Ankara genel bakış

Ankara (/ˈaŋkaɾa/), Türkiye'nin başkenti ve İstanbul'dan sonra en kalabalık ikinci ilidir.[7] Nüfusu 2023 yılı itibarıyla 5.782.285 kişidir. Bu nüfus; 25 ilçe ve bu ilçelere bağlı 1425 mahallede yaşamaktadır. İl genelinde nüfus yoğunluğu 215'tir. Nüfuslarına göre şehirler listesinde belediye sınırları göz önüne alınarak yapılan sıralamaya göre dünyada ise elli yedinci sırada yer almaktadır. Coğrafi olarak Türkiye'nin merkezine yakın bir konumda bulunur ve Batı Karadeniz Bölgesi'nde kalan kuzey kesimleri hariç, büyük bölümü İç Anadolu Bölgesi'nde yer alır. Yüzölçümü olarak Konya ve Sivas'tan sonra, Türkiye'nin en büyük üçüncü ilidir. Bolu, Çankırı, Kırıkkale, Kırşehir, Aksaray, Konya ve Eskişehir illeri ile çevrilidir.

Ankara'nın 13 Ekim 1923'te[8] başkent ilan edilmesinin ardından şehir hızla gelişmiş ve Türkiye'nin ikinci en kalabalık ili olmuştur. Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk yıllarında ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanan ilin topraklarının yarısı hâlâ tarım amaçlı kullanılmaktadır. Ekonomik etkinlik büyük oranda ticaret ve sanayiye dayalıdır. Tarım ve hayvancılığın ağırlığı ise giderek azalmaktadır. Ankara ve civarındaki gerek kamu sektörü gerek özel sektör yatırımları, başka illerden büyük bir nüfus göçünü teşvik etmiştir. Cumhuriyetin kuruluşundan günümüze, nüfusu ülke nüfusunun iki katı hızda artmıştır. Nüfusun yaklaşık dörtte üçü hizmet sektörü olarak tanımlanabilecek memuriyet, ulaşım, haberleşme ve ticaret benzeri işlerde, dörtte biri sanayide, %2'si ise tarım alanında çalışır. Sanayi, özellikle tekstil, gıda ve inşaat sektörlerinde yoğunlaşmıştır. Günümüzde ise en çok savunma, metal ve motor sektörlerinde yatırım yapılmaktadır. Türkiye'nin en çok sayıda üniversiteye sahip ili olan Ankara'da ayrıca, üniversite diplomalı kişi oranı ülke ortalamasının iki katıdır. Bu eğitimli nüfus, teknoloji ağırlıklı yatırımların gereksinim duyduğu iş gücünü oluşturur. Ankara'dan otoyollar, demir yolu ve hava yoluyla Türkiye'nin diğer şehirlerine ulaşılır.

Bilinen tarihi en az 10 bin yıl öncesine, Eski Taş Çağı'na ulaşan[9] Ankara, tarih öncesinden günümüze dek pek çok medeniyeti barındırmıştır. Hititler, Frigyalılar, Lidyalılar, Persler, Galatlar, Romalılar, Bizanslılar, Selçuklu Hanedanı, Osmanlılar ve nihayet Türkiye Cumhuriyeti, il topraklarını kontrolleri altında tutmuştur. Tektosagların ve Türkiye Cumhuriyeti'nin başkenti olan Ankara şehri ve Frigyalıların başkenti Gordion, il sınırları içinde yer alır. Yıldırım Bayezid'in Timurlenk'e yenik düştüğü Ankara Muharebesi Çubuk yakınlarında ve Türk Kurtuluş Savaşı'nın dönüm noktası olan Sakarya Muharebesi Polatlı yakınlarında yapılmıştır.

Ankara kara iklimine sahiptir. Şehir dışındaki il topraklarının büyük kısmı tahıl tarlalarıyla kaplı platolardan oluşur. İlin çeşitli yerlerindeki doğal güzellikler korumaya alınmış, dinlenme ve eğlence amaçlı kullanıma sunulmuştur. İlin adını taşıyan tavşanı, keçisi, atı ve kedisi dünya çapında bilinir, armudu, çiğdemi, yerel yemeklerden Ankara tavası ve Kızılcahamam ve Beypazarı'nın maden suyu ise ülke çapında tanınır.

Etimoloji
Ana madde: Ankara (isim)

Roma İmparatoru Gallienus döneminden bir Ankyra sikkesi, Ankara adının çapadan geldiği efsanesini yansıtıyor.[10]
Frigya dili ve Yunancada Ἄγκυρα (telâffuz: Anküra), gemi çapası demektir. Bazı efsanelere göre Ankara, Frig Kralı Midas’ın bir gemi çapası bulduğu yerdir.[11] Büyük İskender'in Doğu Seferi sırasında Anküra’ya MÖ 333'te geldiği kayıtlara geçmiştir.[11] 2. yüzyıla ait ve Ankara'daki Anadolu Medeniyetleri Müzesinde sergilenen bazı paralarda gemi çapası figürü bulunmaktadır.[12][13]

Frigler, Galatlar ve Romalılar tarafından Ἄγκυρα olarak bilinen şehrin adı, Latin harfleri ile Batılı kaynaklara Ankyra ve Ancyra olarak geçti.[14][15] Kentin adı, Türklerin Anadolu'ya gelmesinden sonra Ankara, Engürü ve Engüriye olarak değişime uğradı. Batı dillerine de Angora olarak geçti. 16. yüzyıla ait çeşitli resmî Osmanlı evraklarında Ankara (انقره) adı geçmektedir.[16]

Türkiye Cumhuriyeti devleti, 28 Mart 1930'da yabancı ülkelerden Türk şehirleri için Türkçe adların kullanılmasını resmen talep etti.[17] Bu tarihten sonra posta idaresi Angora olarak adreslenmiş mektupları Ankara'ya ulaştırmadı.[18] Böylece zamanla Ankara adı evrenselleşti.

Tarihçe
Ana madde: Ankara tarihi
Ankara ilinde keşfedilmiş en eski tarih öncesi kalıntılar Eski Taş Çağına[19][20] kadar uzanmaktadır. Bu döneme ait çeşitli eserlere Gâvurkale, Ergazi, Lodumlu ve Maltepe'de rastlanmıştır.[9] Bunlar dışında Ankara'nın Polatlı ilçesinde, MÖ 3000 yıllarına ait insan yerleşmelerine rastlanmıştı.[21]

Hititler, Frigler, Lidyalılar, Ahamenişler, Galatlar ve Romalılar
Ayrıca bakınız: Hititler, Frigler, Lidyalılar, Ahamenişler ve Galatlar

Hitit Uygarlığı'nın simgesi sayılan ve Ankara şehrinin de amblemi olan Hitit Güneş Kursu
Hint-Avrupalı bir kavim olan Hititler (MÖ 1660-1190), Anadolu'ya boğazlar yoluyla gelmişlerdir. Hititlerin Anadolu’ya göç tarihleri, kesin olarak bilinmemektedir.[22] Ankara ve çevresinde Hitit dönemine ait yerleşkelerin kalıntıları; Balıkhisar, Ballıkuyumcu, Bitik, Karaoğlan, Gâvurkale ve Külhöyük höyükleridir.[23] MÖ 2000'in sonlarına doğru Hititlerin siyasal olarak çöktüğü ve yerini Friglere bıraktığı görülmektedir.[24]

MÖ 2000'in sonlarında bölgede, hızla büyüyen bir Frigya kasabası vardı.[20] Frig Krallığı'nın başkenti olan Gordion kentinin kalıntıları Polatlı'nın 29 kilometre kuzeybatısında bulunmaktadır. Gordion, en parlak dönemini Frigya Kralı Midas zamanında (MÖ 725-675) yaşamıştır.[25] Ankara'da, Frigler dönemine ait kalıntılar arasında bulunan Yumurtatepe Tümülüsü'nün bulunduğu yerin, kurulduğu dönemlerde çok önemli bir yerleşim olmasa da stratejik bir noktada olduğu düşünülmektedir.[14] Frigler, MÖ 700'lü yıllarda Kafkaslardan gelen Kimmerler tarafından ortadan kaldırıldı.[26]

Tunç Çağı'nın sonlarında Frigler ile birlikte Anadolu'ya gelen ve Batı Anadolu'da varlıklarını sürdüren Lidyalılar, Friglerin ortadan kalkmasını fırsat bilerek bugünkü Ankara ilini de kapsayan Kızılırmak yöresini ele geçirdiler. MÖ 7. yüzyılda Anadolu'ya hâkim oldular ve 140 yıl hüküm sürdüler.[27] Lidyalıların sikkeyi icat ettikleri kabul edilir.[28] Lidyalılar döneminde Anadolu'da ticaret gelişmiş, tahıl üretimi, hayvancılık, zeytinyağı ve şarap üretimi ilerlemiştir. Orta Anadolu'nun ana ulaşım yolu üzerinde bulunan Ankara ili toprakları da bu gelişmelerden istifade etmiştir.[27] Medler ve Perslerle savaşan Lidyalılar, komşuları Ahameniş Pers Hükümdarı Kiros ile MÖ 547'de Kızılırmak kavsi içinde yaptıkları savaşı kaybederek tarih sahnesinden silinmişlerdir.[27]

Persler, MÖ 545'ten itibaren Anadolu'ya egemen olarak, Anadolu'daki Helen kültürüne son verdiler.[29] MÖ 5. yüzyılda Herodot, Pers İmparatorluğu'nun ordu, ticaret ve posta hattı olarak kullanılan Kral Yolu'nun Ankara'dan geçtiğini yazar. Kral Yolu, Efes'te başlıyor, Sardes şehrinden Lidya'ya, sonra Gordion, Ankyra ve Kızılırmak'tan geçerek, Kapadokya üzerinden Kilikya'ya, oradan Fırat ve Dicle nehirlerini geçip Asur'dan Susa kentine ulaşıyordu.[30]


Roma İmparatorluğu döneminde Galatya
Ankara ili toprakları MÖ 334'te[20] Makedonya Kralı Büyük İskender tarafından Ahameniş İmparatorluğu'ndan alınana kadar; tarihi boyunca Frigler[31] ve Hititler'in[31][32][33] haricinde Hattiler, Lidyalılar ve Ahamenişler egemenliğine girmiştir. MÖ 3. yüzyılda Anadolu'ya gelen savaşçı bir kavim olan Galatların Tektosaglar boyuna başkentlik etmiştir.[20] Strabon, ünlü eseri Geographika'da, bugün merkezde bulunan Ankara Kalesi'nin Tektosaglar tarafından inşa edildiğini söyler.[34] Daha sonra bölgede siyasal birliği kuran[35] Roma İmparatoru Caesar Divi Filius Augustus, MÖ 25 yılında Ankara'yı ele geçirmiştir.[20]

MS 395 yılında Roma İmparatorluğu ikiye bölününce Ankara Doğu Roma (Bizans) sınırları içinde kaldı. Ancak il toprakları üzerindeki Doğu Roma hâkimiyeti zaman zaman kesintiye uğradı. MS 654 yılında Müslüman Araplar kısa süreliğine bölgenin kontrolünü ele geçirdiler. 833 ve 842 yıllarında Abbasi Halifesi Mutasım ve Türk komutanı Afşin Ankara kentini kısa süreliğine ele geçirdi. 871 yılında Pavlikian mezhebinden Hristiyanlar Ankara kentinin kontrolünü yaklaşık bir yıllığına ele geçirdi. Bu kesintilerden sonra her seferinde Doğu Romalılar kenti geri alarak otoriteyi sağladı.[36]

Selçuklular ve Osmanlı İmparatorluğu

Ankara'nın 18. yüzyıldan kalma bir resmi. Bu anonim eser Hollanda'daki Rijksmuseum'dadır.
Güçlü istihkamı sebebiyle 1071-73 yılları arasında Türk akınlarına karşı koyan Ankara'nın Artuk Bey veya Dânişmend Gazi tarafından Türk hakimiyeti altına alındığı ifade edilmiştir.[37] Ankara'nın Büyük Selçuklu İmparatorluğu'nun eline geçmesi, Malazgirt Meydan Muharebesi'nden sonra 1073 yılına rastlar. 12. ve 13. yüzyıllarda Selçuklu Sultanlarının da çabasıyla transit ticarette gelişme gösteren Ankara'nın merkezi, önce Ahiler'e, ardından 1304'te göreli özerklik verilerek Osmanlı İmparatorluğu'na bağlandı. İlin güneybatı ilçeleri bu dönemde Germiyanoğulları'na bağlanırken, güneydoğu ilçeleri Karamanoğulları'na bağlanmıştır.[38] I. Murat zamanında kesin olarak Osmanlı topraklarına bağlanan ilde, 1402 yılında Büyük Timur İmparatorluğu İmparatoru Timur ile Osmanlı İmparatorluğu Padişahı Yıldırım Bayezid arasında Ankara Muharebesi yapıldı.[39][40] Yıldırım Bayezid'in savaşı kaybetmesi ve Timur'a esir düşmesi sonucu Osmanlı Devleti, Fetret Devri denen bunalım ve iktidar boşluğu dönemine girdi. Ankara Muharebesi'nde bölge büyük ölçüde harap olmuş, Anadolu birliğini yeniden kuran II. Murat zamanında yeniden onarılmıştır.[14] 1841 yılında Anadolu Eyaleti kaldırılıp yerine vilayetler kurulunca il bir vilayet oldu.[41] Ankara, Çorum, Yozgat, Kayseri ve Kırşehir sancakları bu vilayete bağlandı. Ankara Vilayeti 1922 yılına kadar varlığını sürdürdü.[41]

Osmanlı hâkimiyetinin sonlarına doğru Ankara 1917'de 3 gün süren büyük bir yangın geçirmiş[42] ve yangın 1900 kadar hanenin yanması ile sonuçlanmıştır.[43]

Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyet dönemi

1924 yılında hazırlanan Ankara şehir haritası

1950'lerde Anafartalar Caddesi'nde insanlar
Ankara ilinin Türk Kurtuluş Savaşı'nda merkezî bir yeri olmuştur. 27 Aralık 1919'da Ankara'ya gelen Mustafa Kemal, şehri Anadolu’daki direniş hareketinin yönetimi olan Heyet-i Temsiliye'nin merkezi olarak seçti. Şehir, coğrafi olarak Anadolu'nun ortasındaydı, demir yolu ile İstanbul'a ulaşılabiliyordu, Batı Cephesine yakındı ve halkın millî mücadeleye olan desteği tamdı. İstanbul'un İngilizler tarafından resmen işgalinden iki gün sonra, 18 Mart 1920'de, İstanbul'da bulunan Meclis-i Mebûsan kendini resmen feshedince, 23 Nisan 1920'de Ankara'da Büyük Millet Meclisi kuruldu. Ankara ili, Türk-Yunan Savaşı'nın en yoğun muharebesinin gerçekleştiği yer olmuştur. 1920 yazında Yunan birlikleri, Ankara şehrini ele geçirmek amacıyla Sakarya nehri kıyılarına kadar ilerlemişti. Ancak 23 Ağustos - 13 Eylül tarihleri arasında gerçekleşen Sakarya Meydan Muharebesi sonucunda Yunan birlikleri püskürtüldü. Polatlı yakınlarında meydana gelen zorlu muharebe Kurtuluş Savaşı'nın dönüm noktası olmuş, Mustafa Kemal ****** ünlü "Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır" sözünü bu sırada söylemiştir. Birkaç hafta sonra Fransa ile yapılan Ankara Anlaşması ile, Türk-Fransız ihtilafı sona ermiştir. Kurtuluş Savaşı sonucu toprakları üzerindeki egemenliğini kanıtlayan Türkiye, 1922 Lozan Barış Konferansı ve 1923 Lozan Antlaşması ile uluslararası toplulukta millî sınırlarını tescilledi ve bağımsızlığını onaylattı. Türkiye Büyük Millet Meclisi 13 Ekim 1923'te Ankara ilinin merkezi olan Ankara kentini başkent ilan etti.[44][45][46]

