Topkapı Sarayı Cinayetleri (1) Pargalı İbrahim Paşa

Pargalı İbrahim Paşa'nın ölümüne dair eldeki tek tarihi belge, Veziriazam'ın tabutunun kayıkla Üsküdar'a çıkarılışını tasviri.

Osmanlı tarihinin en kanlı hadiselerine sahne olan yerlerden biri de, Topkapı Sarayı'dır. Elif Naci, 1963 yılında Hayat Dergisi'ndeki yazı dizisiyle bu sarayda işlenen en ilgi çekici cinayetleri anlattı...

***********

Topkapı Sarayı'nın kapısından girer girmez insan, kendini geçmiş günlerin hatıralar seline bir defa kaptırdı mı, artık alabildiğine bir hayal alemine sürüklenir. Kurtaramaz kendini.

Kimbilir, bu duvarların arkasında ne günler yaşanmış, ne muhteşem şenlikler yapılmış; koridorlarında ne dilberler salına salına dolaşmış; bu sofalar, ne cümbüşlü saz alemlerini görmüş; bu odalarda ne şehvet kasırgaları esmiş ve bu çatı ne inanılmaz sefahat sahnelerine şahit olmuştur.
Sarayın bir de küskün çehresi vardır. Biraz yaklaşırsak, birbirine kenetlenmiş küfekilerin arasında sanki harç yerine kullanılmış asırlık kan pıhtılarının lekelerini görürüz. Taşı ile, toprağı ile bu saray bize sayısız ve sorumsuz cinayetlerin hikâyelerini anlatır. Burada kimi masum, kimi melun bir sürü insan cesedinin izlerine basmadan yürünemez. Adım başında bir başka facianın renkli tabloları çizilidir.

Şu kulenin ıslak merdivenlerinde sultanın sevgili vezirinin nasıl boğazlandığını, şu izbede bir padişahın türlü işkencelerle nasıl canına kıyıldığını, şu odada birbiri ardınca on dokuz yavrucağın nasıl kurban edildiğini, hünkarın önünde zorbalar tarafından bir paşanın nasıl paramparça edildiğini düşünürsek, tepeden tırnağa kadar titreriz; içimiz sızlar, dehşetten ürpeririz.

Bu saray böyledir işte... İki mühim kapısı vardır. Biri kılıç, düğün, elçi ve zafer alaylarının geçtiği «Babı Hümayun»; öteki, ölülerin çıktığı «Meyit Kapısı.» Biz, bu yazılarda, geçmiş, artık masallaşmış saltanat devirlerinin dilimizdeki kalıntılarıyle geviş getirmek veya çeregan safalarının iğrenç ve sefih alamine kendimizi kaptırarak avunmak istemedik. Madalyonın ters tarafındaki kıyasıya işlenmiş cinayetleri deşifre etmeyi, bize utanç verici bir sadizm tarihinin ibretli sayfalarını biraz eşelemeyi daha uygun bulduk. Buraya sadece "Süru Sultani" içindeki cinayetleri alacağız...

**********

İsterseniz evvela Kanuni'nin tantanalı, mağrur veziriazamına ait dramın perdesini açalım: Damat Makbul İbrahim Paşa ya da diğer adıyla Pargalı İbrahim Paşa....

Osmanlı tarihinde ihtişamı ve debdebesiyle saltanat süren, onun kadar bahtiyar, onun kadar itibarlı, kudretli bir başka vezir yoktur. 12 sene, 8 ay, 18 gün imparatorluğa hükmetmiş, Rumeli Beylerbeyi, Serasker, Veziriazam, Damat ve nihayet Sultan! Evet, "Serasker Sultan" diye imza edecek kadar ileri gitmiştir.

(Solda: Rivayetlere göre Pargalı ibrahim Paşa, öldürüldüğü gece, son yemeğini Padişah'la birlikte, bu dairede yemiş, geç vakte kadar eğlenmişti.

