ÇİNDEKİ ETNİK GURUPLAR

Çin’deki etnik gruplar


中国国际广播电台

Dünyanın en büyük nüfusuna sahip ülkesi olan Çin, çok sayıda etnik grubun bir arada yaşadığı birleşik bir ülkedir. 1 milyar 300 milyon nüfuslu Çin’de toplam 56 etnik grup yaşıyor.


Çin’deki etnik gruplar şunlardır:

Han, Moğol, Hui, Zang, Uygur, Miao, Yi, Zhuang, Buyi, Kore, Man, Tong, Yao, Bai, Tujia, Hani, Kazak, Dai, Li, Lisu, Wa, She, Gaoshan, Lahu, Shui, Dongxiang, Naxi, Jingpo, Kırgız, Tu, Dawo’er, Mulao, Qiang, Bulang, Sala, Maonan, Gelao, Xibo, Achang, Pumi, Tacik, Nu, Özbek, Rus, Ewenke, De’ang, Bao’an, Yugu, Jing, Tatar, Dulong, Elunchun, Heze, Menba, Luoba, Jinuo.



Han etnik grubu ülke nüfusunun yüzde 92’sini, azınlık etnik grupların nüfusu da yüzde 8’ini oluşturuyor. Han etnik grubu dışındaki 55 etnik grup, nüfuslarının Hanlara göre çok az olmasından dolayı “azınlık etnik gruplar” olarak nitelendiriliyor. Azınlık etnik gruplar esas olarak, Çin’in kuzeybatı, güneybatı ve kuzeydoğu kesimlerinde yaşıyorlar.



Uzun tarihi gelişme sürecinde Çin’de Han etnik grubunun esas olması temelinde bütün etnik grupların bir arada ve azınlık etnik grupların nispeten yoğun olarak bir arada yaşadıkları bir durum oluştu. 55 azınlık etnik gruptan Hui ve Man etnik grupları Çince, geri kalanı kendi dillerini ve Çince’yi kullanıyorlar. 56 etnik grup 9 milyon 600 bin kilometrekare genişliğindeki topraklarda birlikte yaşayıp, Çin’in uzun tarihi ve parlak kültürünü yarattılar

Nüfusu 5 milyonun üzerindeki etnik gruplar


中国国际广播电台

Han etnik grubu

Hanlar dünyada ve Çin’in 56 etnik grubu arasında en kalabalık nüfusa sahip olan etnik gruptur. Günümüzde Han etnik grubunun nüfusu 1.2 milyarı buldu. Çin’in ortasında yaşayan ve “Huaxia” adını taşıyan Hanlar 5000 yıllık uygarlık tarihine sahiptirler. Han etnik grubu tarihi süreçte diğer etnik gruplarla kaynaşarak, birleşti. Han Hanedanı döneminden sonra bu etnik grup “Han” olarak adlandırıldı. Han etnik grubu kendi dil ve yazısına sahiptir. Han-Tibet dil grubunda yer alan Han dilinin Kuzey lehçesi, Wu, Xiang, Gan, Kejia, Minnan, Minbei, Yue olmak üzere 8 lehçesi bulunuyor ve Han etnik grubunun ortak dili standart Çince’dir. Han etnik grubu tarafından kullanılan yazı da dünyadaki en eski yazılardan biridir. Bu yazı kaplumbağa kabuklarına ve madeni aletlerin üzerine yazılan yazılardan gelişerek, günümüzdeki şeklini aldı. 80 bini aşkın karaktere sahip olan Han yazısından yaklaşık 7000 karakter günlük yaşamda kullanılıyor. Han etnik grubunun kullandığı dil, yani Çince uluslararası alanda yaygın olarak kullanılan bir dildir. Başta tahıl olmak üzere, hayvansal ürünler ve sebzeler Han etnik grubunun temel yiyecekleridir. Uzun gelişme sürecinde Han etnik grubu günde 3 öğün yemek yeme alışkanlığı edindi. Pirinç ve buğday Han etnik grubunun başlıca iki yemeğidir. Bunun yanı sıra mısır, kızıl mısır gibi diğer tahıl ürünleri de farklı bölgelerde yaşayan Han etnik grubundan insanların ana yemeğinin bir parçasıdır. Değişik bölgelerde yaşayan Han etnik grubuna mensup vatandaşlar farklı damak zevklerine sahiptirler. Genel olarak güneyliler tatlı, kuzeyliler tuzlu, doğulular acılı ve batılılar ise ekşi yemekleri severler. Han mutfağı Xiang, Suan, kuzeydoğu ve Yue de dahil 8 ana mutfak grubunu kapsıyor. İçki ve çay Han etnik grubunun iki ana içeceğidir. “Çay memleketi” olan Çin, aynı zamanda dünyada içki yapım teknolojisine en erken sahip olan ülkelerden biridir. İçki ve çay kültürü Çin’de uzun bir geçmişe sahiptir. Çay ve içki dışında bazı meyvelerden yapılan içecekler de farkı bölgelerde ve değişik mevsimlerde tüketilen içecekler arasındadır. Hanların çok sayıda bayramı vardır. Bahar Bayramı, Han etnik grubunun en büyük geleneksel bayramıdır. Bunun yanı sıra, ay takviminin 1. ayının 15. gününde kutlanan Yuanxiao Bayramı, 4. ayın 5 günündeki Qingming Bayramı, 5. ayının 5. günündeki Duanwu Bayramı ve 8. ayının 15. günündeki Ay Bayramı Hanların diğer önemli bayramlarıdır.