Ankara, 1984 yılında çıkarılan 2972 sayılı kanun[47] ve 195 sayılı kanun hükmünde kararname[48] sonucu İstanbul ve İzmir ile birlikte büyükşehir unvanı kazandı. Aynı yıl çıkarılan 3030 sayılı kanun ile büyükşehir ve ilçe belediyeleri statüleri netleşti.[49] Başlangıçta beş ilçe Ankara Büyükşehir Belediyesinin sınırlarına dâhil edildi. 2004 yılında çıkarılan 5216 sayılı kanun ile büyükşehir belediyesinin sınırları valilik binası merkez kabul edilerek yarıçapı 50 kilometre olan dairenin sınırlarına genişletildi.[50] Bu sınırlar içinde kalan 16 ilçe, büyükşehir ilçe belediyeleri hâline geldi.[50] 2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı kanun ile 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından büyükşehir belediyesinin sınırları il mülki sınırları oldu.[51]

Coğrafya
Ana madde: Ankara coğrafyası
Ankara ili, doğuda Kırıkkale, kuzeydoğuda Çankırı, kuzeybatıda Bolu, batıda Eskişehir, güneyde Konya, güneydoğuda Kırşehir ve Aksaray ile komşudur.[52] Coğrafi olarak Ankara, Sakarya ve Kızılırmak nehirlerinin tam ortasına kurulmuştur.[53] Ankara ilinin yüzölçümü 25.632 km2'dir.[3]

1.355 kilometre uzunluğu ile, tamamı Türkiye toprakları üzerinde yer alan en büyük nehir olan Kızılırmak ilin doğusunu, 824 kilometre ile Türkiye'deki en büyük nehirlerden olan Sakarya Nehri ise, ilin batısını sulamaktadır. Sakarya Nehri'nin kollarından Ankara Çayı, il merkezinden geçer. İlin güneyinde ise 1300 km² ile ülkenin en büyük ikinci gölü[54][55], %32,4 tuz oranıyla[54] da dünyanın en tuzlu ikinci gölü[56] olan Tuz Gölü vardır. Ayrıca Tuz Gölü'nün de içinde bulunduğu havza, Türkiye'nin en büyük kapalı havzasıdır.[57]

Ovalık bir alanda kurulan ilin yüzölçümünün yaklaşık %50'sini tarım alanları, %28'ini ormanlık ve fundalık alanlar, %12'sini çayır ve meralar, %10'unu ise tarım dışı araziler teşkil etmektedir. İlin en yüksek noktası 2015 m yüksekliğindeki Elmadağ, en geniş ovası 3789 km²'lik yüzölçümü ile Polatlı Ovası, en büyük gölü yaklaşık 490 km²'lik yüzölçümü ile Tuz Gölü'nün il içindeki alanı, en uzun akarsuyu yaklaşık 151 km'lik uzunluğu ile Sakarya Nehri'nin il içindeki bölümü, en büyük barajı ise 83,8 km²'lik yüzölçümü ile Sarıyar Barajı olup, il geneli itibarıyla 14 doğal göl, 136 sulama göleti ve 11 baraj bulunmaktadır.[58]

İklim
İlin güney ve orta bölümlerinde karasal iklimin soğuk ve kar yağışlı kışları ile sıcak ve kurak yazları, kuzeyinde ise Karadeniz ikliminin ılıman ve yağışlı halleri görülebilir.[59][60] Karasal iklimin hâkim olduğu bölgelerde gece ile gündüz, yaz ile kış mevsimi arasında önemli sıcaklık farkları bulunur. En sıcak ay temmuz veya ağustostur. İldeki yerine göre ortalama en yüksek gündüz sıcaklıkları 27-31° C'dir. En soğuk ay ise Ocak ayıdır, en düşük gece sıcaklıkları ildeki yerine göre ortalama -6 ila -1 °C arasındadır. Yağışlar en çok mayıs, en az temmuz veya ağustos ayında düşer. Ankara il merkezinde yıllık ortalama toplam yağış 415 mm,[60] yıllık ortalama toplam yağış, 60 cm (Kızılcahamam) ila 35 cm (Şereflikoçhisar) arasında değişir.[61][62] Son yılların en soğuk gecesini -22 ile 26 Ocak 2016'da gördü.[63]


Nuvola apps kweather.svg Ankara iklimi Weather-rain-thunderstorm.svg
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
En yüksek sıcaklık (°C) 16,6 20,4 27,8 31,1 33,0 37,0 41,0 40,4 36,0 33,3 24,4 20,4 41,0
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 4,4 6,6 11,6 17,3 22,2 26,6 30,2 30,3 26,0 19,8 12,9 6,6 17,8
Ortalama sıcaklık (°C) 0,4 1,9 6,0 11,3 16,1 20,1 23,6 23,4 18,8 13,0 7,0 2,6 12,0
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) −3 −2,2 0,9 5,6 9,7 13,0 15,9 16,0 11,8 7,2 2,4 −0,7 6,3
En düşük sıcaklık (°C) −24,4 −22,2 −19,2 −6,7 −1,6 3,8 4,5 6,3 2,5 −5,3 −13,4 −18 −24,4
Ortalama yağış (mm) 42,1 36,6 40,3 46,5 52,0 36,7 14,2 10,9 18,7 29,1 32,0 43,1 366,2
Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü[64]

Depremsellik
Ankara toprakları iki dağ kuşağı arasında sıkışmıştır. Faylara (kırık hatlara) rastlanır. Ankara il sınırları içindeki alanın %30'u 1. ve 2. derece deprem alanıdır. Son yüz yılda meydana gelen küçük şiddetli depremlerin çoğu Kuzey Anadolu Fay Hattı ve yakın çevresinde veya başkentin güneydoğusunda Tuz Gölü ve Kırşehir fayı civarındadır. Ankara il sınırları içinde meydana gelen 1944 Bolu-Gerede depremi ve 1938 Kırşehir depremi şehirde hasara yol açmıştır. Ankara içinde meydana gelen en kuvvetli deprem, 6,1 büyüklüğündeki 2005 Balâ depremidir.[65]

Direy

Birleşik Krallık'ta yetiştirilmiş ve Amerika Tavşan Yetiştiricileri Kurumu'nun (ARBA) 2003 yılında düzenlediği yarışmada finale kalmış 8 aylık bir Ankara tavşanı
Ankara'nın ormanlık bölgelerinde ayı, yaban domuzu, geyik gibi hayvanlar bulunur. Kurt, tilki, porsuk, tavşan, kokarca, gelincik, sincap gibi kara hayvanları ile keklik, çil, toy, turna, çulluk, güvercin, üveyik, bıldırcın gibi kuşlar ilin hemen her yerinde bulunur. Bozkır bölgelerde atmaca, şahin ve kartal gibi yırtıcı kuşlara rastlanır. Nehir ve göllerde sazan, alabalık, tatlı su midyeleri, yengeç, kurbağa, kaplumbağa, karabatak, yaban ördeği, yaban kazı ve su tavuğu gibi hayvanlar mevcuttur.[66]

İlin adıyla anılan kedi, keçi, tavşan ve Ankara takla güvercini meşhurdur.[67] Ankara'nın simgesi durumunda olan bu varlıklardan özellikle Ankara kedisi ve keçisi artık sadece Ankara'da değil, dünyanın birçok ülkesinde de yetiştirilmekte ve hem şehrin hem de Türkiye'nin tanıtımına katkıda bulunmaktadır.[67]

Jeoloji
Ankara topraklarının kuzey kısımları volkaniktir. Burada andezitik ve trakitik kayalar, kuzeydoğuda granit türü kayalar, kuzeybatıda ise kireç taşları ve kumtaşları görülür. İlin güney ve güneydoğu bölgeleri mezozoik (II. zaman) oluşumlardan meydana gelir. Sakarya Nehri çevresinde Tersiyer, Polatlı civarında Eosen, Tuz Gölü dolaylarında Neojen (III. zamanın son sistemi), çukur ve düz alanlar ile akarsu boylarında Kuaterner oluşukları bulunmaktadır. Başkent bölgesi büyük ölçüde volkanik yüzey malzemesine sahiptir. İlin büyük bölümü kireç taşlarından oluşmuştur, bu yüzden çok kireçli topraklarla kaplıdır. Akarsu boylarında tarıma uygun alüvyon topraklarına rastlanır.[68] Bu jeolojik yapıların bazıları oluştukları döneme ait fosiller içerir ve o dönemlerin canlıları hakkında fikir verir.

Neojen dönem oluşuklar fosil bakımından zengindir. Kızılcahamam'da Sinap yakınlarındaki bir fosil yatağında Neojen memeli kalıntıları ve adını Ankara'dan alan Ankarapithecus meteai adlı bir hominoid (insansı) türe ait fosil keşfedilmiştir. Bu canlının evrimde insansılar ile insanların ortak atası olduğu öne sürülmüştür.[69]

Güneybatıda kalan Polatlı çevresindeki kireç taşları fosil açısından oldukça zengindir. Bölgede, alt Paleosenden kalma sığ deniz bitkilerinin fosilleri bulunmuştur. Çamlıdere'deki Taşlaşmış Ağaç Fosil Ormanı, Erken Miyosen’de (23-15 milyon yıl öncesi) gelişmiş olan çam ve meşe ağaçlarının bulunduğu karışık bir ormanın fosil kalıntılarından oluşur.[70]

Bitki örtüsü

Ankara çiğdemi (Crocus ancyrensis)
Ankara'nın iklim şartları ve topoğrafik yapısı nedeniyle, ilde bitki örtüsü olarak bozkır ve orman bulunur. Bozkır bölgelerde ağaç hemen hemen hiç bulunmaz, bir tek akarsu kıyılarında iğde, söğüt ve kavak ağaçları bulunur. Bozkırda genelde dikenli çalılar ve otlar vardır. Ayrık otu, geven, sorguç otu, üzerlik, katırtırnağı, yabani arpa, püsküllü brom, yavşan otu, gelincik, papatya, hatmi, kekik, sütleğen, ballıbaba, kuşburnu ve böğürtlen burada bulunan başlıca otlar arasında sayılabilir.[71]

2015 verilerine göre ilin %17,1'i ormanlarla kaplı olup, yüzölçümünün %9,6'sını verimli ormanlar, %7,5'ini ise bozuk ormanlar oluşturmaktadır.[72] Ormanlar başlıca dağların kuzey yamaçlarında görülür, ayrıca bozkır ortasında korular da mevcuttur. Ormanlarda en çok karaçam, ardıç ve yer yer meşe görülür. İlin kuzeyine doğru iğne yapraklı ormanlar yaygınlaşır.[71] Kuzey kesimlerde sarıçam ormanları da görülmektedir. Ayrıca ilin kuzeyinde, Bolu il sınırına yakın yüksek kesimlerde az miktarda da olsa köknar ormanlarına rastlanmaktadır. Nallıhan ilçesinin kışların fazla sert geçmediği düşük rakımlı kesimlerinde ise yer yer kızılçam ormanları bulunmaktadır. İlin güney kesiminde ormanlar daha az yer tutmaktadır. Güney kesimde yer alan başlıca ormanlar Balâ ilçesinde yer alan Beynam'da ve Küre Dağı'nda yer almaktadır.

Ankara'da 1362 bitki türü doğal olarak bulunmakta olup, bunların 268'i endemiktir. Ankara çiğdemi, tükürük otu, peygamber çiçeği gibi türler yöreye özgüdür. Familya düzeyinde en sık görülenler papatyagiller, baklagiller, buğdaygiller, turpgiller, ballıbabagillerdir.[71] İlin adıyla anılan Ankara armudu ve Ankara çiğdemi, ayrıca Kalecik Karası olarak bilinen misket üzümü il dışında da tanınır.

Çevre sorunları
Ankara, 2004 itibarıyla, İstanbul ve Kocaeli'den sonra çevreyi en fazla kirleten üçüncü ildir. Ankara'nın akarsuları ve bazı gölleri oldukça kirli durumdadır. İlin akarsuları içinde en fazla kirlenmiş olanlar arasında Sakarya ve onu besleyen Ankara Çayı[73][74] ve Kızılırmak sayılabilir. Buna rağmen, sularının arıtılmasından bu yana Kızılırmak Ankara şehrinin ihtiyacını kısmen karşılamaktadır. Gölbaşı'ndaki Mogan ve Eymir göllerinde kirlilik yüzünden toplu balık ölümleri olmuştur.[75][76] Tuz Gölü'ndeki kirlilik de bölgenin ekolojisini etkilemektedir.[77]

Hava kirliliği 1980 başlarında tehlikeli boyutlara ulaşmış olan Ankara şehri, daha sonra düşük kaliteli kömür yerine doğalgaz kullanımının yaygınlaşması sonucu, bugün orta derecede kirli bir havaya sahiptir. Yine Sincan ve Etimesgut belediyeleri hariç tüm merkez belediyelerinin çöplerinin gönderildiği ve yakın zamana kadar önemli bir çevre sağlığı sorunu teşkil eden Mamak Çöplüğü, günümüzde ıslah edilmiştir. Atıklardan elektrik, gübre ve metan gazı üretilmekte, çöplerde geri dönüşümü mümkün olan maddeler ise endüstriye ham madde yapılmaktadır.

