erkekler kullanır. 「そうです」 birinci tümcenin daha nazik biçimidir. Ancak bu son ifade 「そうだ」 nın da daha nazik biçimi değildir.

"Öyle mi?" Diye Sormanın Farklı Yolları
(1)　そう?
(2)　そうか?
(3)　そうですか?
Daha önce de değindiğimiz gibi, 「だ」 bir gerçeğin tespit edilmesinde kullanılır. Bundan dolayı 「そうだか?」 geçerli bir soru değil; aynı zamanda hem soru sorup hem bir gerçeği dile getiremezsiniz. Ancak 「そうですか」 sorusu geçerlidir. Kanımızca bu, 「です」 ile 「です」 nun farklı şeyler olduğunu kanıtlar. 「そうです」 ise「そう」nun daha nazik ve mütevazi halidir.

「だ」 ile 「です」 arasında başka bir fark daha var: 「だ」 yantümcelerin sonunda kullanılabilmektedir, 「です」 ise hemen her zaman tümcenin sonunda bulunur. Bu durumu en iyisi örneklerle açıklayalım (ek bilgi için buraya tıklayınız) :

(正)　そうだと思います - Öyle olduğunu düşünüyorum.
(誤)　そうですと思います - (bu tümce yanlış)

「そうだと思います」 doğru bir tümcedir ancak 「そうですと思います」 doğru bir tümce değildir; 「です」 tümcelerin sonunda bulunur. Sadece başkasının söylediğini aynen aktardığımızda 「です」 yan tümce sonunda olur:

(1)　「はい、そうです」と答えた。

Sonuç olarak 「です」 ile 「だ」 nın aynı şey olduğunu düşünüp birbirinin yerine kullanmak, istemeden de olsa yanlış tümcelerin kurulmasına yol açabilir. Bunları ayrı şeyler olarak değerlendirmek daha doğru.

Japonca'da İnsanlara Doğru Şekilde Hitap Etme
Farklı kişilerle konuşurken kullandığınız konuşma biçeminin (üslubun) yanı sıra seslenme şekli de önemlidir. Kendinizden bahsederken bile nezaket durumuna göre farklı adıl kullanırsınız. Japonca özgün bir dildir; "ben" ve "sen" demenin o kadar çok çeşidi var ki... İhtiyaç duyacağınız diğer kişi adılları da bu konuda.
Kendinden Söz Etme
Japonca'da "ben" kavramı pek çok değişik sözcükle ifade edilir. Bunlardan bazıları nadiren kullanılır, bazıları ise çok eskimiştir. Bu konuda günümüzde en sık kullanılanları işleyeceğiz. Bunları ayrıca cinsiyet ve nezaket seviyesine göre gruplandıracağız. Erkekerin veya bayanların kullanma durumuna göre ayıracağız. Konuşmanın geçtiği ortamın özelliğine göre de inceleyeceğiz.
Ayrıntılara girmeden önce bir noktayı açıklığa kavuşturalım. 「私」simgesinin esas okunuşu 「わたくし」 dir. Ancak bu şekli daha çok resmi ortamlarda (örneğin şirket toplatılarında) kullanılır ve çoğunlukla saygılı veya alçakgönüllü biçeme (üsluba) uygun olarak söylenir. Diğer ortamlar için aynı simge「わたし」olarak okunur. Bu, "ben" kavramının Japonca'da en genel ifade şeklidir; dili öğrenen kişilere en başta öğretilir.

"Ben" anlamına gelen ve en sık kullanılan sözcüklerin listesi:
私(わたくし) - Hem erkekler hem kadınlar resmi ortamlarda kullanır.
私(わたし) - Hem erkekler hem kadınlar nezaket gerektiren gündelik durumlarda kullanır.
僕 - Genellikle erkekler resmi veya rahat ortamlarda kullanır.
俺 - "Ben" demenin biraz kaba yolu. Erkekler bunu daha çok rahat ortamlarda kullanırlar.
あたし - Bayanlar rahat ortamlarda kullanır. Kulağa çocuksu ve şirin geldiği için birçok kız bunun yerine 「わたし」 demeyi tercih eder.
Kendi adınız - Kendinizden söz etmenin çocuksu, biraz da kadınsı bir yolu.
わし - Orta yaşlı erkekler kullanır.
"Ben" demenin birkaç örneği. 「わたくし」 yi resmi ifadeleri daha ileride işleyeceğimiz için dahil etmedik.
(1)　私の名前はキムです。- Benim adım Kim. (Cinsiyet ayrımsız ve nazik)
(2)　僕の名前はキムです。- Benim adım Kim. (Erkeksi ve nazik)
(3)　僕の名前はボブだ。- Benim adım Bob. (Erkeksi ve rahat)
(4)　俺の名前はボブだ。- Benim adım Bob. (Erkeksi ve rahat)
(5)　あたしの名前はアリス。- Benim adım Alice. (Kadınsı ve rahat)

Başkasına Adıyla Hitap Etme
Japonca'da kişilere hitap ederken genelde kişi adları kullanılır. Bob, Alice, ve Jim örnekleriyle de zaten bunu vurgulamağa çalıştık. Birine hitap etmenin yaygın başka yolu da ona sanıyla seslenmektir; 「社長」、「課長」、「先生」 örneklerinde olduğu gibi. 「先生」sözcüğü herhangi bir alanda bilgi sahibi bir kişiye hitap etmek için kullanılır, Türkçe'deki "hocam" gibi. Sözcük örneğin doktor ve öğretmenlere seslenmek için kullanılır. Birine bu şekilde seslenmek için önüne soyadını koyarsınız; 「田中先生」 (Tanaka Hocam) gibi. Eğer birinin sanını bilmiyorsanız ona nazikçe "soyadı" + 「さん」 şeklinde hitap edebilirsiniz. Biraz daha yakın kişilere "adı" + 「さん」şeklinde de hitap edebilirsiniz. Daha da samimi bir şekilde seslenmek için 「くん」 veya 「ちゃん」 sözcüklerini kullanabilirsiniz. 「くん」 soneki eşit veya daha düşük sosyal konumdaki erkekler için, 「ちゃん」soneki ise eşit veya daha düşük sosyal konumdaki bayanlar için kullanıılır.
Başkasına "sen" Diye Hitap Etme
「あなた」, yani Japonca "sen" sözcüğü Türkçe'de kullanıldığı kadar sık kullanılmaz. Bunun sebebi belki de nezaket bakımından uygun görülmemesidir. En uygun seslenme biçimi kişi adı + uygun bir sonek kullanmadır. Bir kişiyle hiçbir seslenme sözcüğü kullanmadan da konuşabilirsiniz, konuştuğunuz kişi onunla konuştuğunuzu zaten bilir. 「あなた」 şeklinde hitaplar ise samimiyetle kabalık arasında ince bir çizgide bulunur. Konuşma içinde "sen" sözcüğünü sık kullanmanız, konuştuğunuz kişiye birşeyle suçlandığı hissini verir. Sonuç olarak seslenme şekillerini nezaket bakımından şöyle sıralayabiliriz: (1) kişinin (soy)adı + sanı, (2) doğrudan konuşma, (3) "sen" diye hitap etme.
あなた - Genellikle kişiye doğrudan seslenmenin veya adını bilmenin mümkün olmadığı durumlarda kullanılır. Örneğin anket veya formların okuyucuya yönelik sorularında kullanılır.
君 - Genelde erkeklerin kızlara karşı kullandığı fazla samimi hatta laubali bir hitap şekli. Biraz kaba kaçabilir.
お前 - Birine hitap etmenin sert ve kaba bir şekli. Genelde erkekler kullanır, pratikte sıkça 「おめえ」 diye söylenir.
あんた - Laubali bir hitap şekli. Bunu söyleyen kişinin canı birşeye sıkılmış olabilir.
手前 - Çok kaba. 「お前」 ye benzer; ek bir vurgu için kimi zaman 「てめ~~」 şekline sokulur. Bunu hitaba maruz kalan kendisini döveceğinizden korkabilir. Sadece filmlerde duyar ve çizgi romanlarda okursunuz. Arkadaşlarınıza bu şekilde hitap ederseniz onlar muhtemelen size gülecek ve çok fazla çizgi roman okuduğunuzu söyleyecekler.
貴様 - Çok, ama çok kaba. Küfür gibi. Sadece çizgi romanlarda rastlayabilirsiniz; çizgi romanları seviyorsanız bunları anlayabilin diye gösterdik.
Üçüncü Tekil Kişi
Japonca'da üçüncü tekil kişi adılını ("o") karşılayan iki sözcük vardır; 「彼」erkeler, 「彼女」 ise bayanlar için kullanılır. Bu iki sözcük "erkek arkadaş" ve "kız arkadaş" anlamlarına da gelir. Konuşma esnasında hangi anlamın kastedildiği bağlamdan ortaya çıkar. Örneğin「彼女ですか」 sorusunun anlamı "Kız arkadaşın mı?" olacaktır, mantıklı başka çevirisi yoktur çünkü. 「彼」 sözcüğünün de anlamı bağlamdan çıkar. Konunun dışında ama yeri gelmişken belirtelim; Japonca'da "Erkek arkadaş" ve "kız arkadaş" kavramlarını karşılayan başka sözcükler de var. Örneğin 「彼氏」 erkek arkadaş anlamına gelir. 「ガールフレンド」 ve 「ボーイフレンド」 sözcükleri de İngilizce'nin etkisiyle Japonca'ya yerleşen sözcüklerdir. Sırasıyla kız arkadaş ve erkek arkadaş anlamına gelirler.
Aile Üyelerinden Söz Etme
Japonca'da aileden olan kişilerden söz etme Türkçe'ye göre biraz daha karışıktır. Konuyu basit tutmak için burada sadece çekirdek aileyi veriyoruz. Aile üyelerinden aile içinde söz ederken başka, yabancı bir toplulukta bunlardan söz ederken başka sözcükler kullanılır. Örneğin anneden ev ortamında 「お母さん」, dışarda ise 「母」 diye söz edilir. Japonca'da başkasının akrabalarından söz ederken kendi akrabanıza göre daha ince sözcükler kullanırsınız. Türkçe'deki gibi ağabey/abla - kardeş (yaş) ayrımı da vardır. Aşağıdaki çizelge aile üyelerini belirten sözcükleri içerir:
Aile Üyeleri Çizelgesi
Kendi Aileniz Başkasının Ailesi
Anne Baba 両親 ご両親
Anne 母 お母さん
Baba 父 お父さん
Karı 妻 奥さん
Koca 夫 ご主人
Abla 姉 お姉さん
Ağabey 兄 お兄さん
Kız Kardeş 妹 妹さん
Erkek Kardeş 弟 弟さん
Oğul 息子 息子さん
Kız 娘 娘さん
"Karım" demenin başka bir şekli 「家内」 dir, ancak kadının eve ait oldiğunu ima ettiği için kaba olarak değerlendilir.

