3.DÜNYA HARBİNİN BARUT FIÇISI
*********************************
*MATCH FRANSA*
***
BUGÜNLERDE İNGİLİZLER VE MISIRLILAR ARASINDA KANLI ÇATIŞMALARA SAHNE OLAN SÜVEYŞİN KANLI BİR TARİHİ VARDIR.
***
SON günlerde,İngiltere ile Mısır arasında kanlı ihtilaflara sebep olan Süveyş kanalı,Ferdinand de Lessepsin zamanından evvel,Akdenizi Kızıldenizden ayıran 120 km genişliğinde çöllük ve bataklık bir mıntıkaydı.Lessepsin kanalın açılması işini ele almasıyla,173 km uzunluğunda,120 m genişliğinde ve 12,5 m derinliğinde br kanal ile kanalın giriş yerinde Port-Said yarı yolda İsmailiye ve kanalın bitim noltasında Port-Tvik şehirleri yoktan varoldu.
Kanal fikri iyi birşey değildi.Zamanımızdan 4000 yıl evvel ,Mısır firavunları tarafından gönderilen bir heyetbütün Afrika sahillerini dolaştıktan sonra Süveyşe vasıl olmuş;M.E, 600 civarında bir kanal vasıtasıyla Nil nehri ile Kızıldenizin birleşmesine teşebbüs edilmişti. 1200 yıl sonra Abbasi halifesi Harunreşid,Akdeniz ile Kızıldenizi bir kanalla birleştirmeği düşünmüştü.Fakat sonra harplere daldığından bu tasavvurdan vazgeçmişti.
Kader,sanki kanal açabilecek başka kimse yokmuş gibi,bu iş için de Lessepsi seçmişti.Onun,Versailles da noter olarak kalmasına,yahut Berrydeki malikhanesinde çiftçilik yapmasına imkan yoktu.Zira birçok tesadüfler hayat yolunu çizmişti.
1832 de konsolos muavini iken,40 gün müddetle iskenderiyede kalmıştı.Oradayken Süveyş berzahı ile asırlar boyunca,bezahı yarmak için yapılan teşebbüslerin tarihçesini okumuştu.Daha sonra Kahirede Mısır hidivinoğlu Muhammed Sait ile arkadaş olmuştu.
Bir yıl sonra,Nil barajının açılması için yardıma gelen filozof Saint-Simon müritleri,İskenderiye de karaya çıkıyorlardı.Kafileyi Fransız konsolosu namına karşılayan de Lesseps oldu.Saint-Simoniyenler,12 yıllık araştırmalardan sonra,Süveyş kanalının açılması için çalışmalara başladılar ve bir de cemiyet kurdular.De Lesseps,onların çalışmalarından çok istifade etmiştir.
Aradan seneler geçti.Artık 30 yaşına gelmiş olan de lesseps Berrydeki şatosunda karısı ve çocuklarıyla sakin bir yaşam sürüyordu.Hala kanalı düşünmekle beraber,bunu gerçekleşmesi imkansız bir gençlik hayali addediyordu.
15 Eylül 1854 de Mısır Hidivi Abbas Paşanın ölümü,Ferdinand de Lesseprsin sakin hayatını altüst etti.Lesseps yeni Hidiv olan arkadaşı Muhammed Saiti 20 yıldır görmemişti.Fakat Lessepsin tebrik mektubunu alan hidiv onu Mısıra davet etti.Hidivden bir sürü hediyeler alan Lesseps ona kanal projesini açması için müsait bir fırsat bekliyordu.Nihayet 15 Kasımda fırsatı buldu.
Böylelikle bütün dünyayı döndürecek olan mücadele başlamış oldu.
Kanal projesine ilk muhalefet eden memleket İngiltere oldu.Kanalın açılması Afrikanın etrafını dolaşan yolu gölgede burakacak ikinci bir Hindistan yolunun kurulması demek oluyordu.Bombay yolunu yarı yarıya kısaltan kanal yolunun bütün Avrupa milletleri tarafından tercih edileceğine şüphe yoktu.İngiliz başbakanı Palmetston,İngilterenin Afrika yolunun gözden düşmesiyle kaybedeceği kudreti tekrar elde etmesi için,Mısırı yutmasının icap edeceğini biliyodu.
Lesseps,siyasi güçlüklerden maada mali zorluklarla da mücadele etmek zorundaydı.200 milyon franklık altına ihtiyacı vardı.
Rothschildlerin bankasına yüzde 5 den 10 milyon frank faiz ödemeğe yanaşmıyan Lesseps,gereken parayı bizat halktan toplamağa kararaverdi.Bunun için,400,000 den fazla tahvili satışa çıkarttı.
Büyük bankalar bu hisseleri yanaşmadıkları halde Emniyet Sandığı 207,111 tahvil satın alarak bu hususta rekor kırdı.Kendilerine 85,000 tahvil ayıran İngiltere ile Amerika kanala 5 para bile yatırmadılar.
İspanya,Hollanda,Piyemonte ve Türkiye 15,247 tahvil satın aldı.Geri kalan 177,342 tahvil Muhammed Saide ayrıldı.O vakitler Süveyşe yatırılan her 1000 franklık banknot bugün mecmu 322,000 frank değerinde 4 tahvil değerindedir.
Osmanlı patişahından ve kuzini imparatoriçe akrabası olan Fransa İmparatoru 3. Napolyondan yardım gören Lessepsin Palmerstonu yenmesi uzun sürmedi.