Nüfus

Ankara şehrinin Expedition 19 uzay ekibi tarafından çekilmiş uydu görüntüsü (11 Nisan 2009)
Ankara ili, Ankara şehrinin başkent olmasından sonra hızla kalabalıklaşmıştır. Özel ve kamu sektörü yatırımları başkent ve yöresine yoğunlaşmış, bunun sonucu ortaya çıkan çalışma olanakları büyük bir nüfus akımına yol açmıştır. Ekonomi, sağlık ve eğitim altyapısının gelişmişliği, suç oranının düşük olması, kişi başına kamu yatırımının ve kişi başına mevduatın yüksek olması gibi nedenlerin[78] göçü teşvik ediyor olması muhtemeldir. Cumhuriyet tarihi boyunca ilin nüfusu ülke nüfusunun iki katı hızda artmıştır. Ankara'nın nüfusu hiçbir zaman tam olarak hesaplanamaz. Memur ve öğrenciler ağırlıkta olduğu için net nüfus bulunamaz. TÜİK verilerine göre nüfusu 5 milyondan fazla iken gayriresmî nüfusu 8 milyondur. 1927 sayımında nüfusu 404 bin olan il Türkiye nüfusunun %3,2'sine sahipken bugün 8 milyon nüfus ile bu oran %6,3'tür. 2007-2008 yılları arasında ise nüfus artış hızı (%1,83), ülke nüfus artış hızının (% 1,32) bir buçuk katı olmuştur.[79] Bu büyümenin başını çeken Ankara kenti aldığı göçe rağmen, 2008'de Ankara'da işsizlik oranı (%11, Türkiye genel işsizlik oranına (%11,0) yakındır. İstihdam edilenlerin %72'si hizmetler, %26'sı sanayi, %2'si tarımda çalışır (bu oranlar Türkiye için sırasıyla %49, %27 ve %24'tür).[80]

Ankara'nın nüfusu 2022 yılı itibarıyla 5.747.325 kişidir.[81] İç Anadolu'da bulunan ve nüfusları azalmakta olan Çorum ve Yozgat, Ankara'ya en fazla net göç veren illerdir.[82] İl nüfusunun tamamı il ve ilçe merkezlerinde yaşamaktadır.[83] Ayrıca 15.608.868 kişilik İç Anadolu nüfusunun yaklaşık yarısı Ankara ilinde ikamet etmektedir.[83]

Ankara il nüfusu Türkiye geneline göre daha yüksek bir eğitim düzeyine sahiptir. 2008 verilerine göre, 15 yaş üstü okuma yazma oranı toplam il nüfusunun %88'ini (erkeklerde %91, kadınlarda %86'sını) oluşturur, bu oran Türkiye için %83'tür (erkeklerde %88, kadınlarda %79). Bu farklılık özellikle nüfusun üniversite eğitimli kesiminde belirginleşir: üniversite ve yüksek okul mezunlarının toplam nüfusa oranı Ankara'da %10,6, Türkiye genelinde ise %5,4'tür.[84]

Ankara il nüfus bilgileri
Yıl Toplam Sıra Fark Şehir - Kır
1927[85] 404.581 4
%24 99.066305.515 %76
1935[86] 534.025 4 %32Dark Green Arrow Up.svg
%29 152.695381.330 %71
1940[87] 602.965 4 %13Dark Green Arrow Up.svg
%31 188.416414.549 %69
1945[88] 695.526 2 %15Dark Green Arrow Up.svg
%40 279.491416.035 %60
1950[89] 819.693 2 %18Dark Green Arrow Up.svg
%43 348.552471.141 %57
1955[90] 1.120.864 2 %37Dark Green Arrow Up.svg
%49 551.364569.500 %51
1960[91] 1.321.380 2 %18Dark Green Arrow Up.svg
%59 783.851537.529 %41
1965[92] 1.644.302 2 %24Dark Green Arrow Up.svg
%65 1.069.761574.541 %35
1970[93] 2.041.658 2 %24Dark Green Arrow Up.svg
%72 1.467.304574.354 %28
1975[94] 2.585.293 2 %27Dark Green Arrow Up.svg
%77 1.997.980587.313 %23
1980[95] 2.854.689 2 %10Dark Green Arrow Up.svg
%78 2.238.967615.722 %22
1985[96] 3.306.327 2 %16Dark Green Arrow Up.svg
%83 2.737.209569.118 %17
1990[97] 3.236.626 2 -%2Red Arrow Down.svg
%88 2.836.719399.907 %12
2000[98] 4.007.860 2 %24Dark Green Arrow Up.svg
%88 3.540.522467.338 %12
2007[99] 4.466.756 2 %11Dark Green Arrow Up.svg
%93 4.140.890325.866 %7
2008[100] 4.548.939 2 %2Dark Green Arrow Up.svg
%97 4.395.888153.051 %3
2009[101] 4.650.802 2 %2Dark Green Arrow Up.svg
%97 4.513.921136.881 %3
2010[102] 4.771.716 2 %3Dark Green Arrow Up.svg
%97 4.641.256130.460 %3
2011[103] 4.890.893 2 %2Dark Green Arrow Up.svg
%97 4.762.116128.777 %3
2012[104] 4.965.542 2 %2Dark Green Arrow Up.svg
%98 4.842.136123.406 %2
2013[105] 5.045.083 2 %2Dark Green Arrow Up.svg Şehir ve kır ayrımı kaldırılmıştır.
2014[106] 5.150.072 2 %2Dark Green Arrow Up.svg
2015[107] 5.270.575 2 %2Dark Green Arrow Up.svg
2016[107] 5.346.518 2 %1Dark Green Arrow Up.svg
2017[107] 5.445.026 2 %2Dark Green Arrow Up.svg
2018[107] 5.503.985 2 %1Dark Green Arrow Up.svg
2019[107] 5.639.076 2 %2Dark Green Arrow Up.svg
2020[107] 5.663.322 2 %0Dark Green Arrow Up.svg
2021[107] 5.747.325 2 %1Dark Green Arrow Up.svg
2022[107] 5.782.285 2 %1Dark Green Arrow Up.svg
Not: 1989 yılında Kırıkkale ilinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 6 Şubat 2023 verileri [108])

Ankara İl Nüfusu: 5.782.285'dir (2022 sonu). İlin yüzölçümü 25.632 km2'dir. İlde km2'ye 226 kişi düşmektedir. (Yoğunluğun en fazla olduğu ilçe: 5907 kişi ile Keçiören’dir)

İlde yıllık nüfus artış oranı %0,61 olmuştur. 6 Şubat 2023 TÜİK verilerine göre 25 İlçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 1425 mahalle bulunmaktadır.

Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Akyurt (%5,14), Bala (-%11,26)

2022 yılı sonunda Ankara ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri
İlçe Nüfus 2021 Nüfus 2022 Fark N.Artışı % Mah.Say. Alanı km2[109] Yoğunluk
Akyurt 38.588 40.625 2.037 5,14 26 369 110
Altındağ 407.675 413.994 6.319 1,54 26 123 3366
Ayaş 13.093 12.998 -95 -0,73 33 1041 12
Bala 22.966 20.521 -2.445 -11,26 55 1851 11
Beypazarı 48.393 48.357 -36 -0,07 78 1697 28
Çamlıdere 8.350 8.100 -250 -3,04 48 782 10
Çankaya 949.265 942.553 -6.712 -0,71 123 483 1951
Çubuk 91.363 95.449 4.086 4,38 84 1198 80
Elmadağ 44.236 44.379 143 0,32 30 647 69
Etimesgut 606.472 614.891 8.419 1,38 38 273 2252
Evren 2.965 2.952 -13 -0,44 13 222 13
Gölbaşı 142.961 150.047 7.086 4,84 54 1364 110
Güdül 8.155 8.079 -76 -0,94 31 540 15
Haymana 27.298 26.016 -1.282 -4,81 78 2164 12
Kahramankazan 57.913 59.123 1.210 2,07 48 547 108
Kalecik 12.502 12.794 292 2,31 57 1110 12
Keçiören 942.884 939.279 -3.605 -0,38 51 159 5907
Kızılcahamam 26.968 26.872 -96 -0,36 109 1623 17
Mamak 682.420 687.535 5.115 0,75 64 321 2142
Nallıhan 26.961 26.553 -408 -1,53 83 2079 13
Polatlı 127.526 128.378 852 0,67 95 3618 35
Pursaklar 159.676 162.389 2.713 1,69 21 169 961
Sincan 561.411 572.609 11.198 1,98 59 880 651
Şereflikoçhisar 33.475 33.140 -335 -1,01 64 2155 15
Yenimahalle 703.809 704.652 843 0,12 57 219 3218
Ankara 5.747.325 5.782.285 34.960 0,61 1.425 25.634 226
Konum
Konum Bilgileri
İlçe Kuruluş Yılı[110] Alanı km² Rakım mt. Merkeze km[111]* Ulaşan Yollar[111]
Akyurt 1990 369 1.027 34 -06
Altındağ 1953 123 892 3
Ayaş Cumh. öncesi 1.041 955 57 -05,
Bala Cumh. öncesi 1.851 1.309 68 -06
Beypazarı Cumh. öncesi 1.697 676 99 -04,
Çamlıdere 1953 782 1.243 104 -05=>
Çankaya 1936 483 881 5 ,
Çubuk Cumh. öncesi 1.198 1.002 40 -07=>
Elmadağ 1960 647 1.100 41 / -13
Etimesgut 1990 273 819 19 ,
Evren 1990 222 926 174 10=>
Gölbaşı 1983 1.364 1.006 22 / -07
Güdül 1957 540 738 89 -04=> ,
Haymana Cumh. öncesi 2.164 1.251 75 -04,
Kahramankazan 1987 547 889 46 -06
Kalecik Cumh. öncesi 1.110 718 67 -06=> , -07
Keçiören 1983 159 865 6 ,
Kızılcahamam Cumh. öncesi 1.623 985 77 -05,
Mamak 1983 321 909 7 ,
Nallıhan Cumh. öncesi 2.079 633 158 -03,
Polatlı 1926 3.618 866 77 / -11, -01, -04
Pursaklar 2008 169 1.060 17 ,
Sincan 1983 880 798 28 , -05
Şereflikoçhisar Cumh.önce 2.155 972 147 / -10
Yenimahalle 1957 219 880 6 ,
Ankara Cumh. öncesi 25.632 905
*Metropol ilçelerin merkeze uzaklıkları, kaymakamlık ile valilik arasındaki uzaklıktır.

Ekonomi

Ankara'nın önemli iş merkezi Söğütözü, Ankara

Söğütözü, Ankara'nın iş kulelerinin yoğunluğu ile bilinen semti
Ankara nüfusunun dörtte üçü hizmet sektöründe çalışır ve bu sektör ilin gayrisafi hasılasında en büyük paya sahiptir. Sektörün bu kadar gelişmesinin nedeni, göçle gelen nüfusa istihdam sağlayacak kadar büyük sanayinin bulunmamasıdır.[112]

İl, Türkiye gayrisafi millî hasılasının %9'una sahiptir. Ülkenin toplam vergi gelirlerinin %12'si, bütçe gelirlerinin %12,3'ü buradan toplanır; buna karşılık ilin ülke bütçesinden aldığı pay %6,4'tür. 2006 yılında Ankara bütçe vergi gelirlerine 16,5 milyar TL, toplam bütçe gelirlerine de 21,1 milyar TL katkıda bulunmuş, bütçeden ise 11,3 milyar TL pay almıştır.[112] 2001 yılı itibarıyla gayrisafi yurt içi hasılasının Ankara'ya düşen kısmının %45'i ticaretten, %23'ü ulaştırma ve haberleşmeden, %14'ü devlet hizmetinden kaynaklanmaktaydı.[113]

Pricewaterhouse Coopers’ın “Dünyada En Büyük Şehir Ekonomileri Hangileri ve Bu 2020 Yılında Nasıl Değişecek” raporuna göre dünyanın en büyük 100 kenti arasında 2005 yılında 94. olan kent, 2008'de 80. sıraya yerleşmiştir. İlin 2020 yılında dünya kentleri sıralamasında 115 milyar $ gelirle 74. sıraya yerleşmesi planlanmaktadır.[114][115]

Brookings Institution ve JP Morgan'ın 2014 yılı baz alınarak oluşturulan, ekonomide yükselen kentler sıralamasında Ankara 300 şehir arasında Xiamen'in ardından 9. sırayı aldı. Ankara 2013'teki listede 38. sırada yer almaktaydı. Aynı listede Türkiye'den İzmir 2, İstanbul 3 ve Bursa 4. sırada yer almıştır.[116]

Sanayi

Ortadoğu Sanayi ve Ticaret Merkezi
Ankara ilinde özel sektörün katma değer içindeki payı %85'in üzerindedir. İlin sanayisi genel olarak küçük ve orta boylu işletmelerden oluşmaktadır. Bunların %40'ı, savunma ve taşıt üretimi yapan büyük kuruluşların talep gösterdiği makine ve metal alanında üretim yapmaktadır, bunun ardından gıda ve tekstil sanayileri gelir. Üretim açısından en önemli sektörler, gıda (şeker, un, makarna, süt, içki), taşıt, makine (tarım araçları, taşıt, traktör), savaş, çimento ve dokumadır (yünlü dokuma, trikotaj, konfeksiyon). Ayrıca tarım ilaçları, mobilya, şekercilik ve matbaacılık da önemlidir.[117] Savunma sanayisi, yazılım ve elektronik sektörlerinde Ankara Türkiye'de başta gelir.[118]

Ankara Sanayi Odası'na (ASO) kayıtlı yaklaşık 3500 şirket vardır. Türkiye'nin en büyük 500 şirketinin 48'inin ASO'ya bağlı olmasıyla Ankara, 2009 yılında İstanbul'dan sonra Türkiye'nin 2. sanayi merkezi sayılmaktadır.

Ankara'da üretimin büyük kısmı Sincan, Akyurt, Çubuk ve il merkezine yakın olan İvedik ile Ortadoğu Sanayi ve Ticaret Merkezi (OSTİM) Organize Sanayi bölgelerinde gerçekleşmektedir. OSTİM, Türkiye'nin en büyük küçük ve orta boy sanayi üretim alanıdır.[119]

2009'da Ekonomi ve Dış Politika Araştırmalar Merkezi tarafından hazırlanan bir çalışmaya göre, en rekabetçi il Ankara'dır. Ankara, "rekabetçilik" endeksini oluşturan alt endeksler arasında insani sermaye, yaratıcı sermaye ve sosyal sermaye endekslerinde ilk sırada yer almıştır. Üniversite ve öğretim üyesi sayısının yüksekliği, patent ve benzeri başvurular gibi faktörler Ankara'yı özellikle yaratıcı sermaye endeksinde Türkiye'de birinci yapmaktadır.[120]

Tarım, hayvancılık ve ormancılık

Ankara keçisi
Ankara ili genelinde toprakların %60'ı tarım alanı olarak kullanılır ve bu oran Türkiye ortalamasının oldukça üzerindedir.[112] En önemli tarla ürünleri buğday, arpa ve şeker pancarıdır. Diğer önemli ürünler soğan, kavun, karpuz, domates, havuç, armut, elma, vişne ve üzümdür.[121] Tarla arazilerinin yaklaşık %24'ünde buğday, %23'ünde arpa, kalanında ise diğer ürünler yetiştirilmektedir.[122] Polatlı, Türkiye’nin ikinci büyük "tahıl ambarı" olması dolayısıyla en aktif tahıl borsalarından birine sahiptir.[123][124]

Ankara rakım ve mera özellikleri açısından, küçükbaş hayvancılığa daha elverişlidir. Hayvancılık il ekonomisinde önceleri önemli olan yerini giderek kaybetmektedir.[125] İlde koyun (ak ve karaman cinsi) ve sığır beslenir. Tavuk yetiştiriciliği de önemli boyuttadır.[121] Ankara keçisi olarak bilinen tiftik keçisi sayısı 1970'lerdeki sayısının onda birinin altındadır ve korunması amacıyla, günümüzde yetiştiricilerine ücret verilmektedir.[126]

Ankara orman varlığı bakımından pek zengin değildir. Ancak, Türkiye çapında mobilyacılık, döşemecilik gibi alanları kapsayan önemli düzeyde bir ağaç işleri sektörü gelişmiştir.