Zhuang etnik grubu

Çin’in azınlık etnik grupları arasında en çok nüfusa sahip olan Zhuang etnik grubu esas olarak Çin’in güneyindeki Zhuang Milliyeti Özerk Bölgesi’nde yaşıyor ve Çin-Tibet dil grubunda yer alan Zhuang dilini kullanıyor. Çin’in güney kesiminde yaşayan bir yerel etnik grup olan Zhuanglar uzun bir geçmişe sahiptir. 10 binlerce yıl önce Zhuangların ataları Çin’in güneyinde yaşıyorlardı. Guangxi Zhuang Milliyeti Özerk Bölgesi, 1958 yılında kuruldu. Zhuanglar esas olarak tarımla uğraşırlar, pirinç ve mısır yetiştirirler. Zhuanglar şarkı söylemeyi çok severler. Zhuang etnik grubuna mensup insanlar eskiden doğaya ve çok tanrıya taparlardı. Tang ve Song hanedanlarından sonra Budizm ve Taoizm Zhuang etnik grubunun toplu halde yaşadıkları bölgelere girdi. Yakın çağlarda Hıristiyanlık ve Katoliklik de bu bölgelere girdi, ancak pek büyük bir etki yaratmadı.

　

Hui etnik grubu

Nüfusu 9.8 milyon olan Hui etnik grubu, esas olarak Ningxia Hui Milliyeti Özerk Bölgesi’nde yaşıyor. Çin’in diğer bölgelerinde ya seyrek ya da toplu şekilde yaşayan Huiler Çin’de en geniş bölgeye yayılıp yaşayan bir etnik gruptur. Uzun zamandır Hanlarla birlikte yaşayan Huiler Çince konuşurlar. Han dışındaki diğer etnik gruplarla birlikte yaşayan Huiler ise o etnik gruplarının dillerini de kullanabiliyorlar. Arapça ve Farsça bilen Huiler’in sayısı da oldukça fazla. Hui etnik grubunun çıkışı 7. yüzyıla kadar uzanır. Ticaret yapmak için Çin’e gelen Arap ve Fars tüccarlar daha sonra ülkenin güneydoğusundaki Guangzhou ve Quanzhou gibi sahil bölgelerinde yaşamaya başladı. Bu insanlar yüzlerce yıllık gelişmenin ardından Hui etnik grubunun bir parçası haline geldiler. Bunun yanı sıra 13. yüzyılın başında savaştan dolayı Çin’in kuzeybatısına göç eden çok sayıda Orta Asyalı, Fars ve Arap evlilik ve dini inanç gibi yollarla Han, Uygur ve Moğol etnik grubuna mensup insanlarla kaynaştılar ve Hui etnik grubunu oluşturdular. İslamiyet’e inanan Huilerin toplu halde yaşadıkları bölgelerde camiler bulunuyor. Huiler kendilerine özgü yemek alışkanlığına sahiptirler. Ekonomik ve kültürel seviyesi yüksek olan Hui etnik grubu Çin’in tarihî gelişmesi için önemli rol oynadı.