Soru İlgeci
***
Nezaket Kipinde Soru Sorma
Bu konumuzda soru ilgecini işliyoruz. Genellikle nezaket kipindeki tümceleri soruya çevirmek için kullanılır. Japonca'da tümceler sadece ses vurgusu kullanarak sorulara çevirilebiliyor. Yine de soru ilgecini pek çok soru tümcesinin sonunda görürüz. Soru ilgeci「か」olarak yazılır; soru tümcesine ayrıca soru işareti eklenmez. Daha önce de belirtmiştik, bildirim「だ」sını soru ilgeciyle birlikte kullanmıyoruz.
Örnek 1
田中さん:　お母さんはどこですか。- Anneniz nerede?
鈴木さん:　母は買い物に行きました。- Annem alışverişe gitti.
Örnek 2
キムさん:　イタリア料理を食べに行きませんか。 - İtalyan yemeği yemeğe gidelim mi?
鈴木さん:　すみません。ちょっと、お腹がいっぱいです。- Üzgünüm. Azıcık karnım dolu [da].
Soru ilgeci ilk tümceye öneri/davet anlamını katmıştır. Küçük bir açıklama. İkinci tümcedeki「すみません」nazik bir özür dileme ifadesidir. 「ごめんなさい」 da özür dilemek için kullanılabilir, ancak daha az naziktir. Nezaket seviyesi en düşük ifade ise「ごめん」 dir.

Soru İlgecinin Gündelik Konuşmalardaki Kulanımı
Soru ilgeci gündelik konuşmalarda da sıkça kullanılır. Bazen cevap gerektirmeyen (retorik) sorular sormak için kullanılır.
(1)　そんなのは、あるかよ!- Böylesine sahipmişim gibi duruyor mu[yum]?

「か」İlgecinin Yan Tümcelerdeki Kullanımı
「か」ilgeci bileşik tümcelerde bir soru yan tümcesini tümceye dahil etmek için kullanılır. Bu şekilde bir soru ile ilgili konuşma imkanımız doğar. Bu kullanımda ilgeç yine yan tümcenin sonundadır. Aşağıdaki örneklerde yan tümceler açık renkle vurgulanmıştır.
(1)　昨日何を食べたか忘れた。- Dün ne yediği[m]i unuttu[m].
(2)　彼は何を言ったかわからない。- Onun ne dediğini anlamadı[m].
(3)　先生が学校に行ったか教えない? - Öğretmenin okula gittiğini haber verir mi[sin]?

Son tümcede örneği var; eğer sorunun yanıtı evet veya hayır ise tümceye isteğe bağlı「どうか」 eklenir. 「どうか」tümcelere Türkçe'deki "olup olmadığı", "gidip gitmediği", "yeyip yemediği" ifadeleri gibi bir anlam katar. Bunun yerine olası diğer yanıtı tümcede açık olarak da belirtebilliriz.

(1)　先生が学校に行ったかどうか知らない。- Öğretmenin okula gittiğini veya tersini bilmiyor[um].
(2)　先生が学校に行ったか行かなかったか知らない。- Öğretmenin okula gidip gitmediğini bilmiyor[um].

Soru İlgeciyle Oluşturulan Sözcük Takımları
Soru ilgecini işlediğimiz bu konuda soru sözcüklerinin ilgeçlerle oluşturdukları sözcük takımlarını anlatmak yerinde olur. Soru ilgeci soru sözcüklerinin ardına geldiği zaman anlam değişir:
Sözcük Takımları
Sözcük+か Anlamı
誰か Bir kişi/Kimse
何か Bir şey
いつか Bir zaman
どこか Bir yerde
どれか Biri

Aşağıdaki örneklerde görüldüğü gibi meydana gelen sözcükleri ad işlevinde kullabiliriz:
(1)　誰かがおいしいクッキーを全部食べた。- Biri lezzetli kurabiyelerin tümünü yedi.
(2)　誰が盗んだのか、誰か知りませんか。- [Çalınan şeyi] kimin çaldığını kimse biliyor mu?
(3)　犯人をどこかで見ましたか。- Suçluyu bir yerde gördü[nüz] mü?
(4)　この中からどれかを選ぶの。- Bunların içinden birini seçmelisin.

Soru Sözcüklerine「も」İlgecinin Eklenmesi
Üstteki çizelgede gösterilen soru sözcükleri 「も」 ilgeci ile beraber de kullanılır. Meydana gelen sözcük takımlarının anlamları "hiç kimse" (誰も), "hiçbir şey" (何も), "her yerde" (どこも)vs. dir. Ancak bu şekilde "herkes" ve "herşey" anlamını verecek sözcük takımları oluşturulamıyor. Bunun yerine yerleşmiş 「みんな/みなさん」 ve 「全部」sözcükleri kullanılır.
「誰も」 ve 「何も」 sadece olumsuz tümcelerde kullanılır. Geriye kalan üç sözcük (「いつも」 ,「どれも」 ve 「どこも」) ise hem olumlu hem de olumsuz tümcelerde kullanılabilir.


Sözcük Takımları
Sözcük+も Anlamı
誰も Hiç kimse
何も Hiçbirşey
いつも Her zaman
どこも Her yerde
どれも Her biri/Hiç biri
(1)　この質問の答えは、誰も知らない。- Bu sorunun cevabını var ya, kimse bilmez.
(2)　友達はいつも遅れる。 - Arkadaş[ım] var ya, her zaman gecikir.
(3)　ここにあるレストランはどれもおいしくない - Burada olan restoranların hiçbiri lezzetli değil (lezzetli yemek yapmaz).
(4)　今週末は、どこにも行かなかった。- Bu haftasonu hiçbir yere gitmedim.

(Dilbilgisi açısından「も」 ilgeci son örnekte odak belirtme işlevini korumaktadır, dolayısıyla 「に」ilgeci ondan önce gelmelidir.)

"Herhangi bir ..." Anlamını Taşıyan Sözcük Takımları
Çizelgedeki soru sözcüklerine 「でも」 eklendiğinde ise meydana gelen sözcük takımları "herhangi bir ..." genel anlamını taşırlar. Yeri gelmişken belirtelim,「何でも」「なにでも」 olarak değil, 「なんでも」olarak okunur.

Herhangi bir...
Sözcük+でも Anlamı
誰でも Herhangi bir kişi
何でも Herhangi bir şey
いつでも Herhangi bir zaman
どこでも Herhangi bir yer
どれでも Hangisi olursa
(1)　この質問の答えは、誰でも分かる。- Bu sorunun cevabını herkes bilir.
(2)　昼ご飯は、どこでもいいです。- Öğle yemeği [için] herhangi bir yer iyidir. (Öğle yemeğini nerede yiyeceğimiz fark etmez)
(3)　あの人は、本当に何でも食べる。- O kişi var ya, aslında her şeyi yer.

Bileşik Tümceler
****************
Bileşik Tümceler
Bu konumuzda birden fazla basit tümceyi bir tane bileşik tümce içinde toplamayı ele alıyoruz. Bunlar eylem tümcesi (eylemleri sıralama) veya ad tümcesi (oluşu sıralama) olabilir. Örnegin "Koştum. Dinlendim." tümcelerini "Koştum ve dinlendim." şeklinde, "Zengindir. Yakışıklıdır. Karizmatiktir." tümcelerini de "Zengin, yakışıklı ve karizmatiktir. " şeklinde birleştiririz.
Özellikleri Sıralama
Japonca'da ad ve sıfatları bir tümce içinde sıralamak kolaydır. Türkçe'de bir kişinin özelliklerini tarif etmek için "Osman A, B ve C'dir" gibi bir tümce kurarız. Japonca'da da benzer bir durum söz konusu. Sonuncusu hariç sıralanan ad veya sıfatlara belirli ekler eklenir, son gelen ad veya sıfatın ise normal çekimi yapılır.
Sıralama Maksadıyla Ad ve Sıfatlara Eklenen Ekler
Adlar veya nalı sıfatlara 「で」 eklenir:
例)　一般的 → 一般的で
例)　静か → 静かで
İli sıfatlardaki, adların olumsuzu ve sıfatların olumsuzundaki 「い」nin yerine 「くて」 konur:
例)　狭い → 狭くて
例)　彼女じゃない → 彼女じゃなくて
Örnekler
(1)　私の部屋は、きれいで、静かで、とても好き。
- Benim odam temizdir, sessizdir; [onu] çok beğenirim.

(2)　彼女は、学生じゃなくて、先生だ。
- O [bayan] öğrenci değildir, öğretmendir.

(3)　田中さんは、お金持ちで、かっこよくて、魅力的ですね。
- Tanaka Bey zengin, yakışıklı ve çekici, öyle değil mi?

「お金持ち」 sözcüğüne eklenen 「で」 ilgeç değildir çünkü ortada ilgi kuracağı bir eylem yok, karıştırmamakta fayda var. 「で」yi bildirim 「だ」'sının sıralamalarda kullanılan şekli olarak düşünürseniz belki yardımcı olur.

Teli Çekimi Kullanarak Eylemleri Sıralama
Benzer şekilde birkaç eylemi de sıralayabiliriz. Böyle bir sıralama genelde "A ettim, B ettim, sora da C ettim" anlamını taşır, yani eylemlerin meydana gelişi sırayladır. Eylemlerin bu sıralama içindeki çekimleri aynı olur; eylemin zamanını ve olumlu/olumsuz oluşunu sıralama içindeki son eylem belirler.
Eylemleri Sıralama
Olumlu çekim: Eylemin geçmiş zaman çekimini yapın, sonra duruma göre 「た」nın yerine 「て」, 「だ」nın yerine 「で」koyun. Buna "eylemlerinteli çekimi" deriz.
Olumsuz çekim: İli sıfatlarda olduğu gibi 「い」nin yerine 「くて」 koyun.
Bu iki kural nezaket kipindeki 「です」 ve 「ます」 ekleri için de geçerli.
例)　学生です → 学生でした → 学生でして
例)　買います → 買いました → 買いまして
Örnek Çekimler
Geçmiş Zaman "te" Biçimi
食べた 食べて
行った 行って
した して
遊んだ 遊んで
飲んだ 飲んで

Olumsuz "te" Biçimi
食べない 食べなくて
行かない 行かなくて
しない しなくて
遊ばない 遊ばなくて
飲まない 飲まなくて
Örnekler
(1)　食堂に行って、昼ご飯を食べて、昼寝をする。
- Yemekhaneye gideceğim, yemek yiyeceğim ve [sonra] şekerleme yapacağım.

(2)　食堂に行って、昼ご飯を食べて、昼寝をした。
- Yemekhaneye gittim, yemek yedim ve [biraz] kestirdim.

(3)　時間がありまして、映画を見ました。
- Zaman[ım] vardı, filim izledim.