Enerji
Nallıhan'da Çayırhan Termik Santrali linyit (634 MW güçlü), Esenboğa termik santrali ise fuel oil (54 MW) yakarak enerji üretir. Ayrıca, Sarıyar Barajı (160 MW), Hirfanlı Barajı (Evren) (128 MW) ve Kesikköprü Barajı (76 MW) hidrolelektrik enerji üretir.

Madencilik
Ankara, Türkiye'nin madencilik potansiyeli fazla olan illerindendir. İlin Beypazarı ve Nallıhan ilçelerinde Türkiye'nin en önemli linyit yataklarından bazıları bulunur. Bala ilçesinde alçı taşı yatakları bulunmaktadır. Ayrıca Tuz Gölü ve çevresinde tuz çıkarılır. Türkiye'de İzmir'deki Çamaltı Tuzlası'ndan sonra en fazla tuz çıkarılan yer, Tuz Gölü ve çevresidir.[127]

İlde ayrıca, Beypazarı ve Kızılcahamam çevresinde sodacılık gelişmiştir.[127]

Kültür
Müzeler
Ana madde: Ankara'daki müzeler

Mustafa Kemal ******'ün direktifleri üzerine Mimar Arif Hikmet Koyunoğlu tarafından projelendirilen ve 1927 yılında inşa edilen Ankara Devlet Resim ve Heykel Müzesi[128]

Ankara Etnografya Müzesi

Anıtkabir
Ankara ilindeki müzelerin büyük çoğunluğu Ankara şehir merkezi sınırları içerisinde kalır. İlde çeşitli kurumlarca işletilen 53 müze bulunmaktadır.

Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyet'in kuruluş yıllarına ait önemli eşyaları Ankara'daki müzelerde bulmak mümkündür. I. Türkiye Büyük Millet Meclisi Binası'nda bulunan Kurtuluş Savaşı Müzesi, Anıtkabir'deki ****** ve Kurtuluş Savaşı Müzesi, II. TBMM Binası'ndaki Cumhuriyet Müzesi, Devlet Mezarlığı Müzesi bu tarihî müzelerin başlıcalarıdır. Bunların yanı sıra İsmet İnönü ve Mehmet Akif Ersoy'un evleri de birer müze olmuştur. Ankara'nın başkent olmasından dolayı doğal olarak Türkiye'nin ilk belli başlı müzeleri (Etnografya Müzesi, Devlet Resim ve Heykel Müzesi gibi) Ankara'da oluşturulmuştur. Çeşitli devlet kuruluşları da başkentte bulunmaları nedeniyle müzelerini burada kurmuşlardır, Ziraat Bankası Müzesi, Türk Hava Kurumu Müzesi, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü'nün Tabiat Tarihi Müzesi gibi. Yakın yıllarda kurulan ODTÜ Bilim ve Teknoloji Müzesi, Feza Gürsey Bilim Merkezi, Çengelhan Rahmi Koç Müzesi, Ulucanlar Cezaevi Müzesi, Altınköy Açık Hava Müzesi, Erimtan Arkeoloji ve Sanat Müzesi gibi yeni müzelerle Ankara'nın müze seçenekleri zenginleşmektedir.

1997'de "Avrupa'da Yılın Müzesi" seçilen[129] Anadolu Medeniyetleri Müzesi, ziyaretçi sayısı bakımından Türkiye'de onuncu, Ankara'da birincidir.[130] Müzede Paleolitik Çağ'dan günümüze Anadolu'nun arkeolojik hazineleri sergilenir.

Ankara şehri dışındaki en önemli müze, Kral Midas'ın tümülüsünün de bulunduğu Polatlı'daki Gordion Müzesi'dir. Bu müzede bölgede keşfedilmiş, Tunç Çağı ve Frigya döneminden kalma arkeolojik eserler sergilenmektedir.

Arkeolojik alanlar ve tarihî kalıntılar

I. Alaeddin Keykubad zamanında yapılan Akköprü

İle bağlı turistik kasabalarından, her yıl Beypazarı Festivali'ne ev sahipliği yapan Beypazarı
İlde birçok arkeolojik alan vardır. Buralarda keşfedilmiş kıymetli eserler Anadolu Medeniyetleri Müzesi ve ODTÜ Bilim ve Teknoloji Müzesi'nde sergilenmekte, yapılar da ziyarete açık tutulmakta, Ahlatlıbel, Etiyokuşu, Karaoğlan ve Kocumbeli höyüklerinde taş ve bronz çağlarından yapıtlar bulunur. Hititlerden kalan çeşitli kalıntılar arasında Balıkhisar, Ballıkuyumcu, Bitik, Karaoğlan ve Külhöyük höyükleri ve Gâvurkale taş oymaları sayılabilir. Yine Ankara Kalesi, Galatlar zamanında inşa edilmiş ve sonraki yüzyıllar boyunca çeşitli medeniyetlerce kullanılmıştır.

Başkentte Roma döneminden kalan önemli kalıntılar vardır. Roma Hamamı 3. yüzyılda Septimius Severus'un oğlu Roma İmparatoru Caracalla tarafından Sağlık Tanrısı Asklepios adına yapılmıştır.[131][132][133] MÖ 2. yüzyılda Frigya tanrısı Men adına yapılmış olan Augustus Tapınağı zamanla yıkılmıştır. Bugün kalıntıları bulunan tapınak ise son Galatya hükümdarı Amintos'un oğlu Kral Pilamenes tarafından Roma İmparatoru Caesar Divi Filius Augustus adına bir bağlılık nişanesi olarak yaptırılmıştır.[134] Jülian Sütunu, 362 yılında Roma İmparatorluğu İmparatoru Julian'ın Ankara ziyareti onuruna dikilmiştir.[14] Başkent dışında, Kalecik'teki Kalecik Kalesi Romalılardan kalmadır. Bir dağın içine oyulan Güdül'deki mağaralar ise ilk Hristiyanların Romalılardan saklandığı çok katlı bir yerleşim yeridir.[135]

Ankara ilinde Selçuklular ve Osmanlılardan kalma pek çok eser vardır. Yenimahalle ilçesindeki Selçuklu yapısı Akköprü, Anadolu Selçuklu Sultanı I. Alaeddin Keykubad zamanında yaptırılmıştır.[136] Alaaddin Camii, Ankara Kalesi içinde yer alır ve 1178 tarihlidir. Samanpazarı'nda bulunan Arslanhane (Ahi Şerafettin) Camii 13. yüzyılın başında yapılmıştır.[137][138]

Osmanlı dönemine ait önemli eserler arasında 15. yüzyıldan kalma Hacı Bayram Camii, Karacabey Camii, Kurşunlu Han kervansarayı ve 16.yüzyıldan kalma Cenabi Ahmet Paşa Camii sayılabilir. Osmanlı son dönem mimari özelliklerini taşıyan Ankara Kaleiçi, Beypazarı, Ayaş, Güdül'deki tarihî evler korumaya alınmıştır.[138]

Müzik

Zeybek oyunu
Ankara yöresinin geleneksel halk müziğinin başlıca telli çalgısı bağlama, başlıca nefesli çalgıları çeşitli düdük ve kaval tipleri, başlıca vurmalı çalgıları da davul ve deftir.[139]

Sosyal ortama bağlı olarak çeşitli halk müziği gelenekleri vardır; divan sazı adı verilen yaylı bir sazla çalınır, başka çalgı olmaz. "Efe başı" denen yaşlı ve iyi saz çalan kişi ortaya oturur, daha az tecrübeli olanlar onun etrafında bir halka oluştururlar. Efe başı grubu idare eder, onu ardından herkes sırayla çalardı. Divanların özelliği tasavvufi bir hava içinde çalınır, terbiye edici, ibret verici türküler söylenir, oyunlar oynanırdı. Bunun ardından Kırat, Muhabbet havaları, Zil Havaları, Oyun Havaları ve Bozlak ve Ağıtlar gelirdi. Divanların sonunda bir Cezayir havası olurdu.[140][141] Bunlardan Kırat, kahraman bir atın hikâyesini işleyen türkülerdir. Bozlaklar içli ve ince duygulu şarkılardır. Aşk, ölüm, isyan, üzüntü gibi duygular, doğaçlama olarak, vezinsiz söylenir. Ağıtlar ise üzüntülü ve acılı konuları işler.[142] Topluluğun cinsine göre Muhabbet veya Oturaklar da olurdu. Muhabbet, yaşlı kimselerin oluşturduğu içkili topluluklarda çalınırdı. Saz parçaları arasında topluğun en yaşlısı konuşur, geçmiş öyküler ve fıkralar anlatır. Oturaklar, daha çok delikanlılar ve bekâr erkekler tarafından yapılır. Para ile tutulan kadınlar içki ve meze servisi yapar, oyun havaları başlayınca kadınlar ortaya çıkıp oynarlar.[139]

Dans

Ankara oyun havası "Fidayda"
0:22
Ankara yöresinin başlıca oyun havalarından olan "Fidayda",[143] saz eşliğinde, grup halinde yapılan dansın da adıdır.
Dinlerken sorun mu yaşıyorsunuz? Medya yardımı alın.
Ankara halk oyunları zeybekler ve düz oyunlar olmak üzere iki bölümde incelenir:

Zeybekler, yiğitlik ve mertlik teması üzerine kurulu oyunlardır. Sazla oynanır ve ağır bir melodisi vardır. En az iki kişi tarafından oynanır. Zeybek oyunlarında dikkat edilecek husus, oyunun vermiş olduğu karakteristik hava ve melodiye göre jest ve figürleri ayarlamaktır. Yani duruş, kasılış ve poz zeybek oyununun gösterişini ortaya koyar. Zeybek oyunlarının başlıcaları, Ankara zeybeği, mendil zeybeği, Karaşar zeybeği, Seymen zeybeği, Seymen alayı ve Yağcıoğlu zeybeğidir.[144]

Oyun havaları eşliğinde oynanan Ankara düz oyunlarının ahengi farklı, ritmi yumuşaktır. Sazın sesi bazen hareketli, bazen duygulu, bazen de coşkuludur. Düz oyunların figürleri ayak oyunlarıyla süslenmiştir ve birbirine çok benzer. Hepsi saz eşliğinde ve grup halinde oynanır. Bu oyunların en meşhurları, misket, fidayda[143] (hüdayda), mor koyun, yandım şeker, name gelin, sabahî, yıldız, çarşamba ve Arap oyunudur.[144]

Mutfak
Eski Ankara evlerinde aşhane veya ayşene de denilen mutfak, evin en büyük kısmını meydana getirirdi. Mutfakta çork denilen bir ocak ve tandırın yanı sıra, iki katlı, müsandere denilen bir kiler bulunurdu. Mutfağın bir köşesine yakmak üzere odun istif edilirdi. Yemek genellikle mutfakta yere serilen sofralarda yenirdi. Mutfak eşyaları da yöreye has isimlerle adlandırılırdı. Örneğin fıçıya bodu, sofra bezine boğ, bıçağa eğri, oklavaya oklağaç, rafa terek, tepsiye tıngır denirdi.[145]

Günümüzde çağdaş mutfaklar ve adlar yaygınlaşmakla birlikte, eski Ankara mutfağına has birçok yemek ve tatlı hâlâ yaşatılmaktadır. 2008'de yapılan bir araştırmaya göre, 93 çeşit yöresel yemek, tatlı ve içecekleri ile Ankara ili, Gaziantep ve Elâzığ'dan sonra üçüncü en zengin mutfağa sahiptir.[146] Bunların arasında, tutmaç ve miyane gibi çorbalar; Ankara tavası, alabörtme, calla, ilişkik, sızgıç, siyel, siyer, bici, pıtpıt pilavı, mucirim köftesi, tohma, şirden dolması, papaç, yalkı, carcıran, göter, kaile, topaç, cızlama, öllüğün körü gibi yemek ve hamur işleri; kargabeyni, köyter, omaç, perçem, tiltil helvası, zerdali boranası ve Beypazarı yöresine ait 80 katlı baklava gibi tatlılar ile bazlamacın, gizleme, çerpit, kartalaç, kömbe, kete, saçkıran, şerit ve yarımca gibi ekmekler sayılabilir.[145][147]

Şenlikler
İlde geleneksel hale getirilen birçok şenlik vardır. Bunlar içinde en önemlisi kısaca Beypazarı Festivali olarak bilinen Uluslararası Tarihi Evler, El Sanatları, Havuç ve Güveç Festivali'dir. Bu şenliğe Türkiye'den ve dünyadan birkaç kent katılır. Şenlik her yıl Ekim ayında gerçekleştirilir.[148][149] [150]

İldeki bir başka şenlik, Kızılcahamam ilçesinde düzenlenen Kültür ve Su Festivali'dir. Geleneksel hale getirilen bu şenlik, her yıl Ağustos ayında gerçekleştirilir.[150][151]

Başka bir şenlik de Çubuk ilçesindeki Turşu ve Kültür Festivalidir.

Ağız
Prof. Dr. Leyla Karahan'ın Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması adlı çalışmasına göre Türkçenin Ankara ilinde kullanılan şivesi Batı Anadolu ağızları içindedir ve Balâ, Haymana, Niğde, Şereflikoçhisar, Çubuk, Kalecik, Kırıkkale, Kızılırmak, Çorum, Yozgat, Kırşehir, Nevşehir, Kayseri, Şarkışla, Gemerek bölgelerinde konuşulan ağız ile aynı alt sınıftadır.[152]

Turizm
Ana madde: Ankara'da turizm

Kocatepe Camii

Ankara'nın simgelerinden Atakule
Ankara, Türkiye dışından gelen turistlerin çok tercih ettiği bir il değildir. Türkiye'ye gelen yabancıların sadece %1,5'i (2007'de 383 bin kişi) Ankara Esenboğa Havaalanı'ndan giriş yapar. Bunların çoğu mayıs-eylül döneminde gelir ve %38'i Alman vatandaşıdır.[153]

Ankara ilinde arkeolojik sitlere ilgi duyanlar için yabancı gezi rehberlerinde öncelikle görülmesi önerilen yer Anadolu Medeniyetleri Müzesi'dir. Başkent'in Ulus semtinde Ankara Kalesi, Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Ankara Etnografya Müzesi, Roma harabeleri (Augustus Tapınağı ve Julian Sütunu) gibi pek çok turistik yer bulunur. Modern Türkiye'nin tarihi ile ilgilenenler için Anıtkabir ve eski TBMM binası turist kitaplarında sık önerilen yerlerdir.[154][155] Başkent dışındaki başlıca turistik yerler Beypazarı'nın geleneksel evleri ve Gordion'dur.[156]

Yurt içi turizmi bakımından, başta kültür turizmi olmak üzere, kent merkezi ve çevresinde kongre turizmi, Elmadağ çevresinde kış turizmi, Kızılcahamam, Ayaş, Çubuk ve Haymana çevresinde kaplıca turizmi ile Güdül'deki Tuluntaş Mağarası'nda mağara turizmi gerçekleştirilmektedir. Anıtkabir başta olmak üzere birçok müze ve anıt ile Beypazarı ve Kızılcahamam'daki tarihî evler yurt içi turizmine katkıda bulunmaktadır. Ayrıca Evren ilçesi, Hirfanlı Baraj Gölü kıyısında sahip olduğu sahille Ankara ve çevre illere alternatif bir su ve doğa tatili imkânı sunmaktadır.[157]

2008'de Anıtkabir 6 milyon kişi tarafından (%7'si yabancı),[158] Anadolu Medeniyetleri Müzesi de 290 bin kişi (%60'ı yabancı)[130][159] tarafından ziyaret edilmiştir.