Moğol etnik grubu

5.8 milyonluk nüfusa sahip olan Moğol etnik grubu esas olarak İç Moğolistan Özerk Bölgesi ve Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi ile Qinghai, Gansu, Heilongjiang, Jilin ve Liaoning eyaletlerinde yaşıyor. Moğol etnik grubu Altay dil grubunda yer alan Moğol dilini kullanıyor. Moğol adı zamanın çok sayıdaki Moğol kabilelerinden birinin adı olarak ilk defa Tang Hanedanı döneminde ortaya çıktı. İnsan, hayvan ve hazineyi ele geçirmek için kabileler sürekli savaş halindeydiler. Cengizhan, 1206’da Moğolistan’ı kurdu ve bundan sonra Çin’in kuzeyinde ilk defa güçlü, istikrarlı ve sürekli gelişen Moğol etnik grubu ortaya çıktı. Daha sonra Cengizhan Moğol kabilelerini ve Çin’i birleştirdi ve Yuan Hanedanı’nı kurdu. Moğol milliyeti Tibet Budizmi’ne inanıyor. Moğol milliyeti Çin’in siyasi, askeri, ekonomik, bilimsel, teknolojik, kültürel, sanatsal, tıbbî alanlarına büyük katkılarda bulundu.

Nüfusu 100 bin altındaki etnik gruplar


中国国际广播电台

Çin’de 20 etnik grubun nüfusu 100 binin altındadır. Bunlar Bulang, Tacik, Achang, Pumi, Ewenke, Nu, Jing, Jinuo, De’ang, Bao’an, Rus, Yugu, Özbek, Menba, Elunchun, Dulong, Tatar, Heze, Gaoshan ve Luoba etnik gruplarıdır.

Luoba milliyeti

Luoba milliyeti yalnızca 3 bin kişilik nüfusa sahip ve Çin’de en az nüfusa sahip azınlık milliyet. Luoba milliyeti esas olarak Tibet Özerk Bölgesi’nin güneydoğusunda yaşıyor. Motuo ilçesinin kuzeyinde bulunan Luobalılar Tibetçe, diğer Luobalılar da Luobaca kullanıyorlar. Luobaca, Han-Tibet dil grubuna ait ve farklı bölgelerde yaşayan Luobalıların lehçesi arasında farklar bulunuyor. “Luoba” kelimesi Tibetçeden geliyor ve “güneyli” anlamını taşıyor. Luobalıların kendi yazıları yok. Çin Halk Cumhuriyeti’nin kurulduğu 1949 yılından sonra Luobalılar devlet ve diğer milliyetlerin yardımlarıyla modern üretime başlarken ekonomisi ve kültürü de hızla gelişiyor. Luobalılar bütün canlıların bir ruhu olduğunu savunan bir din anlayışına sahiptir.


Dulong etnik grubu

Çin’in Yunnan eyaletinin Gongshan Dulong ve Nu Milliyetleri Özerk İlçesi’nde yer alan Dulong nehir havzasında yaşayan Dulong etnik grubunun nüfusu 7400 civarındadır. Çince-Tibetçe dil grubunda yer alan Dulong dilini konuşan Dulong etnik grubunun kendilerine özgü yazısı yoktur. Dulong etnik grubuna mensup insanlar doğaya tapıyor. Tarihte “Qiao” olarak adlandırılan Dulong etnik grubuna, Ming ve Qing hanedanları döneminde “Qiu” ya da “Qu” isimleri verildi. Çin Halk Cumhuriyeti’nin kurulmasından sonra Dulongların iradesi ile “Dulong” adı kabul edildi. Dulong etnik grubu eskiden ilkel aletlerle hem tarlada tarımla uğraşır, hem de balık ve hayvan avlardı. Çin Halk Cumhuriyeti’nin kurulduğu 1949 yılından sonra, Dulong etnik grubu bu geri kalmış durumdan kurtuldu. Dulong etnik grubuna mensup kişiler çalışkanlıkları, misafirperverlikleri, yardımseverlikleri ve sözlerine sadık olmalarıyla tanınırlar. Zor durumda kalan birinin yardıma herkes koşar, avlanan hayvanlar da ava gidenler arasında paylaşılır.