「から」 ve 「ので」ile Neden Belirtme
İki tümceyi neden-sonuç ilişkisini içinde 「から」 sözcüğü ile bir araya getirebilirsiniz. İki tümce ( neden - 「から」 - sonuç ) şeklinde birleşir. Çekimi yapılmamış adlara ve nalı sıfatlara bu işlem sırasında olayın sebebini belirgin hale getirmek için 「だ」eklenir. Eklenmezse「から」 daha önce gördüğümüz "-den" anlamına gelecektir.
Örnekler
(1)　時間がなかったからパーティーに行きませんでした。
- Zaman[ım] olmadığından, partiye gitmedim (gidemedim).

(2)　友達からプレゼントが来た。
- Arkadaştan hediye geldi. (「だ」 eklemeğe unuttuk)

(3)　友達だからプレゼントが来た。
- Arkadaş[ım] olduğundan [ondan] hediye geldi.

Bağlamdan açıkça anlaşılıyorsa sebebi veya sonucu tümceden çıkarabiliriz. Sebebi belirtmeyeceksek 「だ」veya 「です」 kullanmamız gerekir. Nezaket kipi de 「から」dan sonra 「です」 kullanmayı gerektirir.

田中さん)　どうしてパーティーに行きませんでしたか。- Neden partiye gitmedin?
山田さん)　時間がなかったからです。- Zaman[ım] olmadığından.

一郎)　パーティーに行かなかったの?- Parti'ye gitmedin [mi]?
直子)　うん、時間がなかったから。- Evet, zaman[ım] yoktu da.

(1)　時間がなかった。- Zaman[ım] yoktu.
(2)　だからパーティーに行かなかったの? - Bu yüzden mi partiye gitmedin?

山田さん ve 直子 aynı olayları dile getirmek için 「の」 kullanmayı da tercih edebilirler. Bu durumda 山田さん 「時間がなかったのです」 veya 「時間がなかったんです」der; 直子 ise kadınsı bir tınıyla「時間がなかったの」 der. Bu şekilde kurulmuş tümceler de sebep bilirtmek için kullanılabilir:

(1)　時間がなかったのだ+パーティーに行かなかった
tümceleri
(2)　時間がなかったのでパーティーに行かなかった。
şeklinde bir araya gelir.

Çoğu yerde 「ので」 ile 「から」yı birbirinin yerine kullanabiliriz, arada çok ince bir fark var. 「から」 ile bir olayın kesin sebebi belirtilir. 「ので」 ise daha çok olayların akışını aktarır; A oldu sonra B oldu şeklinde. Daha nazik bir ifade olduğu için de mazeret belirtirken 「ので」 kullanılır:

(1)　ちょっと忙しいので、そろそろ失礼します。
- Biraz meşgul olduğumdan birazdan ayrılacağım.

Doğrudan çevirisi "rahatsızlık vermek", "kabalık etmek" olan 「失礼します」deyimi bir yerden ayrılırken veya bir kişinin biraz zaman ayırmasını rica ederken kullanılan kibar bir ifadedir.

Hatrılatma: Açıklama 「の」 sunu çekimi yapılmamış adlar ve sıfatlarla kullanırken önüne 「な」 katmayı unutmayın. Hatırlamak için İlgeçler 3 konusunu tekrar okuyun.

(1)　私は学生なので、お金がないんです。
- Öğrenci olduğumdan para[m] yok.

(2)　ここは静かなので、とても穏やかです。
- Burası sessiz olduğundan çok huzurludur.

(3)　なので、友達に会う時間がない。
- Bu yüzden arkadaşla buluşmağa vakit[imiz] yok.

Bildiğiniz gibi açıklama 「の」 sunu 「ん」 şeklinde kısaltabilmekteyiz. Söyleniş kolaylığı sağlamak için benzer şekilde 「ので」 yi konuşma esnasında 「んで」 şeklinde kısaltabiliriz.

(1)　時間がなかったんでパーティーに行かなかった。
- Zaman[ım] olmadığından partiye gitmedim (gidemedim).

(2)　ここは静かなんで、とても穏やかです。
- Burası sessiz olduğundan çok huzurludur.

(3)　なんで、友達に会う時間がない。
- Bu yüzden arkadaşla buluşmağa vakit[imiz] yok.

"-e rağmen" Anlamında「のに」
「のに」 de aynı 「ので」gibi kullanılır. İki tümceyi [1. Tümce] のに [2. Tümce] şeklinde birleştirebiliriz ( [1. Tümce] -e rağmen [2. Tümce] ).
Örnekler
(1)　毎日運動したのに、全然痩せなかった。
- Hergün spor yapmama rağmen hiç mi hiç zayıflamadım.

(2)　学生なのに、彼女は勉強しない。
- Öğrenci olsa da [pek] ders çalışmıyor.

「が」ve 「けど」ile Karşıtlık Belirtme
「が」 ile 「けど」 da iki tümceyi birleştirmek için kullanılır, ancak bu sefer anlamdaki karşıtlığı vurgulamak için. Ad ve nalı sıfatlar için yine 「だ」 kullanmamız gerekir. Ayrıca bağlamdan anlaşıldığı taktirde sebep veya sonucu tümceden çıkarabiliriz.
Örnekler
(1)　デパートに行きましたが、何も欲しくなかったです。
- Alışveriş merkezine gittim ama arzu ettiğim hiçbir şey yoktu.

(2)　友達に聞いたけど、知らなかった。
- Arkadaşa sordum ama [sorumun cevabını] bilmiyordu.

(3)　今日は暇だけど、明日は忙しい。
- Bugün zamanım var ama yarın meşgul olacağım.

(4)　だけど、彼がまだ好きなの。
- Öyle olabilir ama onu yine de severim. (kadınsı tınıda bir açıklama)

Garip gelebilir ama 「聞く」 eyleminin birbiriyle ilgisiz iki anlamı vardır: "dinlemek" ve "sormak". İki anlamı nasıl karışmıyor diye merak edebilirsiniz; genelde bağlam tereddüte yer bırakmaz, eylemin hangi anlamıyla kullanıldığı açıktır. (2) örneğinde arkadaşının bilmiyor oluşundan tahminle konuşmacının sorduğu anlamı çıkar. Ancak farklı bir bağlam içinde aynı tümce "Bir arkadaştan duydum, bilmiyordum." anlamına gelebilir.

「が」 anlam olarak 「けど」 ya göre daha sıcak ve naziktir. Böyle kesin bir kural olmamasına rağmen 「が」 daha çok 「~ます」 ve 「~です」 ile, 「げど」de normal çekimlerle kullanılır. 「けど」 nun daha resmi biçimi「けれど」dur, daha da resmisi ise 「けれども」.

Türkçe "ama", "fakat", "ancak" vb. bağlaçlardan farklı olarak 「けど」 ve 「が」 bağlaçları her zaman karşıtlık belirtmez. Aşağıdaki tümceler başka anlamdaki kullanımlara örnektir. Burada 「けど」 ve 「が」 anlam olarak daha çok "ve" bağlacına yakın.

(1)　デパートに行きましたが、いい物がたくさんありました。
- Alışveriş merkezine gittim, güzel şeylerden bol bol vardı (birçok beğendiğim şey vardı).

(2)　マトリックスを見たけど、面白かった。
- "Matrix"i izledim, ilginçti.

「し」ile Birden Fazla Sebep Belirtme
Bur konuya açıklama getirmek için birkaç eylemi veya durumu sıralamanız gerekirse bunu 「し」 kullanarak yapabilirsiniz. Bunun için her yantümceye 「し」 eklersiniz. 「し」, 「や」 ilgecine kullanım itibariyle çok benzer. Hatırlatalım: tümce içinde çekimi yapılmamış ad veya nalı sıfat varsa bunlara 「だ」 eklenir. Birkaç örneğe bakalım.
(1)　どうして友達じゃないんですか?- Neden arkadaş değil [de başkası]?
(2)　先生だし、年上だし・・・。- Öğretmendir, [sonra] ihtiyardır...

(1)　どうして彼が好きなの?- Onu neden beğeniyorsun?
(2)　優しいし、かっこいいし、面白いから。- Naziktir, [sonra] yakışıklıdır, ilginçtir; ondan.

Son tümce「優しくて、かっこよくて、面白いから。」 şeklinde de olabilirdi ancak anlam biraz farklı olurdu. "-te" biçimi ile yapılan sıralamalarda verilenlerden başka seçenek olabileceği akla gelmez, ancak 「し」 başka seçeneklerin olabileceğini ima eder.

「~たりする」ile Birden Çok Eylemi İfade Etme
Bunu 「や」 ilgecinin eylemler için olanı gibi düşünebiliriz. Eylemlerin çekimi yapılır, her birine 「り」 eklenir. 「や」 ilgecinde olduğu gibi zamanı son eylem belirler (bu durumda「する」 eylemi). Tümce içinde verilenlerden başka seçenekler de olabileceği göz önünde bulundurarak eylemleri bu şekilde sıralarız.
Bu şekilde olan sıralamalarda oluşu da kullanabiliriz. Bu durumda eylemlerin yerine ad ve sıfatların çekimini yapar ve 「り」 ekleriz. En sona yine 「する」 gelir.

「~たりする」 ile Eylemleri Sıralama
Eylemler: her bir eylemin geçmiş zaman çekimini yapın, bunlara 「り」 ekleyin. En sonuncusunun peşine 「する」 katın.
例) 食べる、飲む → 食べた、飲んだ → 食べたり、飲んだり → 食べたり、飲んだりする
Oluş: her bir ad veya sıfatın oluşa göre çekimini yapın, bunlara 「り」 ekleyin. En sonuncusunun peşine 「する」 katın.
例) 簡単、難しい → 簡単だった、難しかった → 簡単だったり、難しかったり → 簡単だったり、難しかったりする
(1)　映画を見たり、本を読んだり、昼寝したりする。
- Filim izler, kitap okur, şekerleme yaparım.

(2)　この大学の授業は簡単だったり、難しかったりする。
- Bu üniversitenin derslerinin bazıları kolay, bazıları zordur (ayrıca başka türlü de olabilir, mesela orta zorlukta).

Gördüğünüz gibi zamanı ve olumlu/olumsuz olma durumunu sondaki 「する」 eylemi belirler.

(3)　映画を見たり、本を読んだりした。
- Kâh filim izledim, kâh kitap okudum.

(4)　映画を見たり、本を読んだりしない。
- Filim izlemem, kitap okumam.

(5)　映画を見たり、本を読んだりしなかった。
- Filim izlemez, kitap okumazdım.