Ankara Kalesi'nden şehir merkezinin panoramik manzarası. Kalenin hemen altında Altındağ belediyesinin Samanpazarı semti, fotoğrafın ortasında Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi, Hacettepe Hastanesi, İbn-i Sina Hastanesi ve solda Kocatepe Cami görülmektedir.
Spor
Ana madde: Ankara'da spor

Ankara Arena
Futbol
MKE Ankaragücü'nün bugüne dek kazandığı 1 Türkiye Futbol Şampiyonası, 2 Türkiye Kupası ve 1 Türkiye Süper Kupası şampiyonluğu bulunmaktadır. Gençlerbirliği'nin ise 2 Türkiye Futbol Şampiyonası şampiyonluğu bulunmaktadır.[160][161]

MKE Ankaragücü ve Gençlerbirliği, maçlarını Eryaman Stadyumu'nda (22.000 kişilik), Ankaraspor ise Osmanlı Stadyumu (18.029 kişilik) yapmaktadır.[162]

Basketbol
İl merkezi, İstanbul'da düzenlenen 1959 Avrupa Basketbol Şampiyonası'ndan sonra Türkiye'de düzenlenen ikinci Avrupa Basketbol Şampiyonası'na 2001 yılında ev sahipliği yapmıştır.[163] Bu şampiyonada Türkiye millî basketbol takımı, Yugoslavya'nın ardından ikinci olmuştur.[164]

Türk Telekom, üç kez Cumhurbaşkanlığı Kupasını, iki Kez Türkiye Kupasını kazanmıştır.[165] 2010 yılında inşa edilen Ankara Arena Çok Amaçlı Basketbol Kompleksi 2010 FIBA Dünya Basketbol Şampiyonası'na ev sahipliği yapmıştır.

Diğer sporlar
Ankara Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü, il çapında çeşitli amatör spor faaliyetleri düzenler. Atletizm, jimnastik, bisiklet, buz pateni, eskrim, judo, tekvando, karate, hentbol, binicilik, güreş, bisiklet, yüzme gibi dallar için çeşitli tesisler il merkezinde mevcuttur.[166] Elmadağ'da kayak tesisleri, diğer ilçelerde de çeşitli spor salonları ve tesisleri bulunmaktadır.[167]

Uluslararası Yaşar Doğu Güreş Şampiyonası her yıl Ankara'da düzenlenir.

Voleybol lig maçları, Başkent Spor Salonu ve Beştepe Spor Salonu'nda yapılmaktadır.[168]

Hentbol maçları, Prof. Dr. Yaşar Sevim Hentbol Spor Salonu ve THF Spor Salonu'nda yapılmaktadır.[169]

2018-19 Sezonu sonunda Futsal takımı Gazi Üniversitesi SK şampiyon olmuştur. Sezonda Buz hokeyi kadın ve erkek süper liglerinde ikişer takım ile yer almıştır. Sutopu süper liginde ODTÜ vardır.

Yönetim
2018 Türkiye Genel Seçimleri sonucu Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde Ankara'yı temsil eden 36 milletvekilinden 15'i Adalet ve Kalkınma Partisi, 10'u Cumhuriyet Halk Partisi, 5'i İYİ Parti, 5'i Milliyetçi Hareket Partisi, 1'i Halkların Demokratik Partisi'ne aittir.[170] 27 Temmuz 2017'de Yüksek Seçim Kurulu, 16 Nisan 2017'de yapılan referandum sonuçlarına dayanarak bir sonraki seçimler için Ankara'nın çıkaracağı milletvekili sayısını 36 olarak belirlemiştir.[171] Genel seçimlerde Ankara'nın oyları üç seçim bölgesine ayrılarak sayılmaktadır.

İdari bölünüş
658AyaşBalâ3ÇubukElmadağ1GölbaşıKalecikKahraman
kazan4Mamak72BeypazarıÇamlıdereEvrenGüdülHaymanaKızılcahamamNallıhanPolatlıŞerefli
koçhisar1: Etimesgut2: Yenimahalle3: Çankaya4: Keçiören5: Pursaklar6: Akyurt7: Sincan8: Altındağ
Ankara'nın ilçelerini gösteren tıklanabilir harita
Ana madde: Ankara'nın ilçeleri
Ankara'nın 25 ilçesi vardır.[172] 2019 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre ildeki 25 ilçeden 19'u Adalet ve Kalkınma Partisi tarafından yönetilmektedir. Yine 2019 seçimlerine göre üç ilçe Cumhuriyet Halk Partisi, üç ilçe de Milliyetçi Hareket Partisi tarafından yönetmektedir. Ankara Büyükşehir Belediyesi ise Cumhuriyet Halk Partisi tarafından yönetilmektedir.[173]

İdari tarih
Ankara ili, Osmanlı İmparatorluğu'nun çökmesine kadar Ankara vilayeti sınırları içindeydi. 13 Ekim 1923'te Ankara şehrinin Türkiye'nin başkenti olmasının ardından[174] ilde nüfus hızla artmaya başlamış ve buna bağlı olarak yıllar içinde ilin idari yapısı değişime uğramıştır. Çankaya 1936 yılında Ankara Merkez ilçesinden ayrılmış ve yeni bir ilçe haline gelmiştir.[175] 1953 yılında Altındağ ilçesi kurulmuştur.[176] Etimesgut, 1968 yılına kadar kaza olarak kalmış, daha sonra Ankara şehrine ait bir mahalleye dönüştürülmüş, 1990 yılında ise ilçe yapılmış ve belediye teşkilatı kurulmuştur.[177] 1983'te bir grup yeni ilçe daha oluşmuştur: Evvelden Altındağ ilçesine ait olan Keçiören,[178] Çankaya'ya bağlı bir mahalle olan Mamak,[179] 1923'ten beri bir kaza olan Gölbaşı[180] ve daha evvel bir kaza olan Sincan. Bu ilçelerden Sincan, 1988'de Ankara Büyükşehir Belediyesi sınırları içine alınarak metropol ilçe konumuna getirilmiştir.[181] Evvelden birer kasaba olan Kahramankazan (1987'de[182]), Akyurt (1990'da[183]) ve Pursaklar (2008'de[184]) Ankara ilinin yeni ilçeleri olmuştur.

Bu süreç içinde Ankara iline bağlı olan bazı bölgeler de ilden kopmuştur. 1989'a kadar ile bağlı olan Kırıkkale ilçesi, 1989'da ve 3578 sayılı yasa gereğince ayrı bir il olmuştur.[185] Ankara ili Şereflikoçhisar ilçesine bağlı bir kasaba olan Ağaçören 1989'da çevresindeki köylerle birlikte bir ilçe olup Aksaray iline bağlanmıştır.[186]

Merkezi yönetim
Büyükşehirlerde merkezi yönetim validen, il müdürleri ve il danışma kurulundan oluşur.

Ankara, bir büyükşehirdir. Bu özelliğine göre yönetimi belirlenmiştir. Protokolde ilk sırada yer alan vali, merkezi yönetimi temsil eder ve cumhurbaşkanı tarafından atanır.

Büyükşehir olan illerde, il genel meclisi, yetki ve görevlerini Ankara Büyükşehir Belediy

Ankara valisi, Vasip Şahin'dir. 6 Kasım 2018 tarihinde İstanbul valisi iken atanmıştır.[188]

Yerel yönetim
Büyükşehir belediyelerinde yerel yönetim, Büyükşehir Belediye Başkanı, Büyükşehir Belediye Meclisi ve Büyükşehir Belediye Encümeni'nden oluşur.

Yerel yönetimi temsil eden Büyükşehir Belediye Başkanı, ildeki tüm seçmenlerin oy çokluğu ile seçilir. Yerel seçimlerde İlçe Belediye Başkanı ve İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanılarak ilçelerin belediye meclisleri oluşur. İlçe Belediye meclislerinden alınan üyelerle (başkan kontenjanı, ilçe nüfusu ve parti oy oranına göre) de Büyükşehir Belediye Meclisi oluşur. Bu mecliste ilçe belediye başkanları da yer alır.[189][190] Meclisin başkanı Büyükşehir Belediye Başkanı'dır. Büyükşehir belediye encümeni, belediye başkanının başkanlığında, belediye meclisinin kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği beş üye ile biri genel sekreter, biri malî hizmetler birim amiri olmak üzere belediye başkanının her yıl birim amirleri arasından seçeceği beş üyeden oluşur. (5216 saylı kanun, 16. madde)

Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi'ne devretmiş ve kaldırılmıştır.[187]

Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı, Mansur Yavaş (CHP), 31 Mart 2019 seçimlerinde %50,93 oy oranıyla seçilmiştir.[191]

Ankara Büyükşehir Belediye Meclisi üye sayısı 147’dir (Büyükşehir Belediye Başkanı, 25 ilçe belediye başkanı ve 131 üye) Bunların 90’ı AKP, 30'u CHP, 19’u MHP ve 9'u İYİ Parti üyesidir.[192]

İlçe merkezlerinin belediye başkanları ve bunların partileri aşağıdaki tabloda verilmiştir:

Askerî yapı

Genelkurmay Karargahı
Genelkurmay Başkanlığı ve Türk Silahlı Kuvvetlerine bağlı Kara, Hava, Deniz ve İçişleri Bakanlığına bağlı Jandarma Komutanlıkları başkent Ankara'da bulunur.

Ankara il sınırları içinde üç önemli hava üssü vardır: Akıncı, Etimesgut ve Güvercinlik. Hava Kuvvetlerine bağlı olan Akıncı'da üç jet filosu, Etimesgut'ta ise hava ulaşım uçakları konuşlanmıştır. Güvercinlik üssünde başlıca helikopterler bulunur, Kara Kuvvetleri, Jandarma ve Genelkurmay'a bağlı Özel Hava Grup Komutanlığı tarafından paylaşılır.[193] Ahlatlıbel'deki radar üssü, Türk hava sahasındaki sivil ve askerî hava trafiğini izlemekte kullanılır.[194]

Bunun dışında Ankara'da kayda değer (tümen ve üstü) bir muharebe birliği yoktur, ancak hava ve kara kuvvetlerine ve jandarma teşkilatına bağlı çeşitli idari, lojistik ve eğitim birimleri yer alır. Bunların bazıları: Kara Kuvvetlerine bağlı Kara Harp Okulu, Muhabere Elektronik Bilgi Sistemler (MEBS) Okulu, Kara Havacılık Okulu (Güvercinlik), Zırhlı Birlikler Okulu ve Eğitim Tümen Komutanlığı (Etimesgut); ve Beytepe'de Jandarmaya bağlı Jandarma Eğitim Komutanlığı ve Jandarma Okullar Komutanlığı sayılabilir. Ayrıca ilde çeşitli askerî hastaneler vardır, bunların en önemlisi Gülhane Askerî Tıp Akademisi'dir.

Eğitim
Ana madde: Ankara'da eğitim
Eğitim ve öğretim açısından Türkiye'nin önemli merkezlerinden biri olan Ankara'da 150'den fazla ilk ve orta dereceli okul ile halk eğitim merkezi vardır.[195] Ayrıca yirmi üniversite ve bir harp okulu hizmet vermektedir. Bu üniversitelerde il genelinden öğrencilere eğitim verildiği gibi, il dışından ve öğrenci değişim programları ile yurt dışından gelen öğrencilere de eğitim verilmektedir.[196][197][198]

Üniversiteler

Orta Doğu Teknik Üniversitesi kampüsünün girişinde bulunan Bilim Ağacı
Ana madde: Ankara'daki üniversiteler
Ankara'da bulunan üniversitelerin bir bölümü Türkiye'nin[199], bir bölümü, Avrupa'nın ve dünyanın en önemli üniversiteleri arasında gösterilir.[200] Ayrıca Ankara'nın 15 yaş ve üzeri nüfusunun %12,6'sı üniversite mezunu, %1,2'si yüksek lisans mezunu, %0,5'i ise doktora mezunudur.[201]

Ankara'da eğitim veren üniversiteler şunlardır:

Devlet: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi[202], Ankara Üniversitesi[203], Gazi Üniversitesi[204], Hacettepe Üniversitesi[205], Orta Doğu Teknik Üniversitesi[206], Yıldırım Beyazıt Üniversitesi[207], Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi[208], Ankara Müzik ve Güzel Sanatlar Üniversitesi[209]
Vakıf: Ankara Bilim Üniversitesi[210], Ankara Medipol Üniversitesi[211], Atılım Üniversitesi[212], Başkent Üniversitesi[213], Bilkent Üniversitesi[214], Çankaya Üniversitesi[215], Lokman Hekim Üniversitesi[216], Ostim Teknik Üniversitesi[217], TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi[218], Ufuk Üniversitesi[219][220], Anka Teknoloji Üniversitesi[221], TED Üniversitesi[222], Türk Hava Kurumu Üniversitesi[223], Yüksek İhtisas Üniversitesi[224]
Türk Silahlı Kuvvetleri'ne hizmet veren eğitim kuruluşlarından Kara Harp Okulu, karacı muvazzaf subay ihtiyacını karşılar.[225][226] Keçiören'deki Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Türk Silahlı Kuvvetlerine bağlı askerî hekim yetiştiren bir tıp fakültesi ve 1600 yataklı bir eğitim hastanesinden oluşur.[227] Gölbaşı'ndaki Polis Akademisi ise, emniyet teşkilatına eleman yetiştirmek amacıyla dört yıllık lisans eğitimi verir.[228]

Teknoloji ve bilim
Ankara ekonomisinde sanayinin payının artmasına paralel olarak yeni teknoloji üretimi de gelişmektedir. Ankara'daki üniversiteler, teknokentler, TÜBİTAK (Ulusal Elektronik ve Kriptoloji Enstitüsü ve Savunma Sanayi Araştırma Geliştirme Enstitüsü), Türk Silahlı Kuvvetleri'nin vakıfları, Ar-Ge birimleri ve diğer kuruluşları, Ulusal Bor Araştırma Enstitüsü (BOREN), Türkiye Atom Enerjisi Kurumu çeşitli konularda araştırma yapmaktadır. Ankara ili, 2007'de yapılan 248 patent başvurusu ile, Türkiye'de İstanbul'dan (787 başvuru) sonra ikinci durumdadır.[229]

Ankara'daki çeşitli üniversitelerin sanayi ile işbirliği için oluşturmuş olduğu 6 teknokent vardır. Bunlar üniversitelerde yapılan keşif ve icatların ticarileştirilmesi için Ar-Ge çalışmalarının yapıldığı yerlerdir. Türkiye'de 2009 yılı itibarıyla faal durumdaki 19 teknoparkın bünyesinde en çok Ar-Ge kuruluşu bulunduran ilk dördünün içinde ODTÜ Teknokent, Bilkent Cyberpark ve Hacettepe Teknokent yer almaktadır.[230]

Ankara'dan yapılan bilimsel yayın sayısı (1981-2006 dönemi için) tüm Türkiye'den yapılan yayın sayısının %34'ü ile (64 bin yayın) Türkiye'de iller arasında birinci sıradadır. Bu yayınların yaklaşık %90'ı üniversite kaynaklıdır (Hacettepe Üniversitesi, Ankara Üniversitesi ile Orta Doğu Teknik Üniversitesi). Bilimsel yayın faaliyeti olan diğer Ankara kuruluşları TÜBİTAK, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, ASELSAN ve ROKETSAN'dır.[231]

Altyapı
Ulaşım
Ana madde: Ankara'da ulaşım

Esenboğa Uluslararası Havalimanı

Ankara ulaşımında önemli yeri olan dolmuşlar
İl içinde karayolu, demiryolu ve havayolu ile ulaşım yapılmaktadır. Ayrıca başkent Ankara'da gelişmiş bir toplu taşımacılık sistemi şehir nüfusunun ulaşım ihtiyacını karşılar, toplu taşımacılık altyapısına rağmen ve belki ildeki refah seviyesinin bir göstergesi olarak, Ankara nüfus başına motorlu taşıt sayısında 100 kişiye 18 otomobil ile Türkiye'nin birinci ilidir.