Jinuo etnik grubu

20 bin kişilik nüfusa sahip olan Jinuo etnik grubu esas olarak Çin’in güneybatı kesiminde yer alan Yunnan eyaletinin Xishuangbanna ilçedeki bir dağın eteğinde yaşıyor. Çince-Tibetçe dil grubunda yer alan Jinuo dilini kullanan Jinuoların yazısı yoktur. Jinuo etnik grubu doğaya ve atalarına tapar. Kendilerini Jinuo olarak adlandıran bu etnik grubun nereden geldiğine ilişkin yazılı belge bulunmuyor. Çin tarihindeki askeri dehalardan biri olarak bilinen Zhuge Liang’a da tapan Jinuo etnik grubunun Zhuge Liang’in birlikleriyle kuzeydeki Pu’er, Mojiang ve hatta daha kuzeydeki bölgelerden geldikleri söyleniyor. Jinuo etnik grubu Çin Halk Cumhuriyeti’nin kurulmasından sonra ilkel toplumdan doğrudan sosyalizme geçti. Günümüzde Jinuo etnik grubuna mensup kadro, doktor, işadamı ve tarım uzmanlarının sayısı sürekli çoğalıyor.




Elunchun etnik grubu

Nüfusu 8000 civarında olan Elunchun etnik grubu İç Moğolistan Özerk Bölgesi ile Heilongjiang eyaletinin birleştiği Xinganling dağlık bölgesinde yaşıyor. Altay dil grubuna ait olan Elunchuance’yi konuşan Elunchunlar yazı olarak da Çince’yi kullanırlar. “Elunchuan”, “dağlık bölgedeki insanlar” demektir. Elunchunlar avcılıkla ve balıkçılıkla geçiniyorlar. Hemen hemen her Elunchun erkeği iyi bir binici ve atıcıdır. 1940’lı yıllarda ilkel yaşam sürdüren Elunchun etnik grubunda ortak tüketim ve eşit paylaşım alışkanlıkları devam ediyordu. Ava gidemeyen yaşlılar, zayıf olanlar, hastalar ve özürlüler normal insanlarla aynı muameleyi görürlerdi. Elunchunlar, Çin Halk Cumhuriyeti’nin kurulmasından sonra doğrudan sosyalizme geçtiler. Yerleşik yaşama başlayan ve avcılıktan vazgeçen Elunchuanlar, ormanların ve yabani hayvanların koruyucusu haline geldiler. Elunchuanlar, Şaman dinine inanır, doğaya ve atalarına taparlar.



Tatar milliyeti

5 bin kişilik nüfusa sahip olan Tatar milliyeti dağınık olarak Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi’nde ve yoğun olarak da Yining ve Taicheng’de yaşıyor. Tatarların kullandıkları Tatarca Altay dil grubuna ait. Tatarca’nın dışında Tatarlar, Kazakça ve Uygurca da konuşuyorlar. Tatarlar Arap alfabesine dayalı yazılara sahip. Kazak ve Uygurlarla birlikte yaşamalarından dolayı Kazak ve Uygur yazılarını da kullanıyorlar.Tatarlar İslamiyete inanıyor. 13. yüzyılda Moğollar Batı seferlerine çıkarken Batılılar Moğolları da Tatar olarak adlandırıyordu. 19. yüzyılın başlarında Tatarlar Rusya’dan Çin’in Xinjiang bölgesine göç ettiler ve İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Rusya’dan birçok Tatar daha geldi ve Çin’deki Tatar milliyetini oluşturdular.Köylerde yaşayan Tatarlar esas olarak hayvancılıkla uğraşıyor. Tatar aydınları ve özellikle eğitim çalışmalarında bulunan Tatarlar şehir ve kasabalarda oturuyor ve bu kişiler Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi’nin eğitim davasına büyük katkılarda bulundu ve bulunmayı sürdürüyorlar.