Teli Çekimin Diğer Kullanımları
**************************
Eylemlerin Teli Çekimlerinin Diğer Kullanımları
Çok sayıda farklı kullanımıyla eylemlerin teli çekimi Japonca'nın önemli dilbilgisi yapılarından birisidir. Bu konumuzda teli çekimden yararlanarak kurulan 「~ている」 ve 「~てある」 kalıplarını işliyoruz. Kabaca ifade etmek gerekirse, 「~ている」 kalıbı Türkçe'deki şimdiki zamanın karşılığıdır ve çok sık kullanılır. Bu konuda ayrıca 「~ておく」, 「~ていく」 ve 「~てくる」 kalıplarını göreceğiz.
Devam Eden Olayları Anlatmada「~ている」 Kalıbını Kullanma
「です」 ve 「だ」 ile oluşu ifade etmeyi önceki konulamızda gördük. Ne var ki bu şekilde sadece nesnelerin durağan özelliklerini yani durumlarını ifade edebiliriz. Bu geniş zamandaki bir anlatımdır. Şu an yapılmakta olup devam eden eylemler için Türkçe'deki karşılığı şimdiki zaman olan bir anlatım olanağına gereksinimimiz var. Japonca'da sürmekte olan eylemlerin anlatımı için teli çekime 「いる」 yardımcı eyleminin eklenmesi yoluna gidilir. Bu şekilde kurulan şimdiki zaman ifadeleri aynı zamanda rulu eylem işlevindedir. Bu kalıpla kurulan Japonca ifadeler Türkçe'ye şimdiki zaman ile çevirilebilecekleri gibi eylem mastarı + de/da + imek ekeylemi şeklinde de çevirilebilir.
(1)　友達は何をしているの?- Arkadaş ne yapmakta?
(2)　昼ご飯を食べている。- Öğle yemeğini yemekte.

(1)　何を読んでいる?- Ne okuyorsun?
(2)　教科書を読んでいます。- Ders kitabını okuyorum.

(1)　話を聞いていますか。- Dinliyor musun? (aslı: Hikayemi dinliyor musun)
(2)　ううん、聞いていない。- Hayır, dinlemiyorum.

Görüldüğü gibi bütün çekimleri rulu eylemlerine çekim kurallarına göre yaptık. Bu örneklerde eylemlerin masu çekimlerini ve olumsuz çekimlerini gösterdik. Japonlar bu çekimlerdeki bütün ünlü sesleri genellikle söylemeye üşenirler. Bundan dolayı gündelik konuşmalarda 「い」 sesi yutulur ve söyleniş kolaylığı sağlanır. Ancak "yutulma" yazı diline yansıtılmaz. Önceki örneklere dönersek, bunlar gündelik konuşma dilinde şu şekilde kısalacaktır:

(1)　友達は何をしてるの?- Arkadaş ne yapmakta?
(2)　昼ご飯を食べてる。- Öğle yemeğini yemekte.

(1)　何を読んでる?- Ne okuyorsun?
(2)　教科書を読んでいます。- Ders kitabını okuyorum.

(1)　話を聞いていますか。- Dinliyor musun? (aslı: Hikayemi dinliyor musun)
(2)　ううん、聞いてない。- Hayır, dinlemiyorum.

Dikkatinizi çektiyse nezaket kipindeki örnekte 「い」 sesi yutulmamış. Bazı Japonlar nezaket kipinde bile 「い」 sesini yutarlar. Bu yutma ve kısaltmalar konuşma dilinde bazen aşırıya gider. Bunları da bilelim ancak kendimizi ilk örneklerdeki gibi tam ve doğru söylenişlere alıştıralım. Aşağıdaki örnek konuşma dilindeki kolaya kaçmayı göstermekte:

Kısaltma Örneği:
(1)　何をしているの?(Hele bir ilgeci atalım.)
(2)　何しているの? (Şimdi de ünlülerden bir iki tane.)
(3)　何してんの? (Tamam, şimdi oldu.)

「~ている」 Kalıbıyla Kurulan İfadelerde Anlam Farklılıkları
Bazı yerleşik ifadelerde 「~ている」 kalıbının karşılığı şimdiki zaman olmamaktadır. Bunlarda eylemin bitmesiyle ortaya çıkan durumun süregeldiğini anlatılır. Bazı tümcelerde eylemin yapılıyor olduğu mu dile getiriliyor, yoksa eylemin sonucunda ortayan çıkan durumun sürdüğünü mü, belli değil. Örnek olarak 「結婚している」 ifadesini gösterebiliriz. Bu ifade ilkin "evlilik töreninin sürmekte olduğu"nu akla getirir, ancak aslında birisinin evli olduğunu anlatmak için kullanılır. Bu dile iyice yerleşmiş kalıp bir ifadedir. Konunun bu kısmında anlamlarını karıştırabileceğimiz benzer kalıp ifadelere yer veriyoruz.
「知る」 ve 「分かる」
"Anlamak" manasındaki 「分かる」 ile "bilmek" manasındaki 「知る」 eylemleri, anlatmaya çalıştıkları şeyler itibariyle birbirine çok benzerler. Bunları birbirine karıştırmamak gerekir. Örneğin 「分かっている」 "anlamış bulunmak", 「知っている」 ise "biliyor olmak" anlamına gelir.

(1)　今日知りました。- Bugün öğrendim.
(2)　この歌を知っていますか?- Bu şarkıyı biliyor musun?
(3)　道は分かりますか。- Yolu biliyor musun? (Aslı: Yolu anlıyor musun?)
(4)　はい、はい、分かった、分かった。 - Evet evet, biliyorum, biliyorum.

Devinim Eylemleri (行く、来る、vb.)
「行っている」 ve 「来ている」 eylemleri ilk önce akla gelen "gidiyor olmak" ve "geliyor olmak" anlamlarına gelmezler. Devinim belirten eylemlerin 「~ている」 çekimleri sürmekte olan devinimleri değil, içinde bulunulan durumları ifade eder, "gitmiş bulunmak" ve "gelmiş bulunmak" gibi.

(1)　鈴木さんはどこですか。- Suzuki Bey nerede?
(2)　もう、家に帰っている。- Çoktan evine dönmüş bulunuyor.
(3)　先に行っているよ。- Önden gidip [orada senden önce] bulunacağım.
(4)　美恵ちゃんは、もう来ているよ。- Mie Hanım çoktan gelmiş bulunuyor.

Sona Eren Olayları Anlatmada 「~てある」 Kalıbını Kullanma
「ある」 ve 「いる」 eylemleri aynı anlama geldikleri gibi benzer kalıplar da kurmakta. 「ある」 eylemi de benzer biçimde 「~てある」 kalıbını kurar. Ancak「~ている」 kalıbının aksine bu kalıp, sürmekte olan bir eylemi değil, tamamlanmış, son bulmuş bir eylemi, daha doğrusu eylemin yol açtığı durumu anlatır. Daha çok eylemlerin neticesi anlatılmak istendiğinde kullanılır. Kalıbın son bulan eylemi başka bir olayın hazırlayıcısıymış izlenimini verir. 「~てある」kalıbıyla daha çok 「は」 ve 「も」 ilgeçleri kullanılır.
(1)　準備はどうですか。- Hazırlıklar ne alemde?
(2)　もう、してあるよ。 - Tamamlandı bile.

(1)　旅行の計画は終った?- Gezi programı tamam mı?
(2)　うん、切符を買ったし、ホテルの予約もしてある。- Evet; hem bileti aldım, hem de hotel rezervasyonlarını yaptım.

「~ておく」 Kalıbıyla Geleceğe Yönelik Tedbirleri Anlatma
「~てある」 kalıbını başka bir eyleme hazırlık olarak yapılan etkinliği dile getirmek için kullandık. 「~ておく」 kalıbını ise gelecekteki bir gereksinimi göz önünde bulundurarak yaptığımız etkinliği dile getirmek için kullanırız. Bu kalıbı bir örnekle açıklayalım. Diyelim ki akşama misafiriniz var ve ikram etmek için gazoz aldınız. Ancak 6'lı ambalajda ılık halde satıldığı için içimi pek hoş değil, daha sonra soğuk içebilmek için buzdolabına koymayı akıl ettiniz. Japonca'da bu gibi durumları anlatmak için 「置く」 ile kurulan bu kalıp kullanılır. Kanci yazımını bir önceki tümcede verdiğimiz bu eylem sözünü ettiğimiz kalıp içinde kullanıldığında Hiragana ile yazılmakta.
(1)　晩ご飯を作っておく。- [Zamanında hazır olsun diye] akşam yemeğini pişirmek.
(2)　電池を買っておきます。- [Bulunsun diye önceden] pil alacağım.

Söyleniş kolaylığı sağlamak için 「ておく」 bazen 「~とく」 olarak kısaltılır:
(1)　晩ご飯を作っとく。- [Zamanında hazır olsun diye] akşam yemeğini pişirmek.
(2)　電池を買っときます。- [Bulunsun diye önceden] pil alacağım.

Eylemlerin Teli Halini Devinim Eylemleriyle (行く、来る) Kullanma
Japonca'da eylemlerin teli hallerinin "olmak", "gitmek" ve "gelmek" eylemleriyle kullanımları birer kalıp ifadedir. Eylemlere üzerinde bulunma, uzaktaki bir yere yönelme ya da yakındaki bir konuma dönme anlamlarını verir. Japonca'da bu kalıplarla en sık kullanılan eylem 「持つ」 eylemidir. Bu şekilde kurulan ifadelerden 「持っている」 sahip olmak, 「持っていく」 bir yere götürmek, 「持ってくる」 ise bir yere getirmek anlamına gelir. Devinim eylemlerinin çekimleri kalıptan etkilenmez, her zamanki gibidir.
(1)　鉛筆を持っている?- Kalemin var mı?
(2)　鉛筆を学校へ持っていく?- Kalemi okula götürüyor musun?
(3)　鉛筆を家へ持ってくる?- Kalemi eve getiriyor musun?

Bu örneklerin tam çevirisini yapamasak da bunları iki aşamalı eylemler gibi düşünmek belki yardımcı olur, "elinde tutup gitmek", " elinde tutup gelmek" gibi. Başka örnekler:

(1)　お父さんは、早く帰ってきました。- Babam eve erken döndü.
(2)　駅の方へ走っていった。- İstasyon tarafına koşturdu.

Devinim eylemlerini bu kalıplarda günümüze veya geleceğe yönelik eylemleri anlatmak için de kullanabiliriz:

(1)　冬に入って、コートを着ている人が増えていきます。
- Kış gelince palto giyen insanlar artacak. (O zaman gelecek)

(2)　一生懸命、頑張っていく!
- Var gücümle gayret edeceğim. (Geleceğe yönelik)

(3)　色々な人と付き合ってきたけど、いい人はまだ見つからない。
- Çeşit çeşit insanlarla çıktım ama daha içlerinden iyi biri çıkmadı.

(4)　日本語をずっと前から勉強してきて、結局はやめた。


- Uzun süre öncesine kadar Japonca çalışmıştım, [artık] bıraktım.