İl merkezinin kuzeyinde yer alan Esenboğa Uluslararası Havalimanı havayolu ile giriş çıkışı sağlayan en önemli noktadır.[232] Esenboğa'dan Türkiye'nin hemen her iline, ayrıca Avrupa, Amerika ve Uzak Doğu'nun çeşitli şehirlerine uçmak mümkündür. 2006 yılında tamamen yenilenip kapasitesi ve işlevi çağdaşlaştırılmıştır. Havalimanını kent merkezine bağlayan yol da tamamen yenilenmiş ve yeni geçitler devreye sokulmuştur. Havayolu ile kente ulaşmanın bir başka yolu da ordunun hizmetindeki Etimesgut Askeri Havalimanıdır. Bu havalimanı sivil uçuşlara kapalı olsa da, gerektiğinde alternatif olarak kullanılmaktadır.[233] Akıncı, Etimesgut ve Güvercinlik hava alanları, askerî amaçlarla kullanılmaktadır.


Ankara yakınında O-4 otoyolu

Ankara ili karayolu haritası

Ankara ili çevreyolu içi yerleşim haritası
Ankara ili, başkente gidip gelen motorlu vasıta trafiğini kaldırabilmek üzere modern bir karayolu ağına sahiptir. Başkenti çevreleyen O-20 çevre yolu, şehirlerarası trafiğin şehir trafiğini aksatmadan geçmesini sağlar. O-20 başka otoyollara bağlanarak başkentin ilin ve ülkenin diğer kentlerine ulaşımını sağlar. Bunlardan O4 otoyolu (Avrupa E-yolları sistemine göre E89), başkenti İstanbul'a bağlar, O20 (E90) ise başkenti Adana'ya bağlar. İl içindeki diğer devlet yollarının hemen hepsi Ankara şehrine bağlıdır. Ankara şehrini diğer büyük şehirlere bağlayan karayolları arasında D200 (E90) (Bursa - Eskişehir - Ankara), D750 (E90) (Ankara - Aksaray - Adana), D200 (E88) (Ankara - Elmadağ), O-4 (E89) (Zonguldak - Aksaray - Ankara - Kızılcahamam - Gerede), D200 (E88) (Eskişehir - Sivrihisar - Ankara - Kırıkkale - Yozgat - Sivas) bulunur. İl içindeki diğer devlet yolları ise D750 (Tarsus- Pozantı - Aksaray - Ankara - Kahramankazan - Gerede), D765 (Çankırı - Kalecik - Kırıkkale), D260 (Polatlı - Haymana - Balâ), D140 (Beypazarı - Nallıhan), D695 (Polatlı - Akşehir).

İl içinde ilçeler arası ulaşımı sağlayan birçok otobüs firması hizmet vermektedir.[128] İl merkezinde bulunan Ankara Şehirlerarası Terminal İşletmesi (AŞTİ) Avrupa'nın en büyük otobüs terminalleri arasında yer alır. AŞTİ'nin Ankaray ile bağlantısı vardır.

Ankara ilinden geçen iki demiryolu vardır. Bunlardan birincisi Ankara şehrini, batıda Sincan ve Polatlı üzerinden Eskişehir'e, doğuda Irmak ve Boğazköprü üzerinden Kayseri'ye bağlar. İkinci bir hat Irmak'ı Çankırı üzerinden Karabük ve Zonguldak'a bağlar. Tren yolu ile giriş çıkışta en önemli yer TCDD Ankara Garı'dır. Burası aynı zamanda ülkenin doğusu ile batısının ayrıldığı noktadır. Halihazırda ülkenin dört bir yanına ve banliyölere buradan tren seferleri düzenlenmektedir. Eskişehir üzerinden Ankara kentini İstanbul'a bağlayacak olan Ankara - İstanbul YHD hattının Ankara - Eskişehir kesimi 2009'da hizmete açılmıştır.[234]

Kentlerde toplu taşımacılık

Ankara ulaşımında önemli yeri olan Ankara metrosu

İlde tren yolu ile ulaşımı sağlayan TCDD Ankara Garı
İl merkezinde kent içi ulaşımda en yoğun taşımacılık metro ile yapılmaktadır. EGO Genel Müdürlüğü tarafından işletilen Ankara metrosu günde yaklaşık 150.000 yolcu taşır.[235] Metro ağında halihazırda Metro ve Ankaray adı altında iki ayrı taşıma sistemi çalışmaktadır. Ankaray, Metroya göre daha hafif bir raylı sistemdir. Şu an inşaatı süren bir adet metro hattı vardır.[236]

TCDD tarafından sağlanan banliyö treni hizmeti başkenti Kayaş ve Sincan kentleri ve aradaki istasyonlara bağlar.

Başkent ve çoğu ilçe merkezinde günlük ulaşımda belediye tarafından işletilen otobüsler çalışır. Ayrıca belediyenin özel sektöre ücret karşılığı verdiği özel halk otobüs hatları vardır. Halk arasında bu servisler sıkıntıya yol açsa da belediye bu hizmet anlayışından vazgeçmemektedir. Dolmuşlar hemen her kentte bulunan bir diğer toplu taşımacılık alternatifidir.

Sağlık
Ana madde: Ankara ili hastaneler listesi
Ankara ilinde devlet, askeri, üniversite ve özel hastaneler tarafından sağlık hizmetleri verilir. İlde 2014 itibarıyla 41 tane Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı'na bağlı, 10 üniversitelere bağlı, 4 askerî, 2 resmî, 36 özel, 1 belediye hastanesi olmak üzere toplam 94 hastane ve 9 ağız ve diş sağlığı merkezi bulunmaktadır.[237] Türkiye'de en çok üniversite hastanesi olan il Ankara'dır.[238] En büyük hastaneler arasında Ankara Üniversitesi İbni Sina Hastanesi (2000 yataklı),[239] Gülhane Askeri Tıp Akademisi (1600 yataklı),[240] Hacettepe Hastanesi (1000 yataklı),[241] Ankara Numune Hastanesi (1109 yataklı),[242] Ankara Hastanesi (678 yataklı)[243] sayılabilir. Dünyanın en büyük göz hastanesi Dünyagöz Ankara Hastanesi de Ankara'dadır.[244]

Kızılcahamam, Haymana, Beypazarı, Ayaş, Güdül, Kahramankazan, Çubuk ve Çamlıderede bulunan kaplıcalar ve içmeceler termal tedavi amaçlı için kullanılır.[245]

Su kaynakları
Hidroelektrik enerji sağlayan barajların yanı sıra, Ankara'da içme suyu ve sulama suyu sağlayan barajlar da bulunmaktadır. Bunlardan Çubuk-1 Barajı, Çubuk-2 Barajı, Bayındır Barajı, Kesikköprü Barajı ve Çamlıdere Barajı içme suyu sağlar, Asartepe Barajı sulama suyu sağlar, Kurtboğazı Barajı ise hem içme hem sulama suyu sağlar. Bu su kaynakları büyüyen şehrin ihtiyacını karşılamaya yetmediği için, 2008'de Kızılırmak'tan da başkente su getirilmeye başlanmıştır. Yeni baraj inşaat projeleri görüşülmektedir.[246]

Yeşil alanlar, eğlence parkları, mesire yerleri

Ankara Botanik Parkı
İlde kişilerin eğlenmeleri, dinlenmeleri ve doğaya yakınlaşabilmelerine olanak sağlayan kent parkları ve şehirlerin dışında bulunan, korunmaya alınmış doğal bölgeler bulunmaktadır. Bunların bir bölümü göl, gölet ve baraj gölleri etrafındaki yeşil alanlardır, bir bölümü ise yayla ve ormanlık bölgelerdir.


Harikalar Diyarı
Önemli kentsel yeşil alanlar arasında başkentteki ****** Orman Çiftliği, Altınpark, Esertepe Parkı, Gençlik Parkı sayılabilir (daha çok ayrıntı için bkz. Ankara'da parklar ve yeşil alanlar). Eğlence parkı Harikalar Diyarı 1 milyon 300 bin m²'lik alanıyla Avrupa'nın en büyük kentsel parkıdır.[247]


Şehrin en büyük rekreasyon alanlarından Altınpark
Diğer modern eğlence alanları arasında Etimesgut'taki Göksu Parkı ve Keçiören'deki "Aqua Park" sayılabilir. Elmadağ Kayak Merkezi, kış aylarında kayak yapma olanağı sağlayan tesislere sahip olup, korunmuş tabiat alanları arasında Kızılcahamam'da Soğuksu Millî Parkı, Bâlâ'da Beynam Ormanları ve Çamkoru Tabiat Parkı bulunmaktadır. Diğer korunan alanlar arasında Nallıhan ilçesindeki Nallıhan Davutlar Kuş Cenneti, Hoşebe Mesire Yeri (Ardıç Ormanları), Anıt Ağaç (Kaba Ardıç), Yaban Koyunu Yerleştirme Sahası, Yaban Hayatı Geliştirme Sahası ve Asarlık Tepeler Tabiat Anıtı vardır. İlin çeşitli yerlerindeki mesire alanları, piknik ve dinlenme olanakları sunar. Bâlâ'daki Kesikköprü barajında piknik alanları, yüzme ve kayık gezinti olanakları, Beynam Ormanlarında da piknik alanları, çocuk parkı, restoran ve benzeri olanaklar temin edilmiştir. Çubuk'taki Çubuk-2 Barajı da doğal güzellikleri ile popüler bir ziyaret yeridir. Etimesgut'taki Göksu Parkı ve ****** Orman Çiftliği de birer dinlenme, piknik ve gezi alanıdır, Göksu parkında çeşitli modern spor ve rekreasyon tesisleri bulunmaktadır. Gölbaşı ilçesindeki Mogan Parkı ve Gölü ile Eymir Gölü, başkente yakın bir mesire ve turizm bölgesi sayılır. Eymir Gölü'nde bisiklete binmek, yürüyüş yapmak ve oradaki restaurantlardan yararlanmak mümkündür. Kızılcahamam'daki Soğuksu Parkı bir diğer mesire parkıdır. Nallıhan'daki ardıç ormanlarında Hoşebe mesire yeri bulunmaktadır. Beypazarı Eğriova Yaylası'ndaki mesire yerinde göl ve orman manzaraları bulunur ve ziyaretçilerin doğa sporları, doğa yürüyüşleri, izcilik faaliyetleri yapması mümkündür. Çamlıdere'deki Aluçdağı mesire yeri, Aluçdağ Festivali ve yağlı güreşleri ile bilinir.

Resmen mesire yeri olarak tanımlanmamış olmakla beraber, ilin çeşitli yerlerindeki vadi ve yaylalar doğa yürüyüşleri, kamping, su olan yerlerde balıkçılık gibi faaliyetlere olanak sağlamaktadır.[248][249] Kamp ve karavan etkinlikleri için Soğuksu Millî Parkı, Çubuk-Karagöl Orman İçi Dinlenme Yeri, Bayındır Barajı, Eğriova Yaylası ve Benli Yaylası uygundur.[250]

Kardeş şehirler
Ankara'nın 47[251] tane kardeş kenti vardır. İzmir Caddesi'nde Ankara'nın 2003 yılına kadarki kardeş kentleri için bir anıt bulunmaktadır.[252][253][254]

Afrika
Kongo Demokratik Cumhuriyeti Kinşasa, Kongo Demokratik Cumhuriyeti (2005'ten beri) [251]
Etiyopya Addis Ababa, Etiyopya (2006'dan beri) [251][255]
Gine-Bissau Bissau, Gine-Bissau(2011'dan beri)[251]
Mozambik Maputo, Mozambik(2015'ten beri)[251]
Amerika
Küba Havana, Küba (1993'ten beri) [251]
Amerika Birleşik Devletleri Washington, DC, Amerika Birleşik Devletleri (2011'den beri) [251][256]
Asya

Ankara'nın ilçeleri

Madde
Tartışma
Oku
Değiştir
Kaynağı değiştir
Geçmişi gör

Araçlar
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Ankara
İl
İlin Türkiye'deki konumu
İlin Türkiye'deki konumu
Ülke Türkiye
Coğrafi bölge İç Anadolu Bölgesi
İdare
• Vali Vasip Şahin
Yüzölçümü
• Toplam 25,632 km² (9.896 mil²)
Nüfus (2022)
• Toplam -
• Kır -
• Şehir -
Zaman dilimi UTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu 312
İl plaka kodu 06
Ankara ilinin 25 ilçesi vardır. Ankara Büyükşehir Belediyesini oluşturan bu ilçeler: Akyurt, Altındağ, Ayaş, Balâ, Beypazarı, Çamlıdere, Çankaya, Çubuk, Elmadağ, Etimesgut, Evren, Gölbaşı, Güdül, Haymana, Kahramankazan, Kalecik, Keçiören, Kızılcahamam, Mamak, Nallıhan, Polatlı, Pursaklar, Sincan, Şereflikoçhisar ve Yenimahalle'dir.[1]

İlçeler listesi

İlçeler listesi
Merkez ilçeler:

Haritadaki yeri Adı
Ankara location Altındağ.svg Altındağ
Ankara location Çankaya.svg Çankaya
Ankara location Etimesgut.svg Etimesgut
Ankara location Gölbaşı.svg Gölbaşı
Ankara location Keçiören.svg Keçiören
Ankara location Mamak.svg Mamak
Ankara location Pursaklar.svg Pursaklar
Ankara location Sincan.svg Sincan
Ankara location Yenimahalle.svg Yenimahalle
Diğer ilçeler:

Haritadaki yeri Adı
Ankara location Akyurt.svg Akyurt
Ankara location Ayaş.svg Ayaş
Ankara location Bala.svg Balâ
Ankara location Beypazarı.svg Beypazarı
Ankara location Çamlıdere.svg Çamlıdere
Ankara location Çubuk.svg Çubuk
Ankara location Elmadağ.svg Elmadağ
Ankara location Evren.svg Evren
Ankara location Güdül.svg Güdül
Ankara location Haymana.svg Haymana
Ankara location Kazan.svg Kahramankazan
Ankara location Kalecik.svg Kalecik
Ankara location Kızılcahamam.svg Kızılcahamam
Ankara location Nallıhan.svg Nallıhan
Ankara location Polatlı.svg Polatlı
Ankara location Şereflikoçhisar.svg Şereflikoçhisar
Tarih
658AyaşBalâ3ÇubukElmadağ1GölbaşıKalecikKahraman
kazan4Mamak72BeypazarıÇamlıdereEvrenGüdülHaymanaKızılcahamamNallıhanPolatlıŞerefli
koçhisar1: Etimesgut2: Yenimahalle3: Çankaya4: Keçiören5: Pursaklar6: Akyurt7: Sincan8: Altındağ
Ankara'nın ilçelerini gösteren tıklanabilir harita.
16 Şubat 1924 tarihinde çıkarılan 417 sayılı yasa ile Ankara Şehremaneti kurulmuştur, 1930 yılında çıkarılan 1580 sayılı yasa ile yürürlükten kaldırılmıştır. 1580 sayılı yasa günümüze kadar çeşitli değişiklikler geçirmekle birlikte bugünkü belediyelerin görev, yetki ve sorumluluklarını belirleyen temel kaynak olmuştur.[2] 1936 yılına kadar var olan Ankara ilçesi Çankaya 'nın 1936 yılında ayrılıp yeni bir ilçe haline gelmesiyle bölünmüştür.[3] 1953 yılında Altındağ ilçesi kurulmuştur.[4] Etimesgut, 1968 yılına kadar kaza olarak kalmış, daha sonra Ankara şehrine ait bir mahalleye dönüştürülmüş, 1990 yılında ise ilçe olmuş ve belediye teşkilatı kurulmuştur.[5] 1983'te bir grup yeni ilçe daha oluşmuştur: Önceleri Altındağ ilçesine ait olan Keçiören,[6] Çankaya'ya bağlı bir mahalle olan Mamak,[7] 1923'ten beri bir kaza olan Gölbaşı[8] ve daha evvel bir kaza olan Sincan. Bu ilçelerden Sincan, 1988'de Ankara Büyükşehir Belediyesi sınırları içine alınarak merkez ilçe konumuna getirilmiştir.[9] 1984 yılında Yenimahalle'nin de ilçe olmasından sonra[10] önceleri birer kasaba olan Kahramankazan (1987'de[11]), Akyurt (1990'da[12]) ve Pursaklar (2008'de[13]) Ankara ilinin yeni ilçeleri olmuştur.