Çin’in etnik politikaları


中国国际广播电台

Birçok etnik grubun bir arada bulunduğu Çin’de eşitlik, dayanışma ve yardımlaşmaya dayalı etnik politikalar uygulanır, azınlık etnik grupların dinî inanç özgürlüklerine, görenek ve geleneklerine saygı gösterilir ve bunlar korunur.
Bölgesel etnik özerklik sistemi Çin’in önemli siyasi sistemlerinden biridir. Azınlık etnik grupların toplu halde yaşadıkları bölgelerde özerk organlar kurularak, bölgesel etnik özerklik uygulanır. Devlet özerkliğin uygulandığı bölgelerde, somut koşullara göre ülkenin yasa ve politikalarının hayata geçirilmesini güvence altına alır ve azınlık etnik gruplara mensup çeşitli düzeylerde kadro, çeşitli alanlarda profesyonel kalifiye eleman ve teknisyen yetiştirilmesine destek sağlar. Etnik özerkliğin uygulandığı bölgelerde yaşayan çeşitli etnik gruplara mensup halk bütün Çin halkıyla birlikte Çin Komünist Partisi’nin liderliğinde sosyalist modernizasyon inşasına katılarak, bölgelerinin ekonomik ve kültürel gelişmesini hızlandırmaya çalışırlar.

Çin Komünist Partisi, etnik konularda bir dizi temel düşünce ve politika oluşturdu:

Etniğin ortaya çıkması, gelişmesi ve yok olması uzun bir tarihi süreçtir ve etnik sorun sürekli olacaktır.

Sosyalizm aşaması farklı etnik grupların ortaklaşa refaha kavuştukları bir dönemdir. Etnik gruplar arasındaki ortak unsurların sürekli artmasına rağmen, etnik özellikleri ve farkları devam edecektir.

Genel toplumsal sorunların bir parçası olan etnik sorun, toplumsal sorunların çözümü sürecinde aşamalı olarak çözülür. Çin’in şu andaki etnik sorunları da sosyalizmin inşasında adım adım çözüme bağlanır.

Etnik gruplar nüfusu, tarihi, gelişmesi ne olursa olsun anavatanın uygarlığına katkı yaptılar, dolayısıyla eşittirler. Etnik gruplar arasındaki dayanışma güçlendirilmelidir ve ülkenin bütünlüğü korunmalıdır.

Ekonomiyi geliştirme sosyalizmin ve etnik gruplarla ilgili çalışmaların temel görevidir. Etnik gruplar ortak ilerleme ve refahı gerçekleştirmek için birbirlerine yardım etmelidirler.

Bölgesel etnik özerklik, Çin Komünist Partisi’nin Marksizm’in etnik teorisine yaptığı önemli katkılardan biri olarak, Çin’deki etnik sorunların çözümüne ilişkin temel sistemdir.

Azınlık etnik gruplara mensup kişilerden oluşan kadroların yetiştirilmesi, etnik çalışmaların iyi yapılması ve etnik sorunların çözülmesinin anahtarıdır.

Etnik sorunlar ve dinî sorunlar bazı bölgelerde iç içe geçmiş durumdadır. Etnik sorunların ele alınmasında ülkenin dinî politikasının kapsamlı ve doğru bir şekilde uygulanması gerekir.

Bunun yanı sıra, Çin hükümeti etnik grupların toplu halde yaşadıkları bölgelerin ekonomi, kültür ve eğitim gibi konulardaki çalışmalarını hızlandırmaya, çeşitli dinlere inananlar da dahil azınlık etnik gruplara mensup insanların maddi ve manevi yaşam seviyesini yükselmeye çaba harcarken, bu grupların dini inançlarına saygı göstermeye ve kültürel miraslarını korumaya özen gösterir. Etnik grupların dini kültürleri de dahil kültürel mirasları ve halk sanatları üzerinde genel sayım, toplama, derleme, araştırma çalışmaları yapılır. Azınlık etnik grupların toplu halde yaşadıkları bölgelerde bulunan ve önemli tarihi ve kültürel değere sahip olan tapınaklar ve dini yapıların onarımlarına büyük miktarda bütçe ayrılır.

Azınlık etnik gruplara mensup kadroların yetiştirilmesi


中国国际广播电台

Çin hükümeti azınlık etnik gruplara mensup kadroların yetiştirilmesine büyük önem veriyor. Azınlık etnik gruplara mensup kadroların sayısında büyük artış kaydedildi ve bu kadroların önemli kısmı ilçe seviyesinin üstündeki yetkililer oldular. Şu anda Çin’de bulunan 5 özerk bölgenin, 30 özerk ilin ve 119 özerk ilçenin başkanlarının hepsi azınlık etnik gruplara mensup kişilerdir.
Farklı etnik gruplara mensup vatandaşlar ülkenin siyasi ve sosyal işlerinin yönetimine katılıyorlar. Çin Halk Meclisi ve Siyasi Danışma Konferansı’nda 56 etnik gruptan temsilciler bulunuyor.