Yeterlik ve Becerinin İfadesi
Bu konumuzda eylemlerde yeterlik ve becerinin ifade edilişini işleyeceğiz. Japonca'da muktedir olmak, kabil olmak nasıl dile getirilir, göreceğiz.
Beceri Kipi
Beceri kipinin rulu ve ulu eylemler için ayrı kuralları var. Bunun yanında iki özel durum da mevcut.
Özet
Rulu eylemler: sondaki 「る」 hecesi yerine 「られる」 heceleri getirilir.
(例)　見る → 見られる
Ulu eylemler: son hecedeki / u / ünlüsünün yerini / e / ünlüsü alır (son hece buna uygun olarak değişir) ve en sona 「る」 hecesi eklenir.
(例)　遊ぶ → 遊べ → 遊べる
Özel Eylemler: beceri dile getirirken 「する」 eylemi yerine 「できる」, 「くる」 eylemi yerine 「こられる」 kullanılır.
※ Beceri kipindeki eylemler rulu eylem işlevindedir.
Örnek Rulu Eylemler
Mastarı Beceri Kipinde
食べる 食べられる
着る 着られる
信じる 信じられる
寝る 寝られる
起きる 起きられる
出る 出られる
掛ける 掛けられる

Örnek Ulu Eylemler
Mastar Beceri Kipinde
話す 話せる
書く 書ける
遊ぶ 遊べる
待つ 待てる
飲む 飲める
取る 取れる
死ぬ 死ねる

Özel Eylemler
Mastar Beceri Kipinde
する できる
くる こられる
Bazı Japonlar üşendiklerinden olsa gerek 「られる」 yu kısaca 「れる」 olarak söylerler. Örneğin 「食べる」eylemi 「食べられる」 yerine 「食べれる」 olarak söylenir. Bu yaygın bir kullanım olmakla birlikte dilbilgisi kuralları açısından doğru bir şey değildir. Daha ilk baştan alışkanlık yapmaması için 「られる」yu kullanmayı tercih edelim.

Örnekler
(1)　漢字は書けますか?- Kanci yazabiliyor musun?
(2)　残念だが、今週末は行けない。- Maalesef bu hatasonu gidemiyorum.
(3)　もう信じられない。- Zaten inanamıyorum.
Beceri Kipindeki Eylemlerin Nesnesi Olmaz
Beceri kipi yapılması mümkün olan bir eylemi dile getirir, ama eylemin kendisi konuşma anında gerçekleşmez. Bundan dolayı eylemlerin beceri kipi bir devinim değil de durum olarak değerlendirilir; eylemlerin bu hali nesne almaz. Başka bir deyişle 「を」 ilgeci beceri kipindeki eylemlerle birlikte kullanılmaz. Aşağıdaki tümceler yanlıştır.
(誤)　富士山を登れた。
(誤)　重い荷物を持てます。

Bunları şu şekilde düzeltebiliriz:
(正)　富士山が登れた。- Fuji dağına tırmanabildim.
(正)　重い荷物が持てます。- Ağır bavul taşıyabilirim.

Beceri kipinde 「を」 ilgeci kullanılmaz ancak söylenmek istenene bağlı olarak 「が」, 「は」 ve 「も」 ilgeçleri kullanılabilir.

「見える」 ve 「聞こえる」 Özel Eylemleri
「見える」 ve 「聞こえる」eylemleri sırasıyla görülebilmek ve duyabilmek anlamını taşır. Bir şeyin duyulabilmesi ya da görülebilmesinde bir engelin olmadığını anlatmak için bu eylemler kullanılır. Bir seyi görme veya duyma imkanının verilmesi olayı içinse 「見る」 ve 「聞く」 eylemlerinin beceri kipleri kullanılır. Yine de (3) tarzındaki yapılar beceri kipi yerine daha sık olarak kullanılır.
Örnekler
(1)　今日は晴れて、富士山が見える。- Bugün hava açık, Fuji Dağı görülebiliyor.
(2)　友達のおかげで、映画はただで見られた。- Arkadaşım sayesinde filmi bedava izleyebildim.
(3)　友達のおかげで、映画をただで見ることができた。- Arkadaşım sayesinde filmi bedava izlemeye muktedir oldum.
Üçüncü örnekte 「こと」genel adı ile kurulan yapı 「見る」 eyleminin 「見られる」 olan beceri kipi biçimi yerine kullanılmıştır.
(1)　友達のおかげで、映画を見るのができた。

「聞く」 eyleminin olduğu iki örnek daha:
(1)　久しぶりに彼の声が聞けた。- O'nun sesini uzun zamandan beri [ilk defa] duydum.
(2)　周りがうるさくて、彼が言っていることがあんまり聞こえなかった - Etrafta çok gürültü vardı, onun ne dediğini pek duyamadım.

「ある」 Özel Eylemi
Var olmasının olanaklı olduğu bir şeyi 「ある」 ve 「得る」 eylemlerini birlikte kullanarak dile getiririz, 「あり得る」 deyimiyle. Bu deyimin esası 「あることができる」 dır ancak kimse bunu bu şekilde söylemez. İlginçtir, bu deyim 「ありうる」 ve 「ありえる」 olmak üzere iki şekilde söylenir. Ne var ki deyimin 「ありえない」、「ありえた」 ve 「ありえなかった」 çekimleri yalnız bir şekilde 「え」 ünlüsüyle söylenir.
Örnekler
(1)　そんなことはありうる。 - Böyle bir şeyin olması mümkün.
(2)　そんなことはありえる。 - Böyle bir şeyin olması mümkün.
(3)　そんなことはありえない。- Böyle bir şeyin olması mümkün değil.
(4)　このパッケージにはありうる物が入っている。- Olabilecek her şey bu pakette var.
(5)　それは、ありえない話だよ。- Bu olması imkansız bir hikaye.

-Ni Naru ve -Ni Suru Kalıpları
------------------------------------

「する」 ve 「なる」 Eylemlerini 「に」 İlgeci ile Kullanma
「する」 veya 「なる」 eylemiyle 「に」 ilgeci yan yana geldiğinde oldukça kullanışlı ifadeler elde edilir. 「する」 eyleminin nesne belirtme ilgeci ile birlikte kullanıldığını daha önce gördük. Aynı eylem 「に」 ilgeciyle kullanıldığında anlam değişir, buna biraz sonra değineceğiz. 「なる」 eylemi ise geçişsiz bir eylem olduğundan nesne almaz; her zaman 「に」 ilgeciyle birlikte kullanılır. 「なる」 eyleminin ili sıfat ve eylemlerle kullanımını işleyeceğiz.
Adlar ve Nalı Sıfatlarla Kullanma
Burada bir zorluk yok, 「なる」 eylemini ad ve nalı sıfatlarla kullanmak kolay.
(1)　彼の日本語が上手になった。- Onun Japoncası iyi oldu. (Onun Japoncası gelişti.)
(2)　私は医者になった。- Ben doktor oldum.
(3)　私は有名な人になる。- Ünlü bir kişi olacağım.

「に」 ve 「する」 ikilisini sıfatlarla kullanımını hatırlamak için belirteçler konusuna tekrar göz atabilirsiniz. Burada da bir sıkıntı yok. Ancak 「する」 ve 「に」 ikilisini adlarla kullanırken dikkat etmek gerekiyor çünkü anlam beklenenden farklı. 「X に する」 ifadesi "X'e karar vermek" anlamını taşır. Bu ifade biçimi restoranda yemek siparişi verirken sıklıkla kullanılır.

(1)　私は、ハンバーガーとサラダにします。
- Ben hamburgerle salata edeceğim. (Hamburgerle salata alayım.)

(2)　他にいいものがたくさんあるけど、やっぱりこれにする。
- Başka birçok iyi şey [de] var ancak, düşündüm de, bunu alacağım.

İli Sıfatlarla Kullanma
Aslında 「なる」 eylemini doğrudan doğruya ili sıfatlarla kullanmıyoruz. Burada yapılması gereken ili sıfatları önce belirteçlere dönüştürmek. Bunun nasıl yapılacağını belirteçler konusunda görmüştük.
(1)　去年から背が高くなったね。
- Geçen seneden beri boyun uzamış, ne dersin?

(2)　運動しているから、強くなる。
- Egzersiz yaptığımdan [çalıştıkça] daha güçlü olacağım.

(3)　勉強をたくさんしたから、頭がよくなった。
- Çok çalıştığımdan daha zeki oldum.

Diğer Eylemlerle Kullanma
「にする」 ve 「になる」 kalıplarını eylemlere doğrudan uygulayamıyoruz. こと (事) ve よう (様) gibi ad soylu sözcükleri araya katmamız gerekir. Bu sözcükler eylemleri adlaştırır. En iyisi biz kalıpların bu kullanımlarını örneklerle açıklayalım:
(1)　海外に行くことになった。 - Yurt dışına gitme olayı çıktı. (Yurt dışına gidicekmişim.)

(2)　毎日、肉を食べるようになった。 - Hergün et yeme eğilimine girdim. (Hergün et yer oldum.)

(3)　海外に行くことにした。 - Yurt dışına gitme olayını benimsedim. (Yurt dışına gitmeğe karar verdim.)

(4)　毎日、肉を食べるようにする。- Hergün et yeme tavrını benimseyeceğim. (Yemeklerde et hergün tercihim olacak.)

Demek ki işleri kılıfına uydurursak eylemleri de 「にする」 ve 「になる」 kalıplarıyla kullanabiliyoruz. Bu örneklerin çevirisinde özgün tümce kurgusunu daha iyi yansıtabilmek için biraz garip bir Türkçe kullandık, umarız olayın özünü anlatabilmişizdir. Daha anlaşılır bir çeviriyi parantez içinde verdik.

Beceri kipindeki eylemler devinimleri değil de durumları (işlerin oluru veya olmazlığını) dile getirdikleri için 「を」 ilgeciyle hiç kullanılmaz, daha çok 「に」 ilgeciyle kullanılırlar. Bundan dolayı bir işin oluru sık olarak beceri kipideki eylem + 「~ようになる」 ifadesiyle anlatılır. Birkaç örnek:

(1)　日本に来て、寿司が食べられるようになった。
- Japonya'ya gelince, suşi yer oldum. (Artık suşi yiyebiliyorum.)

(2)　一年間練習したから、ピアノが弾けるようになった。
- Bir yıl boyunca çalıştığım için, piyano çalar oldum. (Artık piyano çalabiliyorum.)

(3)　地下に入って、富士山が見えなくなった。
- Yeraltına girince Fuci Dağı görünmez oldu.

Eylemlerin olumsuz çekimleri 「い」 ile sonlandığından (bkz. örnek 3) bunları ili sıfatmış gibi kullanabiliyoruz.

Koşullu İfadeler
****************
Japonca'da Koşul Öne Sürme
Bu bölümde Japonca'da koşullu olayların anlatımını ele alıyoruz. Keşke basit olsa, Japonca "eğer" demenin tam dört yolu var! Şanslıyız ki koşullu eylemlerin (ve adların, sıfatların) çekimleri kolay, ayrıca zamanlarla boğuşmuyoruz.
「と」lu Koşul Tümceleri
Önce basit bir koşullu tümce türünden başlayalım. Bu şekilde kurulan tümceler daha çok neden/sonuç ilişkisini anlatır ancak koşul dile getirdikleri de olur. Ad tümcesinden de, eylem tümcesindan de neden olur. Ad tümcesinden nedenlerde, tümcenin sonundaki ad veya nalı sıfatlara 「だ」 ekleriz. Bu şekilde anlam 「と」 ilgecinin bildiğimiz diğer kullanımıyla karışmaz.
Neden-Sonuç İlişkisinin Kuruması
Neden-sonuç sıralaması Türkçe'deki gibi:
= [Neden] + と + [Sonuç]
Oluş Açık Olarak Belirtilmeli
= [Durum] + だと + [Sonuç]
Örnekler
(1)　ボールを落すと落ちる。
- Topu elinden kaçırınca düşer.