Padişah onu şehzadeliğinde tanımış, yanından hiç ayırmamış. Kanuni gibi okumuş, yazmış - şöyle böyle değil - şair ve alim, cihana hakim bir padişahın musahibi olmak, onun teveccühünü kazanmak, kızkardeşine koca olmak (Yavuzun kızı Hatice Sultan'ın kocasıdır), geceleri padişahın harem bölümünde kalmak ve sarayda bir dairei mahsusası bulunmak az şey mi? Koskoca bir imparatorluğu - hem de Avrupa ötelerine kadar hududu genişlemiş bir ülkeyi - dilediği gibi idare yetkisine sahip, Veziriazam.

Pargalı İbrahim Paşa, padişahın ayaklarını yıkadığı suyu içecek kadar dalkavuk, «Ben tasdik etmezsem padişahın iradesi icrasız kalır. Ben bir seyisi paşa yapabilirim. Devletin bütün hazinesi bende. Onun elbisesi benimkinden daha iyi değildir.» diyecek kadar cüretkar. Pargalı bir balıkçının oğlu olduğu halde, Sultanahmet Meydanı'ndaki sarayını akıllara sığmıyacak derecede süslemeye kalkışacak kadar şımarık ve megaloman. Ayrıca, iyi keman çalıyor.

Zaten Kanuniyi de ilk önce büyüleyen bu kemanıdır. İbrahim, daha on dört yaşında devşirme bir çocuk. Kanuni de şehzade ve Manisa Valisi. Bir gün avdan dönerken, bir evden keman sesi işitir. Çalan, dul bir kadının korsanların elinden satın alarak kurtardığı manevi evladı: İbrahim. Şehzade, çocuğu pek beğenir. Hem hem terbiyeli, hem sanatkar. Onu yanına alır. Artık hiç ayrılmazlar. Biri padişah olur, öteki vezir. Hürrem'in entrikasına kurban olacağı ana kadar, yakınlık ve dostluk devam eder.

Hürrem; ortada Mahidevran adındaki cariyeden dünyaya gelmiş, tahtın varisi Şehzade Mustafa varken, kendi oğlunu padişah yapmak istiyecek kadar muhteris. Onun emeli Şehzade Mustafa gibi akıllı, zeki ve olgun kafalı bir prensi ortadan kaldırmaktı. Bunu yapabilmek için de şu bir türlü çekemediği, cakasına dayanamadığı Veziriazam Pargalı İbrahim Paşa'yı bertaraf etmek gerekiyordu. Nihayet haklı, haksız bir sürü sebep (Irakeyn seferindeki yolsuzluk ve zayiat, Başdefterdar İskender Çelebi'nin öldürülmesi, kendini padişah ilan etmek hevesine kadar varan ve Yüce Divan'a sarhoş olarak gelmesi gibi küstahlıklar, Kuran'a saygısızlığı, Nafize Sultan'ın ölümü. vs.) bulunuyor ve Pargalı İbrahim Paşa'nın öldürülmesi kararlaştırılıyor. Mustafa gibi bir oğlunu feda edecek kadar Hürrem'e zaif gösteren bir padişahın, en yakın dostunun ve vezirinin idamına razı olması, pek şaşılacak şey değildir.

Nihayet, bir Ramazan gecesi...

Gece, Topkapı Sarayı'nın avlularına yayılmaya başladı mı, rüzgâr bir başka türlü eser, başka türlü ses verir, serviler, ağaçlar bir başka türlü sallanır; insana gölgeliklerde hayaletler dolaşıyor gibi gelir. İster ışıklı, mehtaplı olsun, ister kapkaranlık, saray geceleri korkunçtur. Adeta Sarayın labirentinde türlü entrikalar sinsi sinsi dolaşıyor sanırsınız. Burası bir dalavere ocağıdır. (Solda: Bu kapıdan içeri Makbul İbrahim Paşa olarak giren Pargalı, birkaç saat sonra Maktul ibrahim Paşa olarak çıktı.)