Çin’deki etnik grupların ekonomik durumu


中国国际广播电台

Çin ekonomisinin sürekli gelişmesiyle birlikte azınlık etnik grupların toplu halde yaşadıkları bölgelerdeki ekonomi de sürekli gelişip güçleniyor.
Hayvancılık Çin’de azınlık etnik grupların toplu halde yaşadıkları bölgelerin temel faaliyetlerinden biridir. 1980’li yıllardan sonra Çin’de otlak kullanma hakları ve hayvancılık üretimi sorumluluk sistemi uygulanmaya başlandı ve hayvanlar bakıcılarına satılırken otlakları kullanma hakkı da ailelere verildi. Bunun yanı sıra otlak oluşturma çalışmaları ve yönetimi de güçlendirildi. Şu anda Qinghai, Gansu, Sichuan, Ningxia, İç Moğolistan Özerk Bölgesi gibi Çin’in başlıca hayvancılık bölgelerindeki üretimde hızlı gelişme kaydedildi. İstatistiklere göre, ülke çapında yer alan hayvancılık ile yarı tarım ve yarı hayvancılık bölgelerinde yıllık hayvan sayısı 100 milyon başı aştı. Uygun yaşa gelen hayvanların oranı, hayvanların hayatta kalma ve metalaşma oranlarında da gözle görülür artış kaydedildi. Bunun yanı sıra, bazı hayvancılık bölgelerinde ortaya çıkan aile çiftliklerinde boyutlu işleyiş ve profesyonel üretim yapılmasından dolayı aile çiftliklerinin üretim kapasitesi ve verimi de büyük ölçüde yükseldi.

Etnik grupların toplu halde yaşadıkları şehirlerde, çok sayıda ekonomik kaynak ve tarım dışı toplumsal ve ekonomik etkinlik bulunmasından dolayı bu şehirler etnik grupların toplu halde yaşadıkları bölgelerin ekonomik gelişmesinin bel kemiği haline geldi. Çin’in diğer bölgelerinin ekonomik gelişmesine paralel olarak, azınlık etnik grupların toplu halde yaşadıkları şehirlerin ekonomisi ve 1980’li yıllardan sonra hızlı adımlarla ilerlemeye başladı. İstatistiklere göre, Çin’de bölgesel etnik özerkliğin uygulandığı bölgelerdeki sanayi işletmelerinin sayısı 1 milyonu aşmış durumda ve bu bölgelerde büyük ölçekli modern işletme, özel sanayi, ticaret ve hizmet sektörünün de aralarında bulunduğu birden fazla ekonominin bir arada bulunduğu işletme çerçevesi kuruldu. İç Moğolistan Özerk Bölgesi ve Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi ile Qinghai ve Ningxia eyaletlerindeki şehirleşme düzeyi Çin’in ortalama şehirleşme düzeyini geçerek, etnik grupların toplu halde yaşadıkları bölgelerin ekonomisinin genel gelişmesinde itici rol oynadı.

Kamu dışı ekonomi etnik grupların toplu halde yaşadıkları bölgelerdeki şehirlerin ekonomik gelişmesinde önemli bir güç haline geldi. Örneğin, geçen yüzyılın sonunda Qinghai eyaletinin gayri safi milli hasılasında kamu dışı ekonominin oranı yüzde 40’ı aştı.

Bunun yanı sıra, dışa açılma boyutunu genişletme sürecinde etnik grupların toplu halde yaşadıkları bölgelerdeki bazı şehirler uluslararası ekonomik ve teknolojik temas ile işbirliğini genişleterek, dışa açılma uygulamalarını derinleştirdiler. Bu bölgelerde dünyaca ünlü büyük ölçekli işletmeler kuruldu. İç Moğolistan Özerk Bölgesi’ndeki Erdos Kaşmir Ürünleri Anonim Şirketi ve Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi’ndeki Tianshan Anonim Şirketi bunlardan ikisidir.