(2)　電気を消すと暗くなる。
- Işıkları söndürünce karanlık olur. (Işıklar sönerse karanlık olur.)

Yukarıdaki tümcelerin anlam akışında doğal bir neden-sonuç ilişkisi var. Aşağıdaki örneklerde ise sonuç bir nedenden çok bir koşula bağlanır:

(1)　学校に行かないと困るよ。
- Okula gitmezsen başın derde girer.

(2)　たくさん食べると太るよ。
- Çok yersen şişmanlarsın mutlak.

(3)　先生だと、きっと年上なんじゃないですか?
- Öğretmense elbet daha yaşlı olmalı, değil mi?

「なら」lı Koşul Tümceleri
Konumuza çok zor da olmayan bir koşul tümcesi türüyle devam ediyoruz.「なら(ば)」 sözcüğü ile gündem belirlemeli koşul tümceleri kurulur. Kurulan koşul tümcelerinin Türkçe çevirisi "Sözünü ettiğiniz ... ise", "Madem ki ..." gibi ifadelerle başlar. Yani getirilen koşul tümcenin gündemini de belirlemekte. "Herkes gidecekse ben de gideyim" örneğindeki gündem herkesin gidiyor oluşudur; konuşmacı kendi gidişini bu şarta bağlamıştır. 「なら」 koşul sözcüğü işte böyle koşul tümceleri kurmaya yarar. Burada unutulmaması gereken bir husus koşul ifadesinde bildirim 「だ」sının bulunamayacağıdır.
「なら」 Koşul Sözcüğünün Kullanımı
「なら」 sözcüğünü gündemi belirtir koşul ifadesine ekleyin:
= [Belirlenen Gündem] + なら + [Sonuç]
Bildirim 「だ」sı koşul ifadesine eklenmez.
Örnekler
(1)　みんなが行くなら私も行く。
- Herkes gittiği taktirde ben de gideceğim.

(2)　アリスさんが言うなら問題ないよ。
- Alice Hanım öyle diyorsa sorun yoktur.

アリス)　図書館はどこですか。 - Kütüphane nerede?
ボブ)　図書館なら、あそこです。- Kütüphaneyi soruyorsan, [işte] orası.

Şu örnek hatalıdır:
(誤)　図書館だならあそこです。

Biraz resmi kaçan, ancak aynı anlamı taşıyan 「ならば」 sözcüğü de 「なら」 yerine kullanılabilir.

「ば」lı Koşul Tümceleri
「ば」 koşuluyla kurulan tümceler olabilecek en sade koşul tümceleridir. Ne var ki ad soylu sözcükler ve nalı sıfatlara 「ば」 koşul eki getirilemez, dolayısıyla bir kullanım kısıtlaması var. Çekimlerde ulu/rulu eylem ayrımı yapılmadığı için kullanımı görece kolaydır.
Eylem ve Sıfatların 「ば」lı Çekimleri
Eylemlerde; son hecedeki / u / ünlüsü / e / ünlüsüne dönüşür (son hece buna uygun olarak değişir), buna da 「ば」 hecesi eklenir.
(例) 食べる　→　食べれ → 食べれば
(例) 待つ　→　待て → 待てば
「ない」 ile biten ili sıfatlar ve olumsuz sözcüklerde, sondaki 「い」 düşer ve buna 「ければ」 eklenir.
(例) おかしい　→　おかしければ
(例) ない　→　なければ
Örnekler
(1)　友達に会えれば、買い物に行きます。
- Arkadaşımla buluşabilirsek alışverişe gideceğiz.

(2)　お金があればいいね。
- Param olsa iyi olurdu, değil mi?

(3)　楽しければ、私も行く。
- Eğlenceli olacaksa ben de giderim.

(4)　楽しくなければ、私も行かない。
- Eğlenceli olmayacaksa ben de gitmeyeceğim.

(5)　食べなければ病気になるよ。
- Yemezsen bilesin ki hasta olacaksın.

「たら」 lı Koşul Tümceleri
「たら(ば)」 ile kurulan koşul tümcelerinde eylemlerin geçmiş zaman çekimlerine 「ら」 hecesi eklenir. Geniş kullanımı olan bir koşul yapısıdır; eylemlerin yanında ad ve sıfatlara eklenerek de kullanılabilir.
「たら(ば)」 Koşulunun Çekim Kuralı
Ad, sıfat ve eylemlerin geçmiş zaman çekimi yapılır, sonra buna 「ら」 hecesi eklenir:
(例) 自動　→　自動だった → 自動だったら
(例) 待つ　→　待った → 待ったら
(例) 忙しい　→　忙しかった → 忙しかったら
Örnekler
(1)　暇だったら、遊びに行くよ。- Boş zamanım olursa oynamaya gideceğim.
(2)　学生だったら、お金はありませんね。- Öğrenciyse parası yoktur, değil mi?
「ば」 ile 「たら」 koşul sözcükleri hemen hemen aynı anlama gelirler. Aralarında ayrıntı denebilecek ince bir fark var. 「ば」lı koşul tümcelerinde odak koşul kısmında iken, 「たら」lı koşul tümcelerinde odak koşulun gerçekleşmesiyle meydana gelen olayda.

Bu ince farkı örneklerle gösterelim:
(1)　友達に会えれば、買い物に行きます。- Alışverişe, arkadaşımla buluşabilirsek gideceğiz.
(2)　友達に会えたら、買い物に行きます。- Arkadaşımla buluşabilirsek alışverişe gideceğiz.

(1)　お金があればいいね。- İyi olurdu, param olsa.
(2)　お金があったらいいね。- Param olsa iyi olurdu, değil mi?

Taralı koşul, geçmişte meydana gelen bir olayların sonrasında gerçekleşen başka olayları anlatmak için de kullanılır. Aslına bakılırsa bu anlatım yolunda koşul yok; biri önce, biri sonra gerçekleşen iki olay var.

(1)　家に帰ったら、誰もいなかった!
- Eve döndüğümde, [ortalıkta] kimse yoktu. (Şaşırma)

(2)　アメリカに行ったら、たくさん太りました。
- Amerika'ya gittimde çok kilo aldım. (Beklenmedik gelişme)

「たら」 yerine 「たらば」yı da kullanabiliriz ancak ikincisinin daha resmi bir havası var.

「もし」 Sözcüğünün Yeri
「もし」 sözcüğünü daha önce duymuş olabiliriz. Acaba bunu nasıl kullanacağız? Sadece bu sözcüğü kullanarak koşul tümcesi kurmak mümkün değil. 「もし」, yukarıda gösterdiğimiz koşul yapılarıyla birlikte, koşulun gerçekleşip gerçekleşmeyeceğine dair belirsizliği ya da tereddüdü vurgulamak için kullanılır. Tümcenin başındadır. İki örnek:
(1)　もしよかったら、映画を観に行きますか?
- Olur da sana uyarsa, filim izlemeğe gidelim mi?

(2)　もし時間がないなら、明日でもいいよ。
- Olur da zamanımız olmazsa, yarın da uygundur.

← Önceki (する ve なる Eylemlerini に İlgeciyle Kullanma)

Yapıl[ma]ması Gereken Şeyler
------*-----------*-------------------
Zorunlu veya İsteğe Bağlı Eylemlerin İfadesi
Hayatta bazı işler var ki can sıkıcı, sevimsiz olsalar bile yapmak zorundayız, örneğin çöpü atmak, ev ödevimizi yapmak gibi. Bu konumuzda bunun gibi zorunlulukları Japonca'da nasıl ifade ederiz, onu işleyeceğiz. Ayrıca yapmak zorunda olmadığımız işleri de dile getirmeyi öğreneceğiz.
"Yapmamalı", "Etmemeli" Demek İçin 「だめ」, 「いけない」 ve 「ならない」 Sözcüklerini Kullanma
「だめ」(駄目) sözcüğünü bilmiyorsak, WWWJDIC sitesinde bunu aratıp [Ex] ile belirtilen bağdan örnek tümceleri incelemek faydalı olabilir. Sitede tümcelerin İngilizce çevirileri var. 「だめ」 sözcüğünün anlamı "sakın"; pek çok farklı kullanımı var. Bu bölümde inceleyeceğimiz diğer iki sözcük 「いけない」 ile 「ならない」. Bunlar da "sakın", "yapma", "etme" anlamındadır. Bu sözcükler ili sıfat olmamalarına rağmen ili sıfatlar gibi davranırlar, çekimleri ili sıfatlarınki gibi yapılır. Kullanımlarını örneklerle inceleyelim.
Özet
Eylemlerin teli çekimlerine 「は」 ilgeciyle birlikte 「だめ」、「いけない」 ve 「ならない」 sözcüklerinden biri eklenir.
例) 入る → 入って + は + だめ/いけない/ならない = 入ってはだめ/入ってはいけない/入ってはならない
(1)　ここに入ってはいけません。
- Buraya girmemelisiniz.

(2)　それを食べてはだめ!
- Onu yeme sakın!

(3)　夜、遅くまで電話してはならない。
- Akşamları geç saate kadar telefonda konuşmamalısın.

(4)　早く寝てはなりませんでした。
- Erken yatmama izin verilmedi.

「だめ」、「いけない」 ve 「ならない」 arasındaki farkı şöyle özetleyebiliriz. 「だめ」 rahat tavır benimsenen durumlarda söylenir. 「いけない」 ve 「ならない」 sözcükleri ise biraz daha resmi hava taşırlar. Bunlardan ikincisi herkesin uyması gerektiği yasak ve kuralların anlatımında kullanılır.