Bu süreç içinde Ankara iline bağlı olan bazı bölgeler de ilden kopmuştur. 1989'a kadar ile bağlı olan Kırıkkale ilçesi, 1989'da ve 3578 sayılı yasa gereğince ayrı bir il olmuştur. Aynı zamanda Ankara iline bağlı olan Delice, Keskin ve Sulakyurt ilçeleri de Kırıkkale iline bağlanmıştır.[14] Şereflikoçhisar ilçesine bağlı bir kasaba olan Ağaçören 1989'da çevresindeki köylerle birlikte bir ilçe olup Aksaray iline bağlanmıştır.[15]

Nüfus
Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 6 Şubat 2023 verileri[16])

Ankara İl Nüfusu: 5.782.285'dir (2022 sonu). İlin yüzölçümü 25.632 km2'dir. İlde km2'ye 226 kişi düşmektedir. (Yoğunluğun en fazla olduğu ilçe: 5907 kişi ile Keçiören’dir)

İlde yıllık nüfus artış oranı %0,61 olmuştur. 6 Şubat 2023 TÜİK verilerine göre 25 İlçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 1425 mahalle bulunmaktadır.

Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Akyurt (%5,14), Bala (-%11,26)

2022 yılı sonunda Ankara ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri
İlçe Nüfus 2021 Nüfus 2022 Fark N.Artışı % Mah.Say. Alanı km2[17] Yoğunluk
Akyurt 38.588 40.625 2.037 5,14 26 369 110
Altındağ 407.675 413.994 6.319 1,54 26 123 3366
Ayaş 13.093 12.998 -95 -0,73 33 1041 12
Bala 22.966 20.521 -2.445 -11,26 55 1851 11
Beypazarı 48.393 48.357 -36 -0,07 78 1697 28
Çamlıdere 8.350 8.100 -250 -3,04 48 782 10
Çankaya 949.265 942.553 -6.712 -0,71 123 483 1951
Çubuk 91.363 95.449 4.086 4,38 84 1198 80
Elmadağ 44.236 44.379 143 0,32 30 647 69
Etimesgut 606.472 614.891 8.419 1,38 38 273 2252
Evren 2.965 2.952 -13 -0,44 13 222 13
Gölbaşı 142.961 150.047 7.086 4,84 54 1364 110
Güdül 8.155 8.079 -76 -0,94 31 540 15
Haymana 27.298 26.016 -1.282 -4,81 78 2164 12
Kahramankazan 57.913 59.123 1.210 2,07 48 547 108
Kalecik 12.502 12.794 292 2,31 57 1110 12
Keçiören 942.884 939.279 -3.605 -0,38 51 159 5907
Kızılcahamam 26.968 26.872 -96 -0,36 109 1623 17
Mamak 682.420 687.535 5.115 0,75 64 321 2142
Nallıhan 26.961 26.553 -408 -1,53 83 2079 13
Polatlı 127.526 128.378 852 0,67 95 3618 35
Pursaklar 159.676 162.389 2.713 1,69 21 169 961
Sincan 561.411 572.609 11.198 1,98 59 880 651
Şereflikoçhisar 33.475 33.140 -335 -1,01 64 2155 15
Yenimahalle 703.809 704.652 843 0,12 57 219 3218
Ankara 5.747.325 5.782.285 34.960 0,61 1.425 25.634 226
Yıllara göre ilçe nüfusları
İlçe 1965[18] 1970[19] 1975[20] 1980[21] 1985[22] 1990[23] 2000[24] 2007[25] 2008[26] 2009[27] 2010[28] 2011[29] 2012[30] 2013[31] 2014[32] 2015[33] 2016[33] 2017[33] 2018[33] 2019[33] 2020[33]
İl merkezia 130.520 114.419 94.964 77.168 veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok
Akyurt veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok 12.535 18.907 23.354 24.986 25.401 26.006 26.780 27.201 28.349 29.403 30.245 31.541 32.863 34.588 36.123 37.456
Altındağ 229.228 348.254 526.072 624.313 406.948 422.668 407.101 370.735 367.812 367.340 365.920 365.915 363.744 359.597 361.259 363.687 365.842 371.366 370.024 389.510 396.165
Ayaş 16.936 17.581 18.325 17.202 21.762 20.806 21.239 13.159 13.502 14.057 13.291 13.166 13.087 12.997 13.018 12.678 12.276 12.289 15.540 13.900 13.686
Balâ 41.415 42.206 44.735 45.158 46.940 37.612 39.714 23.505 29.239 23.822 19.426 18.861 17.397 23.138 22.142 21.618 21.533 21.682 33.644 30.280 25.780
Beypazarı 34.297 36.435 37.140 38.568 42.008 45.977 51.841 46.884 46.768 46.514 46.493 47.018 46.738 47.234 47.646 47.582 50.431 48.476 48.274 48.371 48.732
Çamlıdere 19.596 18.982 19.444 18.521 18.341 19.365 15.339 9.329 9.862 8.293 7.297 6.993 6.739 7.181 6.781 6.479 6.483 7.389 15.148 9.825 8.883
Çankaya 496.953 683.210 927.809 968.668 667.351 714.330 769.331 792.189 785.330 794.288 797.109 813.339 832.075 914.501 913.715 922.536 919.119 921.999 920.890 944.609 925.828
Çubuk 47.601 49.539 53.114 54.616 57.716 51.964 75.119 83.826 80.123 81.270 81.747 82.156 82.614 83.449 84.636 86.055 87.603 90.063 89.046 90.764 91.142
Elmadağ 20.526 23.852 25.893 30.354 32.967 38.032 43.374 48.013 42.511 42.503 43.311 44.140 43.856 43.873 43.666 43.776 44.166 45.513 45.349 45.557 45.122
Etimesgut veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok 70.800 171.293 289.601 313.770 347.267 386.879 414.739 425.947 469.626 501.351 527.959 542.752 566.500 570.727 587.052 595.305
Evren veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok 6.928 6.167 4.027 4.513 3.822 3.343 3.227 3.011 2.995 2.901 2.847 2.784 2.753 3.606 3.097 3.045
Gölbaşı veri yok veri yok veri yok veri yok 31.671 43.522 62.602 73.670 85.499 88.480 95.109 105.006 110.643 115.924 118.346 122.288 123.681 130.363 134.378 138.944 140.649
Güdül 18.314 18.153 18.919 15.688 19.460 18.698 20.938 10.676 10.075 9.393 8.971 8.891 8.656 8.921 8.626 8.392 8.282 8.050 10.074 8.892 8.438
Haymana 48.908 51.256 53.275 56.171 60.823 55.527 54.087 39.310 40.537 34.912 33.886 32.705 31.058 42.566 31.176 28.355 28.127 27.277 45.931 30.930 28.922
Kalecik 28.665 29.784 27.871 28.446 27.349 25.043 24.738 17.007 16.071 15.142 14.517 13.969 13.648 13.678 13.604 13.388 13.251 12.897 13.450 13.234 12.941
Kahramankazan veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok 21.837 29.692 36.147 38.731 38.964 39.537 42.090 43.308 45.879 47.224 51.764 50.746 52.079 53.522 54.806 56.736
Keçiören veri yok veri yok veri yok veri yok 443.390 536.168 672.817 843.535 779.905 796.646 817.262 831.229 840.809 848.305 872.025 889.876 903.565 917.759 909.787 939.161 938.568
Kızılcahamam 42.649 36.645 36.686 35.513 32.162 34.456 33.623 25.288 25.900 25.522 25.203 24.966 24.635 26.694 25.767 25.179 25.021 24.947 32.647 28.350 27.507
Mamak veri yok veri yok veri yok veri yok 379.460 410.359 430.606 503.663 520.446 532.873 549.585 558.223 559.597 568.396 587.565 607.878 625.083 637.935 647.252 665.978 669.465
Nallıhan 31.141 32.713 32.769 34.389 35.718 36.779 40.677 31.768 31.323 30.970 30.571 30.351 30.299 29.797 29.289 29.209 28.721 28.621 28.091 27.579 27.434
Polatlı 63.895 74.366 75.332 86.865 95.401 99.965 116.400 118.454 110.990 115.457 117.473 119.510 119.349 117.393 121.101 121.858 122.424 124.464 122.287 125.075 126.623
Pursaklar veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok 91.742 100.732 108.211 114.833 119.593 123.857 129.152 133.961 137.808 142.317 143.055 150.488 157.082
Sincan veri yok veri yok veri yok veri yok 59.451 101.118 289.783 413.030 434.064 445.330 456.420 468.129 479.454 484.694 497.516 506.950 517.316 524.222 518.893 535.637 549.108
Şereflikoçhisar 69.201 75.675 82.207 79.330 87.893 60.701 59.128 34.808 35.353 35.978 35.989 36.071 35.042 34.577 33.946 33.729 33.420 33.599 34.202 33.821 33.310
Yenimahalle 122.166 175.528 246.154 330.908 382.205 351.436 553.344 614.778 609.887 625.826 648.160 668.586 687.042 591.462 608.217 632.286 644.543 659.603 663.580 687.093 695.395
Deliceb 23.018 25.942 26.776 24.668 26.894 veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok
Keskinb 41.168 40.769 41.427 45.111 47.811 veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok
Kırıkkaleb 101.085 130.186 177.155 222.893 262.349 veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok
Sulakyurtb 17.020 16.163 19.226 20.139 20.257 veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok
Toplam 1.644.302 2.041.658 2.585.293 2.854.689 3.306.327 3.236.626 4.007.860 4.466.756 4.548.939 4.650.802 4.771.716 4.890.893 4.965.542 5.045.083 5.150.072 5.270.575 5.346.518 5.445.026 5.503.985 5.639.076 5.663.322
^a Ankara'nın büyükşehir statüsü alması nedeniyle 1980 sonrasında il merkezi nüfusu yer almamıştır.
^b Delice, Keskin, Kırıkkale ve Sulakyurt, yeni kurulan Kırıkkale iline bağlandığı için 1985 sonrasındaki veriler tabloda yer almamıştır. Bkz. Kırıkkale'nin ilçeleri

Kaymakamlar
Hâlen görevde olan Vali ve ilçe kaymakamları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.[34]

İlçe Vali-Kaymakam
Adı Sınıfı Adı Doğum Atanma Diploması Önceki Görevi
Ankara (Vali) 1 Vasip ŞAHİN[35] 1964-Bayburt 6 Kasım 2018 İstanbul Ü.-Hukuk İstanbul Valisi
Akyurt 2 Metin SELÇUK 20 Ağustos 2021 HHGM-Hukuk Müş.
Altındağ 1 Cumali ATİLLA 1964-Elazığ 15 Temmuz 2020 İstanbul Ü. SBF İçişleri B.Hukuk Müşv.
Ayaş 3 Muharrem ELiGÜL 1983-Kırıkkale Ağustos 2022/392 Uludağ Ü.-İİBF-Kamu Y. İskilip Kaymakam,
Bala 4 Ramazan YILDIRIM ..-Niğde 20 Ağustos 2021 Hacettepe Ü.Kamu Yönt. Kırşehir Vali Yrd.
Beypazan 2 Oktay ERDOĞAN 1975-Ankara 20 Ağustos 2021 Kırıkkale-İİBF-SB ve K.Y./
Düzce (YL)

Ortaca Kaymakamı
Çamlıdere 4 Metin DEMİREL 1970-Ankara 15 Eylül 2019 Gazi İİBF-İktisat/
S.Koçman K.Y.(YL)

Muğla Vali Yard.
Çankaya 1 Murat DURU 1971-Ulukışla Ağustos 2022/392 Gazi Ü.-İİBF-K.Y./Ankara(YL) Çerkezkoy Kaym.
Çubuk 2 Adem KELEŞ 1975-Nevşehir 17 Eylül 2019 Ankara Ü.-Hukuk-YL Gölyaka Kaym.
Elmadağ 2 Alper TANRISEVER 1976-Kızılcahamam 27 Temmuz 2020 Ankara Ü.-İİBF-Kamu Yönt. İmamoğlu Kaym.
Etimesgut 1 Naci AKTAŞ 1977-Araklı Ağustos 2022/392 Ankara-SBF-U.İlş./Exeter(YL) Seferihisar Kaym.
Evren 6 Murat AKYÜZ 1989-Trabzon 20 Ağustos 2021 Gazi Ü.-İİBF-İşletme İyidere Kaymakamı
Gölbaşı 1 Erol RÜSTEMOĞLU Ağustos 2022/392 Hukuk HGM H. Müş.
Güdül 4 Hatice Cemre İNCESU 1992-Dörtyol 14 Eylül 2020 Pamukkale-SBF-SB ve K.Y.. Babadağ Kaym.V.
Haymana 3 Muhammed GÜRBÜZ 1974-Palu 28 Ağustos 2019 Uludağ İİBF Ilgaz Kaymakamı
Kahramankazan 2 Abdullah Selim PARLAR 1961-Ankara 20 Ağustos 2021 Ankara Ü.-SBF/Bristol Ü.(YL) Karatay Kaymakamı
Kalecik 3 Uhut Emre KOYUNCU 1980-Ankara 28 Ağustos 2020 Ank. Ü. SBF-K.Y./Gazi Ü.(YL) Elazığ Vali Yardımcısı
Keçiören 1 Mehmet AKÇAY 1976-Darende 20 Ağustos 2021 Ankara Ü.-SBF-Siy.Bil.ve K.Y. Strateji GB D.Başk.
Kızılcahamam 2 Can AKSOY 1983-Altındağ 22 Ağustos 2019 Ankara Ü. SBF-Kamu Y. Beypazarı Kaym.
Mamak 1 Ali SIRMALI 1970-Kuyucak 28 Temmuz 2020 9 Eylül Ü. İİBF-Kamu Y. Edremit Kaymakamı
Nallıhan 3 Yusuf Durani DİNÇ 20 Ağustos 2021 Ankara Ü.-SBF Bayramören Kaym.
Polatlı 1 Murat Bulacak 1971- Ankara 28 Temmuz 2020 İstanbul Ü.-SBF-Kamu Y. Dörtyol Kaymakamı
Pursaklar 1 Mehmet YILDIZ 1970-Gazipaşa 22 Ağustos 2019 İstanbul-SBF/Ankara Ü. (YL) Kızılcahamam Kaym.
Sincan 1 Cengiz ÜNSAL 1975-Hekimhan Ağustos 2022/392 Ankara Ü.-Hukuk Ümraniye Kaym.
Şereflikoçhisar 2 Zafer ENGİN 1976-Alucra 27 Temmuz 2020 İstanbul Ü.-SBF-Kamu Yönt. Doğubayazıt Kaym.
Yenimahalle 1 Türker Çağatay HALİM 1977-Mersin 20 Ağustos 2021 Ank.-SBF-K.Y./Nottingham (YL) Simav Kaymakamı
Belediyeler
Belediye Başkanları
2019 Yerel seçimleri sonucu seçilerek göreve başlayan Büyükşehir ve ilçe belediye başkanlıklarının bilgileri aşağıdadır.