Nitekim Pargalı İbrahim Paşa da Veziriazam olmayı aklına koyduğu zaman, emsalsiz bir insan olan Piri Mehmet Paşa iktidarda idi. Onun ayağına karpuz kabuğu koymak için uğraştı, durdu. Nihayet Piri Mehmet Paşa devşirmeler tarafından zehirlenerek öldürüldü. Bu da Pargalı İbrahim Paşa'nın marifetidir.

Evet, hicri 942 senesi Ramazanının 21'inci salısını 22 çarşambaya bağlayan gece idi (1536)...

Pargalı İbrahim Paşa, saraya davetli. Hünkâr sofrasında mükellef bir iftar sofrası kurulmuş. Padişah, Veziriazamını ayakta, hararetle, her zamanki şımartıcı iltifatlarıyla karşılamış!... Sofraya yan yana oturmuşlar, topun atılmasını beklerlerken konuşmuşlar, hatta Ramazan olmasına rağmen - bir rivayete göre - biraz da çakır keyif olmuşlar!.. Sohbetleri, ilk tanıştıkları günden başlayarak son geceye kadar met ve cezirlerle dolu bir ömrün muhasebesini yapmakla geçmiş. Kanuni, kendisine keman çalmasınıemretmiş. Pargalı, Padişah'ın en çok sevdiği, en beğendiği parçaları çalmış. Meclis gece yarısına kadar devam etmiş.

Kanuni, "Gece sarayda kal. Yarın erken kalkar, yaklaşan bayram hazırlıklarını görüşürüz... diyerek ayağa kalkmış, hareme, Hürrem'in yanına gitmiş. İbrahim Paşa da odasına.

Gerçi birtakım mehazlar, odalarının yan yana olduğunu söylerlerse de, Pargalı İbrahim Paşa'nın odası, Veliaht Dairesi'nin karşısındaki, duvarları baştan başa çinilerle kaplı odalardan biri olmalı. Fazla yemek ve içki, uzun ve geç vakte kadar sohbet. Bir hayli keman çalmaktan yorgun düşen Vezir, odasına çekilir çekilmez hemen yatağına girmiş ve kısa bir müddet sonra derin bir uykuya dalmıştır.

(Solda: Yine bir rivayete göre, Kızlarağası ile Cellat Kara Ali, Pargalı İbrahim Paşa'yı öldürdükten sonra, bu karanlık koridorlardan sürükleyerek götürdü...)

Koridorlarda karanlık ve meşum bir ölüm sessizliği var!.. Üç gölge belirir: Kızlarağası, Cellat Kara Ali ve yamağı, Pargalı İbrahim Paşa'nın odasına girerler.

Burada, Pargalı İbrahim Paşa saraya gelirken, onu odasına kadar götürürken yerlere kadar eğilen Kızlarağası ile Veziriazam'ın aralarında cereyan eden konuşmalar, tarihi romancıların muhayyilelerinde türlü türlü canlandırılmıştır. Kimi Pargalı İbrahim Paşa'nın Kanuni'ye bir mektup yazmak istediğini, kimi cellatlarla boğuştuğunu yazar. Şurası muhakkak ki, olay, bu kalın duvarlar arasında gömülü kalmıştır. Bu anı aydınlatacak tek vesika bulunmamıştır. Yalnız, iyi bilinen bir şey varsa, o da, biraz sonra Makbul İbrahim Paşa'nın "Maktul İbrahim Paşa" olarak sırtlarda taşındığıdır.

Ceset, Sarayburnu'nda kayığa bindirilerek Galata'ya çıkarılır. İbrahim Paşa'nın mezarı bir rivayete göre Okmeydanı'nda, başka bir rivayete göre de Galata'da Canfeda Tekkesi'ndedir. Belki bunların ikisi de doğrudur. Zira boğulduktan sonra Paşa'nın kellesi kesilerek Padişah'a takdim olunmuştu. Gövdesinin birinde, başının ötekinde gömülü olması mümkün.