KAnalın açılması 10 yıl sürecek ve binlerce işçiye ihtiyaç gösterecekti.Bu sefer İngiltere Lesseps arasındaki mücadele bambaşka bir şekil aldı.İngiltere,Kahire-Süveyş yolunun açılması için hidiv tarafından verilen 50,000 işçiyi baştan çıkardı.Malzeme konvoyları hücuma uğradı.Kolera salgını çalışmaları uzun süre sekteye uğrattı.Nihayet kanal fikrinin en kuvvetli müdafii Muhammed Said öldü.Fakat bu felaketlerin hiçbiri Lessepsi yıldırmadı.
Kanalın gemilere açıldığı 16 Kasım 1869,Lesseps için bir zafer günü oldu.Osmanlı Patişahı ABDÜLAZİZ,Mısır hidivi İsmail Paşa,Fransa İmparaatoriçesi Eugenie,Avusturya imparatoru Franz Joseph ve hıristiyan ile islam alemlerinin birçok meşhurları kanalın açılışında hazır bulundular.
Bu tarihten sonra,Lessepsin kanal ile alakası kesildi.Müteşebbis adamü,bu sefer PAnama kanalının açılması fikri ile meşgul olmağa başlamıştı.
Süveyş çok geçmeden hemen hemen müstakil bir hükümetçik durumuna geçti.Paul Morand kanalı ORDUSU İNGİLİZ İDARE HEYETİ FRANSIZİŞÇİ SINIFI RUM İSTASYON ŞEFLERİ İTALYAN OLAN BİR HÜKÜMET diye tarif etmiştir.13 yıl sonra kanal hükümeti Büyük britanya hükümetinin hakimiyeti altına girdi.İki yıl sonra borca girmiş olan Hidiv 176,602 kanal hissesini İngiltereye sattı. Bu suretle hisselerin yüzde 44 ünü sahip olan ingiltere 17 müddetçe boykot ettiği kanala resmen hakim oldu.
İngilterenin Süveyş üzerindeki hakimiyeti ilk olarak 1915 te sarsılma tehlikesi geçirdi.Cemal paşa ile General von kress 40,000 askerle ismaliye yakınlarına kadar gelmişlerdi.Fakat civardaki göllerde demirlemiş 2 fransız kruvazörünün de yardımıyla osmanlı hücümu püskürtüldü.
2.dünya harbindede İtalyanlarla Almanlar kanala hava yoluyla taaruz ettiler.Süveyş 64 bombardımana hedef oldu.
Bugün ise Mısır İngilterenin kanal üzeriindeki hakimiyetini yok etmeğe çalışmaktadır.Mısır ile Süveyş Kanalı kumpanyası arasındaki anlaşma 17 Kasım 1968 de sona erecektir.
Fakat Mısır bu tarihe kadar beklemeğe yanaşmamaktadır.
İsrail devleti kurulduğu sıralarda Mısır İsrail askerlerine silah taşıyan gemilerin kanaldan geçmesine mani oldu.Birkaç ay zardında 100 den fazla gemi yolundan alıkonuldu.Mısırlılar yakıtlarını Port-Said yerine Palestine ait Hayfa limanından alan gemileri de listelerine dahil ettiler.
4 yıl evvel Kral Faruk,kanal idare heyeti üyelerinin yüzde 40 ının kanal işçilerinin ise yüzde 80 inin Mısırlı olmasını şart koşmuştu.Kanal kumpanyası daha ziyade bir arzu mahiyetini taşıyan bu taebi kısmen kale almıştır.
Mısır,Süveyşe göz dikmekte bir dereceye kadar haklıdır.Süveyş,dünyanın en önemli ticaret yoludur.Orta doğu petrolünün üçte ikisi bu yoldan geçmektedir.Üstelik kanala hakim olan kudretin bütün Orta Doğuya hakim olacağına şüphe yoktur.
Kanalın mekanızması başlı başına bir harikadır.Öğleyin ve gece yarısı olmak üzere,günde 2 defa,gemi kafileleri kanalı aşmaktadır. Kanaldan geçiş 1869 da iki gün aldığı halde,bugün ancak 13,5 saat sürmektedir.Eskiden her yıl kanaldan geçen gemilerin adedi 486 yı geçmediği halde,1950 de günde 35 olmak üzere 11,751 i bulmuştur.Kanaldan geçen gemilerin azami,sürati saatte 14 km dir.Kızıldeniz seviye itibari ile Akdenizden 25 sm yüksek olduğu için kanalda güneyden kuzeye doğru bir akıntı vardır.Kavuşaklarda, güneye gelen gemilerle patlayıcı madde taşıyan gemilerin ilk önce geçmeğe hakları vardır.
80,000 frank değerinde bir tahvilin sahibine getirdiği faiz 10,000 frankı bulmaktadır.Tahvil sahipleri,Süveyşi kendilerine miras bırakan idealist dedelerini de kadar minnetle yadetseler azdır.
Mısır Afrika sahilinde nöbet bekleyen 60,000 İngiliz askerine düşman gözlerle bakmaktadır.
Tek tük silah sesleri Süveyşin sükunetini bozarken sulhsever milletler,Mısırın 1 asırdır hasretini çektiği Süveyşe kavuşmak için niye 17 yıl daha beklemek istemediğini merak etmektedir.
ARAŞTIRMA DERLEME
BETÜL UCA
22 Ocak 2015 Perşembe
03:47:57
Konu: 3.DÜNYA HARBİNİN BARUT FIÇISI 