Gerekliliğin İfadesi
Bir işin gerekliliğini/zorunluluğunu ifade etmek için yine 「いける / なる」 eylemlerinin olumsuz çekimlerinden ve 「だめ」 sözcüğünden yararlanıyoruz. Ancak olumsuz anlamı kaldırmak için temel eylemi de olumsuz hale getirmemiz gerekiyor. Çivi çiviyi söker hesabı iki olumsuz çekim yanyana geldiğinde "yapmalı/etmeli" olumlu anlamı ortaya çıkıyor. Aslına bakılırsa bir önceki madde başlığında anlatılanla burada söylenen aynı. Japonca, her iki durumda da, bir davranışın yapılmaması gerektiğini, uygun düşmediğini anlatma yoluna giden bir dil. Gerekliliğin olumlanması, davranışın yapılmamasının sakıncasının dile getirilmesiyle yapılır. Bunun ifadesi üç şekilde yapılır:
Özet
Eylemin teli biçiminin olumsuzu + 「は」 ilgeci + だめ/いけない/ならない
Eylemin olumsuzu + 「と」 ilgeci + だめ/いけない/ならない
Eylemin olumsuzu + 「ば」 ilgeci + だめ/いけない/ならない
Birinci örnek tümce çiftimizde bir önceki madde başlığında anlatılan kuralın olumsuz çekimini kullanıyoruz:
(1)　毎日学校に行かなくてはなりません. - Okula [birgün bile] gitmezlik yapamayız. (Hergün gitmeli.)
(2)　宿題をしなくてはいけなかった。 - Ödevi yapmamazlık edemezdim. (Ödevi yapmalıydım.)
İkinci çift bir önceki konuda işlediğimiz neden-sonuç ilişkisinden faydalanmakta. Bu şekilde kurulan tümceler, neden olarak gösterilen davranışın sakıncalı bir sonuç doğurduğunu anlatırlar. Başka bir deyişle bir davranıştan sakınmak gereğini ifade ederler. Kullanımı kolay olduğundan ve daha kısa tümceler kurabildiğinden bu yapı, tüm ifade seçenekleri arasından, konuşma dilinde en çok tercih edilenidir.
(1)　毎日学校に行かないとだめです。 - Okula [bir gün bile] gitmemek sakıncalıdır. (Okulu ekme sakın.)
(2)　宿題をしないといけない。 - Ev ödevini yapmamazlık etmemeli.

İkinci örnekte olduğu gibi üçüncü örnek çiftte de koşullu ifadeler yer alıyor. Bir önceki konuda değindiğimiz anlam farkı bu tümcelerde de var. Örneklerini verdiğimiz yapılar arasından üçüncüsü en fazla sayıda duruma uygun düştüğünden en geniş kullanım alanına sahiptir. Şunu da altını çizerek belirtelim;「ば」 koşuluyla kurulan tümcelerde eylemin olumsuz çekimi değişmediğinden, sondaki 「い」 her zaman atılır, devamına 「ければ」 eklenir.
(1)　毎日学校に行かなけらばいけません。. - Okula hergün gitmezsek olmaz. (Hergün gitmeli.)
(2)　宿題をしなければだめだった。 - Ödevi yapmasaydım sakınca doğardı.

※ Bir Saptama
Konunun son kısmında gerekliliğin 「~なかれば」 ve 「~なくては」 kalıpları ile ifadesini işledik. Ne var ki, meydana gelen tümceler uzun olduğundan bu ifade biçimleri konuşma dilinde nadiren kullanılır. Yerine 「と」 koşuluyla kurulan daha kısa tümceler tercih edilir. Nezaket dilinde ise 「と」 koşuluyla kurulan tümceler ağırlıkta. Yine de yazı dilinde 「~なかれば」 ve 「~なくては」 kalıplarının daha çok kullanıldığını belirtelim.
Konuşma Diline Ait [Argo] Kısaltmalar
Heceler biriktikçe birikiyor, "yapma/etme" demek için 8'e varan sayıda heceye gereksinim duyduğumuz oluyor. Yok mu bunun bir kestirme yolu? Var. Ne var ki her yerde kullanılmaz. İşleyeceğimiz kısaltmalar fazlaca laubali, nezaket gerektiren durumlar için uygun değil. Demek ki dikkatli kullanmak lazım. Yine de bunları öğrenmede fayda görüyoruz; Japonya'da, özellikle gençlerin konuşma tarzında, bu kısaltmalar çok yaygın.
Özet
「なくて」 yerine 「なくちゃ」 kullanma
「なければ」 yerine 「なきゃ」 kullanma
Kısaltma diye verdiklerimizin uzunluğunda bir fark yok, peki nasıl olacak? Uzunlukları aynı ama, ifadelerin bu biçimleriyle birlikte 「だめ/いけない/ならない」 sözcüklerini kullanma zorunluluğu yok, oradan kazanıyoruz.

(1)　勉強しなくちゃ。 - Ders çalışmaca. (Ders çalışmam lazım.)
(2)　ご飯を食べなきゃ。 - Karnımı doyurmaca. (Yemek yemeliyim.)

Bazen 「と」 koşul sözcüğü de 「だめ/いけない/ならない」 sözcükleri yerine kullanılır.
(1)　学校に行かないと。-Bana okulun yolu gözüktü. (Okula gitmem lazım.)

Son olarak şunu belirtelim, sözcük sonlarındaki 「ちゃ」 sesleri onlara şirin, biraz kadınsı hava verir. 「ちゃん」 sözcüğünü evvelce gördüğümüzden bu sesler tanıdık gelmiştir. 「なくちゃ」 sözcüğü de şirin ve çocuksu bir hava taşır.

Olurun İfadesi
Şimdi de bir şeyin olurunu (isteğe bağlı olmasını) Japonca'da nasıl belirtiyoruz, onu görelim. Kuralın kendisi oldukça basit, kısaca üzerinde duralım. Eylemlerin teli çekimlerine 「も」 ilgecini eklemekle "-sa/-se de olur" gibi bir ifade meydana çıkar. Bu ifadeyi 「いい」, 「大丈夫」 veya 「構わない」 sözcüklerinden biriyle tamamlıyoruz. Birkaç örnek:
(1)　全部食べてもいいよ。- Hepsini yesen de olur.
(2)　全部食べなくてもいいよ。- Hepsini yemesen de olur.
(3)　全部飲んでも大丈夫だよ。- Tümünü içmesen de tamam.
(4)　全部飲んでも構わないよ。- Tümünü içmesen de [benim için] sakıncası yok.

Samimi ortamlarda 「~てもいい」 bazen 「~ていい」 şeklinde kısaltılır:
(1)　もう帰っていい?- Artık eve dönsem olur mu?
(2)　これ、ちょっと見ていい?- Buna biraz baksam olur mu?

Arzular, Öneriler

Japonca'da Arzuları ve Önerileri Dile Getirme
Bu konumuzda Japonca'da arzu ve önerilerimizi doğrudan veya ima yoluyla nasıl dile getireceğimizi göreceğiz. 「たい」 li çekimler ve eylemlerde nezaket kipi işleyeceklerimiz arasında. Ayrıca 「たら」 ve 「ば」 sözcüklerinin özel kullanımlarını göreceğiz.
Arzuların 「たい」 Ekiyle Dile Getirmesi
Japonca'da bir eylemi yapmak istediğimizi bir ekle ifade ederiz. Bunun için eylem gövdesine 「たい」 ekini ekleriz. Bu şekilde kurulan tümceler "İstediğim falanca şeyi yapmaktır" tarzında ad tümceleridir. İlginçtir, oluşan sözcük ili sıfat özelliğinde (「たい」 eki de zaten "i" ile biter). Bu sözcüklere bildiğmiz ili sıfat çekimleri uygulanır. Ancak bu sözcükler eylemden türetildikleri için ili sıfatlardan farklı olarak bunlarla birlikte 「を」、「に」、「へ」、ve 「で」 ilgeçleri kullanılabilir. Aşagıda örnek çekim çizelgesi verilmiştir.
「たい」li çekimler
Olumlu Olumsuz
Şimdiki Zaman 行きたい 行きたくない
Geçmiş Zaman 行きたかった 行きたくなかった
Örnekler
(1)　何をしたいですか。- Ne yapmak istiyorsun?
(2)　温泉に行きたい。- Kaplıcaya gitmek istiyorum.
(3)　ケーキ、食べたくないの?。- Kek yemek istemiyor musun?
(4)　食べたくなかったけど食べたくなった。- Yiyesim yoktu ama [şimdi] yiyesim geldi.
Dördüncü örneği Türkçe'ye çevirmek zor oldu. Bu örneği daha iyi anlamak için "「なる」 Eylemini İli Sıfatlarla Kullanma" konusunu gözden geçirmek yararlı olabilir. Burada 「なる」 eyleminin geçmiş zaman çekimi kullanılmış. Esprili bir örnek olarak olumsuz çekim 「~たくない」 ve 「なる」 eylemi ile kurulan bir dilburan verelim: 「食べたくなくなった」. Anlamı "yemeyesim geldi".

Cansız nesnelerin arzuları olamayacağı için doğal olarak「ある」 eylemine 「たい」 çekimi uygulanamıyor. Ancak bu çekimi 「いる」 eylemine uygulayabiliriz:
(1)　ずっと一緒にいたい。- Sonsuza dek beraber olalım istiyorum.

「たい」 çekimi uygulanan bir eylem sadece birinci (tekil ve çoğul) kişiyi kasteder. Bu yapıyla "Sen dinlenmek istiyorsun" ve "O kitap okumak istiyor" benzeri tümceleri kurulamaz. Ancak birinci kişi dışındakiler için soru sorulabilir. Başkasının arzusunu dile getirmeyi sonraki bir derste işleyeceğiz.

Arzuların 「欲しい」 Sözcüğüyle Dile Getirilmesi
Türkçe'de arzularımızı "istemek" eylemiyle dile getiririz. Japonca'da bu iş için eylem değil sıfat kullanılır; sahip olunması istenen nesnenin veya yapılması istenen eylemin "arzu edilen" bir şey olduğu vurgulanır. Örneğin Japonlar "Kitap okumak istiyorum" yerine "Kitap okumak istediğim şeydir" derler. Benzer bir kullanımla 「好き」 sıfatında karşılaşmıştık. 「好き」nin üstünde fazla durmadık ama 「欲しい」 nin üstünde biraz duracağız.
Örnekler
(1)　大きい縫いぐるみが欲しい!- Büyük bir oyuncak bebek istiyorum!
(2)　全部食べてほしいんだけど・・・ - Hepsinin yenmesini istiyorum ama...
(3)　部屋をきれいにしてほしいのよ。 - Odayı toparlamak istiyorum artık.
Bir şeyin yapılmasını istemek için daha uygun yollar da var. Bunları daha sonra işleyeceğiz. Şunu da ekleyelim, belli bir kalıbın gereği olarak eylemin teli haline eklenen sözcükler çoğunlukla hiraganayla yazılır (bu örnekte olduğu gibi).

Önerileri Dile Getirme
Japonca'da öneri dile getirmek için eylemler öneri kipine girer. Bu süreçte eylemler belli bir değişmeye uğrayıp bir öneriyi dile getirir duruma gelirler. Bu değişme rulu ve ulu eylemler için farklıdır. Aşağıdaki kutuda Japonca'nın öneri kipinin kuralları verilmiştir.