Belediye Başkanı
Yeri Adı Partisi Oy oranı Doğum Diploması
Büyükşehir B.B. Mansur Yavaş[36] CHP 50,93 1955-Beypazarı İstanbul Ü. Hukuk
Akyurt Hilal Ayık[37] AK PARTİ 54,46 1987-Ankara Bilkent Bilgisayar-TOBB (YL)
Altındağ Asım Balcı[38] AK PARTİ 64,43 1971-Osmancık ODTÜ-S.B ve Kamu Yönetimi (Dr.)
Ayaş Burhan Demirbaş[39] AK PARTİ 52,07 1951-Ayaş İlkokul
Bala Ahmet Buran[40] AK PARTİ 60,97 1967-Bala Anadolu-İşletme
Beypazarı Tuncer Kaplan[41] AK PARTİ 48,31 1968-Beypazarı Anadolu-İşletme
Çamlıdere Hazım Caner Can[42] AK PARTİ 73,78 1955-Ankara Ankara Ü.DTC-Arkeoloji
Çankaya Alper Taşdelen[43] CHP 73,48 1974-Ankara Ankara Ü.SBF U.İlişkiler-Columbia (YL)
Çubuk Baki Demirbaş[44] AK PARTİ 65,49 1976-Çubuk Anadolu-Hukuk
Elmadağ Adem Barış Aşkın[45] CHP 51,87 1981-Elmadağ Niğde Ü.-İşletme
Etimesgut Enver Demirel[46] MHP 49,57 1961-Ankara Lise
Evren Hüsamettin Ünsal[47] AK PARTİ 63,88 1973-Evren Lise
Gölbaşı Ramazan Şimşek[48] MHP 54,18 1978-Gölbaşı Lise
Güdül Muzaffer Yalçın[49] AK PARTİ 66,40 1956-Güdül Lise
Haymana Özdemir Turgut[50] AK PARTİ 43,60 1955-Haymana Lise
Kahramankazan Serhat Oğuz[51] AK PARTİ 53,31 1976-Kazan Kırşehir Eğitim-Türk Dili ve Edebiyatı
Kalecik Duhan Kalkan[52] AK PARTİ 60,50 1983-Kalecik Anadolu Adelet-Gazi U.İlişkiler (Dr)
Keçiören Turgut Altınok[53] AK PARTİ 63,65 1962-Balâ Azerbaycan-Hukuk
Kızılcahamam Süleyman Acar[54] AK PARTİ 60,28 1970-Kızılcahamam Uludağ İİBF-Maliye
Mamak Murat Köse[55] AK PARTİ 50,37 1968-Mamak Hacettepe Fizik Müh.-Selçuk Siy.Bil.(YL)
Nallıhan İsmail Öntaş[56] AK PARTİ 53,63 1963-Nallıhan Gazi İnşaat Müh.-ODTÜ (YL)
Polatlı Mürsel Yıldızkaya[57] MHP 56,32 1968-Beypazarı ****** Ü. Fen Edebiyat-Tarih
Pursaklar Ayhan Yılmaz[58] AK PARTİ 72,05 1975-Ankara Ankara Ü. Dil Tarih Coğrafya
Sincan Murat Ercan[59] AK PARTİ 67,60 1974-Mucur Gazi Eczacılık/Çankaya Hukuk- Kamu Y.S.B (YL)
Şereflikoçhisar Memiş Çelik[60] AK PARTİ 57,29 1970-Devekovan Aksaray Şereflikoçhisar BCMY Yerel Yön.
Yenimahalle Fethi Yaşar[61] CHP 58,35 1949-Sandıklı Lise
Belediye Meclisleri
Büyükşehir Belediye Meclisi, ilçelerin meclis üyelerinin bir kısmından oluşur. Bu sayılar genel toplama eklenmez. İlçe belediye başkanları ve seçecekleri kontenjan adayları, büyükşehir meclisinin bir kısmını oluşturur. Diğerleri ilçe nüfusu ve partinin aldığı oy oranına göre belirlenir.[62]

Ankara Büyükşehir Belediye Meclisi üye sayısı 147, İlçe belediyelerinin toplam üye sayısı 623'tür.

Belediye meclisleri üye sayıları (31 Mart 2019)
Yer Başkan Partisi İlçe Meclisleri Büyükşehir Belediye Meclisi
AK PARTİ CHP MHP İYİ DP Toplam AK Parti CHP MHP İYİ Toplam
Büyükşehir B.B. CHP 90 30 19 9 147 1
Akyurt AK PARTİ 15 15 4 4
Altındağ AK PARTİ 30 7 37 6 1 1 8
Ayaş AK PARTİ 7 4 11 3 3
Bala AK PARTİ 11 4 15 4 4
Beypazarı AK PARTİ 9 6 15 4 4
Çamlıdere AK PARTİ 10 1 11 3 3
Çankaya CHP 6 39 0 45 1 8 1 10
Çubuk AK PARTİ 23 2 25 6 6
Elmadağ CHP 6 9 15 1 2 1 4
Etimesgut MHP 20 25 0 45 2 3 4 1 10
Evren AK PARTİ 7 2 9 2 2
Gölbaşı MHP 4 22 5 31 2 2 3 7
Güdül AK PARTİ 10 1 11 3 3
Haymana AK PARTİ 10 3 2 15 4 4
Kahramankazan AK PARTİ 16 9 25 3 1 2 6
Kalecik AK PARTİ 8 3 11 3 3
Keçiören AK PARTİ 31 14 45 6 2 1 1 10
Kızılcahamam AK PARTİ 12 3 15 3 1 4
Mamak AK PARTİ 27 18 45 5 4 1 10
Nallıhan AK PARTİ 10 5 15 4 4
Polatlı MHP 11 20 31 2 1 3 1 7
Pursaklar AK PARTİ 28 3 31 6 1 7
Sincan AK PARTİ 37 8 45 7 2 1 10
Şereflikoçhisar AK PARTİ 12 1 2 15 3 1 4
Yenimahalle CHP 17 28 45 3 6 1 10
Toplam 342 161 67 51 2 623 90 30 19 9 147
Konum
Konum Bilgileri
İlçe Kuruluş Yılı[63] Alanı km²[64] Rakım mt. Merkeze km[65]* Ulaşan Yollar[65]
Akyurt 1990 369 1.027 34 -06
Altındağ 1953 123 892 3
Ayaş Cumh.önce 1.041 955 57 -05,
Bala Cumh.önce 1.851 1.309 68 -06
Beypazarı Cumh.önce 1.697 676 99 -04,
Çamlıdere 1953 782 1.243 104 -05=>
Çankaya 1936 483 881 5 ,
Çubuk Cumh.önce 1.198 1.002 40 -07=>
Elmadağ 1960 647 1.100 41 / -13
Etimesgut 1990 273 819 19 ,
Evren 1990 222 926 174 10=>
Gölbaşı 1983 1.364 1.006 22 / -07
Güdül 1957 540 738 89 -04=> ,
Haymana Cumh.önce 2.164 1.251 75 -04,
Kahramankazan 1987 547 889 46 -06
Kalecik Cumh.önce 1.110 718 67 -06=> , -07
Keçiören 1983 159 865 6 ,
Kızılcahamam Cumh.önce 1.623 985 77 -05,
Mamak 1983 321 909 7 ,
Nallıhan Cumh.önce 2.079 633 158 -03,
Polatlı 1926 3.618 866 77 / -11, -01, -04
Pursaklar 2008 169 1.060 17 ,
Sincan 1983 880 798 28 , -05
Şereflikoçhisar Cumh.önce 2.155 972 147 / -10
Yenimahalle 1957 219 880 6 ,
ANKARA Cumh.önce 25.632 905
*Metropol ilçelerin merkeze uzaklıkları, kaymakamlık ile valilik arasındaki uzaklıktır.

Kaynakça
^ "İlçe Belediye Başkanları". 9 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2014.
^ "Ankara Büyükşehir Belediyesi Tarihi". 19 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2012.
^ "T.C. Çankaya Kaymakamlığı - İlçe tanıtımı". 13 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2009.
^ Mustafa Bektaşoğlu. "Dünden Bugüne Ankara". Erişim tarihi: 1 Ekim 2009.[ölü/kırık bağlantı]
^ "Tarih İçinde Etimesgut". 6 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2009.
^ "Keçiören Belediyesi Tarihçesi". 6 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2009.
^ Mamak İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü. "İlçemizin Tarihçesi". 25 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2009.
^ "Gölbaşı Tarihi". 4 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2009.
^ "T.C. Ankara Valiliği - İlçeler". 2 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2009.
^ "Belediyemiz". Erişim tarihi: 29 Ocak 2012.[ölü/kırık bağlantı]
^ "103 İlçe Kurulması Hakkında Kanun". 19 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "130 İlçe Kurulması Hakkında Kanun". 19 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Büyükşehir belediyesi Sınırları İçerisinde İlçe Kurulması ve bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun". 16 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "T.C. Kırıkkale Valiliği resmî sitesi, İlin Tarihi Oluşumu sayfası". 24 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2009.
^ "4 İl ve 5 İlçe Kurulması Hakkında Kanun".[ölü/kırık bağlantı]
^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2022.
^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Şubat 2020.
^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
^ a b c d e f "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2020.
^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2020.
^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2020.
^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2020.
^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2020.
^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2020.
^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2020.
^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2020.
^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2020.
^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2020.
^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2020.
^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2020.
^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2020.
^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2022.
^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2020.
^ https://gudul.bel.tr/baskanimizin-ozgecmisi/
^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2020.
^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2020.
^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2020.
^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2020.
^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2020.
^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2020.
^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2020.
^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2020.
^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2020.
^ https://www.sincan.bel.tr/baskanimiz-murat-tercan/[ölü/kırık bağlantı]
^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2020.
^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2020.
^ https://tarikbeyhan.com/blog/buyuksehir-belediye-meclisleri-nasil-olusur [ölü/kırık bağlantı].
^ İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
^ Milli Savunma Bakanlığı-Harita Genel Komutanlığı
^ a b Karayolları Genel Müdürlüğü
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Ankara'nın ilçeleri ile ilgili çoklu ortam kategorisi bulunur.

Ankara Valiliği
Ankara Büyükşehir Belediyesi
Akyurt kaymakamlık web sitesi 6 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Altındağ kaymakamlık web sitesi 8 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Ayaş kaymakamlık web sitesi 18 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Bala kaymakamlık web sitesi 28 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Beypazarı kaymakamlık web sitesi 13 Aralık 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Çamlıdere kaymakamlık web sitesi 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Çankaya kaymakamlık web sitesi 18 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Çubuk kaymakamlık web sitesi 7 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Elmadağ kaymakamlık web sitesi 6 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Etimesgut kaymakamlık web sitesi 27 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Evren kaymakamlık web sitesi 28 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Gölbaşı kaymakamlık web sitesi 11 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Güdül kaymakamlık web sitesi 20 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Haymana kaymakamlık web sitesi 24 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kahramankazan kaymakamlık web sitesi 11 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kalecik kaymakamlık web sitesi 11 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Keçiören kaymakamlık web sitesi 28 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kızılcahamam kaymakamlık web sitesi 28 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Mamak kaymakamlık web sitesi 7 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Nallıhan kaymakamlık web sitesi 15 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Polatlı kaymakamlık web sitesi 27 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Pursaklar kaymakamlık web sitesi 11 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Sincan kaymakamlık web sitesi 26 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Şereflikoçhisar kaymakamlık web sitesi 4 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Yenimahalle kaymakamlık web sitesi 9 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Akyurt belediye web sitesi 11 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Altındağ belediye web sitesi 19 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Ayaş belediye web sitesi 3 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Bala belediye web sitesi 11 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Beypazarı belediye web sitesi 13 Aralık 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Çamlıdere belediye web sitesi 26 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Çankaya belediye web sitesi 26 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Çubuk belediye web sitesi 29 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Elmadağ belediye web sitesi 28 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Etimesgut belediye web sitesi 6 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Evren belediye web sitesi 23 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Gölbaşı belediye web sitesi 29 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Güdül belediye web sitesi 7 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Haymana belediye web sitesi 11 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kahramankazan belediye web sitesi 20 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kalecik belediye web sitesi 11 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Keçiören belediye web sitesi 28 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kızılcahamam belediye web sitesi 6 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Mamak belediye web sitesi 2 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Nallıhan belediye web sitesi 3 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Polatlı belediye web sitesi 11 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Pursaklar belediye web sitesi 16 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Sincan belediye web sitesi 29 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Şereflikoçhisar belediye web sitesi 25 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Yenimahalle belediye web sitesi 30 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
gtd
Ankara
gtd
Ankara'nın ilçeleri
gtd
Türkiye'nin illeri
Kategori: Hatalı nüfus verisine sahip il bilgi kutularıAnkara ilinin ilçeleriAnkara listeleriTürkiye'nin ilçeleri listeleri
Sayfa en son 11.55, 21 Mart 2023 tarihinde değiştirildi.
Metin Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı altındadır; ek koşullar uygulanabilir. Bu siteyi kullanarak, Kullanım Şartlarını ve Gizlilik Politikasını kabul etmiş olursunuz.
Vikipedi (ve Wikipedia) kâr amacı gütmeyen kuruluş olan Wikimedia Foundation, Inc. tescilli markas