Özet
Rulu eylemlerde 「る」 kaldırılır 「よう」 eklenir.
例) 食べる → 食べ + よう → 食べよう
Ulu eylemlerde son hecenin / u / ünlüsü / o / ünlüsüyle değiştirilir ve 「う」 eklenir.
例) 入る → 入ろ + う → 入ろう
Aşağıda gruplara göre örnek eylemler çizelgesi verilmiştir.
Örnek Rulu Eylemler
Yalın İstek Kipinde
食べる 食べよう
着る 着よう
信じる 信じよう
寝る 寝よう
起きる 起きよう
出る 出よう
掛ける 掛けよう

Örnek Ulu Eylemler
Yalın İstek Kipinde
話す 話そう
聞く 聞こう
遊ぶ 遊ぼう
待つ 待とう
飲む 飲もう
直る 直ろう
死ぬ 死のう

Özel Eylemler
Yalın İstek Kipinde
する しよう
くる こよう
Örnekler
Ölmek eyleminin 「死のう」 hali (ölelim) kullanımı ikmansız gibi. (Kim öyle birşey desin ki?) Çizelgenin bütünlüğünü tamamlasın diye verildi. Burada birkaç örnek tümceye yer veriyoruz:
(1)　今日は何をしようか? - Bugün ne yapalım?
(2)　テーマパークに行こう! - Lunaparka gidelim!
(3)　明日は何を食べようか? - Yarın ne yiyelim?
(4)　カレーを食べよう! - Köri yiyelim!
Teklifler geleceğe dönük tasarılar olduklarından öneri kipindeki eylemlerin geçmiş zaman çekimleri olmaz. Yukarıdaki örnekte 「明日」 sözcüğünü 「昨日」 sözcüğüyle değiştirirsek tümce anlamsız olur.

Sonraki konularımızdan birinde öneri kipinin farklı bir kullanımını da göreceğiz.

Öneri Kipinin Nazik Hali
İstek kipinin nazik hali daha da basit, eylem gövdesine 「~ましょう」 eklenir sadece. İstek kipindeki eylemler her zaman tümcenin sonunda yer alır. Nezaket kipi için de aynı şey geçerli; önceki bir konumuzda buna değinmiştik.
Özet
Eylem gövdesine 「~ましょう」 eklenir. Bütün eylem türleri için geçerli.
例) 食べる → 食べ + ましょう → 食べましょう
例) 入る → 入り + ましょう → 入りましょう
Örnek eylemler
Yalın Hali İstek Kipinde (Nazik)
する しましょう
くる きましょう
寝る 寝ましょう
行く 行きましょう
遊ぶ 遊びましょう
Görüldüğü gibi yeni birşey yok. İstek kipinin Nezaket Japoncası'ndaki hali.
(1)　今日は何をしましょうか? - Bugün ne yapalım?
(2)　テーマパークに行きましょう! - Lunaparka gidelim!
(3)　明日は何を食べましょうか? - Yarın ne yiyelim?
(4)　カレーを食べましょう! - Köri yiyelim!

「ば」 ve 「たら」 İlgeçleri İle Öneride Bulunma
Japonca'da öneride bulunmanın başka bir yolu 「ば」lı ve 「たら」lı koşul tümcelerine 「どう」 belirtecinin eklenmesidir. Bu yapının zor bir yanı yok. Aşağıda iki örnek tümce ile açıklıyoruz:
Örnekler
(1)　銀行に行ったらどうですか。- Bankaya gitsek nasıl olur? (Bankaya gitsek?)
(2)　たまにご両親と話せばどう?- Anne babanla arada bir konuşsan nasıl olur? (Anne babanla arada bir konuşsan?)

Başkasının Sözünü Aktarma
"Betimleyici Yan Tümceler" konusunda yan tümceleri sıfat yerine kullanmayı öğrendik. Bu konumuzda başkasının söylediklerini aktarmak için bu bilgimizden yararlanıyoruz. 「と」 ilgecine de ihtiyacımız olacak.
Japonların aktarma yoluyla bazen kendi düşüncelerini de dile getirdikleri olur. Sanki olmazmış gibi geliyor, ama "Yarın öğlen yemekte sandviç yerim diye düşündüm" örneğini verirsek benzer bir kullanımın Türkçe'de de yer bulduğunu görürüz. "Diye düşündüm", "diye duydum" Japonca'da çok sık kullanılan ifade yollarıdır. Burası önemli, Japonlar kesin yergılarda bulunmaktan kaçınırlar. Dolayısıyla böyle muğlak tümceleri doğru yorumlamak gerek. İleride belirsizliği ve tereddütü belirtmenin başka yollarını da göreceğiz.

Doğrudan Aktarma
Doğrudan aktarmada başkasının sözünü olduğu gibi vermek esastır. Japonca'da doğrudan aktarma yapmak için söz tırnak içine alınır, buna 「と」 ve uygun düşen bir eylem eklenir. En sık kullanılan eylemler 「言う」 ve 「聞く」dur. 「叫ぶ」, 「呼ぶ」ve「呟く」 eylemleri de kullanılabilir. Doğrudan aktarmalara romanlarda ve diğer yazın çeşitlerinde sıkça başvurulur.
Örnekler
(1)　アリスさんが、「寒い」と言った。- Alice "soğuk" dedi.
(2)　「今日は授業がない」と先生から聞いたんだけど。- "Bugün ders yok" lafını hocamdan duydum.
Yan tümceyle eylemle yan yana bulunmak zorunda değil. Araya başka bir eylem girmemek üzere sıfat, belirteç ve adlar yantümceyle eylem arasında bulunabilir.
(1)　「寒い」とアリスさんが言った。- "Soğuk" dedi Alice.

Dolaylı Aktarma
Japonca'da diğer aktarma türü başkasının söylediğini işleyerek aktarmadır. Konuşulanlar sözcüğü sözcüğüne aktarılmaz, kısaltmaya ve başka değişikliklere başvurulur. Tırnak işareti (「」) kullanılmaz. Kendi düşüncelerimizi de bu şekilde ifade edebiliyoruz. Çok yaygın bir ifade yoludur.
Örnekler
(1)　先生から今日は授業がないと聞いたんだけど。- Öğretmenden bugün dersi[mizi]n olmadığını işittim.
(2)　これは、日本語で何(なん)と言いますか。- Bunu Japonca'da nasıl söylersiniz?
(3)　私はアリスと言います。- Bana Alice derler.
Konuşanın kendi düşüncesini dile getirmesine iki örnek:
(4)　カレーを食べようと思ったけど、あきらめた。- Köri yemeyi düşünmüştüm ama vazgeçtim.
(5)　今、どこに行こうかと考えている。- Nereye gideceğimi düşünüyorum şimdi.
Beşinci örnekte, eylemi istek kipinde olan soru tümceciği ana tümceye soru ilgeci aracılığıyla dahil edilmiş.

Aktarılan şey, ad veya nalı sıfatla oluşturulan bir yargıysa, tümceciğe bildirim 「だ」sını eklemeli:

(1)　彼は、これは何だと言いましたか。- O, bunun ne olduğunu söyledi?
(2)　彼は高校生だと聞いたけど、信じられない。- Onun lise öğrencisi olduğunu duydum, fakat inanamadım.

「と」 nun Konuşma Dilindeki Biçimi: って
Tümce aktarımlarında kullanılan 「と」 ilgeci konuşma dilinde bazen 「って」 biçimine girer. Böyle tümceler laubali bir hava taşır. 「って」 biçimini kullandığımızda tümcenin devamının getirmeyebilirz, karşımızdaki ne demek istediğimizi tümcenin gidişatından anlar.
Örnekler
(1)　智子は来年、海外に行くんだって。
- Tomoko gelecek sene yurtdışına gidecekmiş.

(2)　もうお金がないって。
- Paramın olmadığını söylemiştim.

(3)　え?何だって?
- Pardon? Ne dedin?

(4)　今、時間がないって聞いたんだけど、本当?
- Şu an zamanın yokmuş diye duydum, doğru mu?

(5)　今、時間がないって、本当?
- Şu an zamanın yokmuş, doğru mu?

「って」 ifade biçiminin aslında aktarma tümcelerdekinin dışında başka bir kullanımı da var. Konuşma dilinde yeni bir gündem belirtmek için 「は」 ilgeci yerine kullanıldığı da olur. Bu kullanım çok yaygındır, özellikle gençler arasında.

Örnekler
(1)　明日って、雨が降るんだって。
- Var ya, yarın yağmur yağacakmış.

(2)　アリスって、すごくいい人でしょ?
- Alice çok iyi bir insan [gibi duruyor], değil mi?

Deneme ve Teşebbüs

Deneme ve İnceleme
Japonca'da tadına bakmak, denemek anlamında kullanılan yapı eylemlerin teli haline 「みる」 yardımcı eyleminin eklenmesiyle kurulur. Türkçe'de de görmek'in yakın anlamlısı bakmak benzeri işlevle kullanıldığı için bu yapıyı anlaması zor olmaza gerek. Bu bir kalıp olduğu için yardımcı eylem 「みる」 şeklinde Hiragana ile yazılır.
Özet
"Bir şeyi denenmesi" olayını dile getirmek için eylemin teli çekimine 「みる」 eylemi eklenir.
例)　切る → 切って → 切ってみる
Meydana gelen ifadenin çekimi tek bir eylemmiş gibi yapılır:
例)　切ってみる、切ってみた、切ってみない、切ってみなかった
Örnekler
(1)　お好み焼きを始めて食べてみたけど、とてもおいしかった!- Okonomiyakinin tadına ilk defa baktım, çok lezzetliydi.
(2)　お酒を飲んでみましたが、すごく眠くなりました。- Sakenin tadına bir bakayım dedim, çok uykum geldi.
(3)　新しいデパートに行ってみる。- Yeni alışveriş merkezine gidip bir bakacağım.
(4)　広島のお好み焼きを食べてみたい!- Hiroşima okonomiyakisinin tadına bakmak isterim.
Teşebbüs
İstek kipini daha önceki bir konumuzda işledik. Bu konumuzda öneri kipinin farklı bir kullanımını gösteriyoruz: teşebbüs dile getirme. Japonca'da "falanca eylemi yapmaya çalıştım" demek için eylemin öneri kipi biçimine 「とする」 ifadesi eklenir. Örnekleri incelersek bu yapının nasıl kullanıldığı daha iyi anlaşılır.
Özet
Bir teşebbüsü dile getirmek için eylem öneri kipine uydurulur sonra buna 「とする」 eklenir.
例)　見る → 見よう → 見ようとする
例)　行く → 行こう → 行こうとする
Örnekler
(1)　毎日、勉強を避けようとする。
- Her gün ders çalışmaktan kaçınmaya çalışır.

(2)　無理矢理に部屋に入ろうとしている。
- Zorla odaya girmeğe çalışıyor.

(3)　早く寝ようとしたけど、結局は徹夜した。
- Erken yatmağa çalıştım ama sonunda sabahı ettim.

(4)　お酒を飲もうとしたが、奥さんが止めた。
- Alkol içmeğe çalıştı ancak karısı [onu] engelledi.

Japonca'da teşebbüs olayını dile getirmek için 「する」 eyleminden başka eylemler de kullanılır. Örneğin 「決める」 eylemi ile "-yi denemeye karar vermek" anlamında teşebbüs ifadeleri kurulur. Birkaç örnek.

(1)　勉強をなるべく避けようと思った。
- Derç çalışmaktan mümkün olduğunca kaçmayı düşündüm.

(2)　毎日ジムに行こうと決めた。
- Her gün spor salonuna gitme[yi deneme]ye karar verdim.